DEHB Nedir?
DEHB, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanımının kısaltmasıdır. Hiperaktivite olmayan dikkat eksikliği bozuklukları, bu tanımın dışında görülmemektedir. Hiperaktivite bulunmayan dikkat eksikliği bozukluğu, DEHB’nin bir alt dalı olarak görülür. Dikkat eksikliği bozukluğu (DEB) yıllarca bir hastalık olarak kabul edilmese de, günümüzde bir hastalık olduğu kabul edilmiştir. Geçmiş yıllarda dikkat eksikliğinin bir hastalık olarak kabul edilmemesine bağlı olarak birçok insan, başarısız ya da antisosyal olarak kabul edilmiştir. DEB, erkeklerde daha sık görülse de, yetişkinlerde dikkat eksikliği kadınlarda artış göstermekte ve totalde erkeklerle eşitlenmektedir.
Dikkat Eksikliği Belirtileri
Çocuklarda dikkat dağınıklığı belirtileri arasında kendisini en çok gösteren, eğitim hayatında yaşanan başarısızlıktır. Çocuklar derslere konsantre olamamakta, dikkatini belirli bir süre kadar toplasa da, koruyamamaktadır. Sık sık hayallere dalma, dersleri dinlememe ve kendi dünyasına kapanık olma söz konusudur. Tüm bunlar, yetişkinlerde dikkat dağınıklığı yaşayanlar için de geçerlidir.
Dikkat dağınıklığı olan insanlar, detaylara önem vermeyen, kendilerine verilen görevleri yerine getirmeyen ve organize olma sorunları yaşayan insanlardır. Günlük yaşamın gerektirdiği rutin işleri gerçekleştirmekte zorlanma ve dikkatlerini toplamakta güçlük yaşamaktadırlar. Eğer tabloya hiperaktivite bozukluğu da eşlik ediyorsa, belli bir yerde bir süreden fazla duramama ve oturamama görülebilir. Dikkat eksikliği olan çocuğun özellikleri arasında, çok konuşmak, konuşan insanların sözlerini bitirmelerini bekleyememek, sırayla yapılması gerekenleri yapamamak gibi problemler bulunmaktadır. Sürekli koşturma, zıplama ve tırmanma ihtiyacı bulunur. Arkadaşlarının ellerinden bir anda oyuncaklarını alma, bağırma ya da gülme gibi aşırı hareketler gösterirler.
Yetişkin bireylerde, bir işi tamamlamadan diğer bir işe atlama ve hiçbir işi tam olarak tamamlayamama gözlemlenmektedir. Yetişkinlerde dürtüsellik oldukça baskın görülür. Hasta, yaptığı eylemlerin sonuçlarını düşünmeden hareket eder. Önemli sohbetlerde karşıdakinin sözünü kesme ya da dinlememe gibi belirtiler belirgin şekilde gözlenir. Sonuçlarını düşünmeden yeni projelere girişme ya da çevresindeki insanlara karşı kırıcı konuşmalar gerçekleştirme gibi belirtiler de kendisini göstermektedir.
Dikkat Eksikliği Nedenleri
Dikkat eksikliği nedenleriyle ilgili yapılan araştırmalar neticesinde, beyin fonksiyonlarıyla ilgili problemlere rastlanmıştır. Dikkatin toplanmasıyla ilgili görevleri bulunan beyin bölgelerinde, küçülme ya da fonksiyon düşüklüğü belirlenmiştir. Öte yandan, hastalığın genetik yollarla geçtiği de, araştırmalarla ortaya konmuştur. Annede ya da babada DEHB bulunan bir çocukta DEHB olma ihtimali, diğer çocuklara göre daha fazladır. Prematüre çocuklarda ya da kafa travması yaşamış çocuklarda da DEHB gelişme ihtimali daha yüksektir. Eğer anne hamilelik döneminde alkol ya da sigara tüketmişse, DEHB’ye sebep olmuş olabilir.
DEHB Teşhisi
Çocuklarda DEB teşhisi konulmadan önce, yakın zamanda yaşanan travmalar incelenmelidir. Eğer boşanma, ölüm ya da taşınma gibi çocukta travma yaratabilecek bir durum yaşanmışsa, farklı tanılar koyulabilir. Öte yandan nöbet, tiroid bozukluğu, uyku problemleri, depresyon, anksiyete ve kurşun zehirlenmesi gibi sorunlar da dikkat eksikliğine neden olabilmektedir. Tanı koyarken belli başlı semptomların incelenmesi gerekir. Çocuklarda en az 6, yetişkinlerde ise en az 5 semptom bulunuyorsa, tanı koyulabilir. Ayrıca, çeşitli dikkat dağınıklığı testi uygulamalarıyla da, konulan tanı pekiştirilebilir. Testlerden önce belli başlı skalaları bilmek gerekir.
Bu skalalar çocuklar için şunlardır:
- Vanderblit skalası
- Conners skalası
- Swanson, Nolan ve Pelham skalası (SNAP)
- DEHB ölçme skalası (ADHD-RS-V)
Yetişkinler için skalalar ise şu şekildedir:
- Conners Erişkin DEHB Ölçme Skalası (CAARS)
- Erişkin Kendi Kendine Değerlendirme Skalası (ASRS)
- Wender Utah Ölçme Skalası
Tüm bunlar dışında en çok tercih edilen ve en kapsamlı olarak kabul edilen dikkat eksikliği testi Moxo Testi’dir. Bu testte, 420 adet tepki ve tepkisizlik aktivitesi ölçülmektedir. Aynı zamanda zamanlama, dürtüsellik ve hiperaktivite gibi problemlerin de ölçümü gerçekleştirilmektedir. Test ortalama 15 dakika sürer.
Dikkat Eksikliği Tedavisi
Peki, dikkat eksikliği nasıl giderilir? Dikkat dağınıklığına çözüm yolları nelerdir? DEP teşhisi koyulan birine tedaviye başlanmadan önce, yaşa, cinsiyete ve var olan diğer hastalıklara bakılır. Dikkat eksikliğine eğer hiperaktivite de eşlik ediyorsa, başka bir tedavi süreci yürütülebilir. Hem ilaçlı hem de ilaçsız tedavi uygulanabileceği gibi, genellikle ikisinin birden birlikte uygulandığı bilinmektedir. Mental ve fiziksel egzersizler, ilaçsız tedavinin temellerini oluşturmaktadır. Psikoterapi de zaman zaman uygulanmaktadır. Tedavi sürecinde ebeveynlere de eğitim yapılması gerekir. Ailenin tedavi sürecinde çocuğa sabır ve anlayış göstermesi elzemdir. Ailelerin, çocuğun yaramazlık yapmadığını, eylemlerinin hastalıktan kaynaklandığını unutmaması gerekir. Doktor, tüm ilaçsız tedavi süreçlerinin yanında, çeşitli ilaçlar da yazabilir. Hem ilaçların düzgün kullanılması hem de tedavi süresince ailenin doktor ile iletişimde olması, sağlıklı bir tedavi süreci geçirilmesi açısından çok önemlidir. Avicenna Hastanesi dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu hastalığına karşı başarıyla tedavi hizmeti sunmaktadır.
Sıkça Sorulan Sorular
Dikkat eksikliği gidermek için ne yapmalı?
Dikkati güçlendirmek için bazı egzersizlerin düzenli olarak yapılması gerekmektedir. Sağlıklı beslenme ve omega3 bakımından zengin olan gıdalar da düzenli olarak yenmelidir. Ayrıca psikolog desteği de alınmalıdır.
Dikkat dağınıklığı düzelir mi?
Hastalığın tamamen ortadan kaldırılmasını sağlayan bir tedavi yoktur. Ancak bu hastalık, kronik bir durum olarak algılanmamalıdır. Bu konudaki en etkin tedaviler, ilaç, aile becerileri eğitimi, davranışsal eğitim ve sınıf içi müdahalelerini kapsayan kombine bir tedavidir.
Dikkat eksikliği hangi vitamin eksikliğinden olur?
B12 vitamini eksikliği, dikkat dağınıklığı ve unutkanlığa neden olur.
