Sinə Xəstəlikləri (Ağciyər Xəstəlikləri)

Home / Sinə Xəstəlikləri (Ağciyər Xəstəlikləri)

Sinə Xəstəlikləri (Ağciyər Xəstəlikləri) Tibbi Şöbəsi

Tibbdə ayrıca bir ixtisas olan sinə xəstəlikləri, əsasən tənəffüs sisteminə, o cümlədən ağciyərlərə və hava yollarına təsir edən xəstəliklərlə məşğul olur. Yetkinlərdə sinə xəstəlikləri olduqda ən çox görülən şikayət nəfəs darlığı, öskürək, bəlğəm və sinə ağrısıdır.

Sinə Xəstəlikləri Şöbəsində Diaqnoz və Müalicə Xidmətləri

Sinə xəstəlikləri həkimi ağır və ya xroniki tənəffüs problemləri ilə üzləşən xəstələrlə işləyir. Ailə həkimləri, soyuqdəymə və ya tənəffüs yolu yoluxucu infeksiya kimi yüngül və ya qısamüddətli xəstəliklərin öhdəsindən gələ bilsələr də, əvvəlcə ağciyərləri təsir edən daha mürəkkəb xəstəliklərin diaqnozu, müalicəsi və idarə edilməsi üçün bir sinə xəstəlikləri həkimi tərəfindən müayinə olunmalıdır.

Tənəffüs yolları xəstəlikləri ilə qarşılaşırsınızsa, dəqiq diaqnozun qoyulması ilkin addım sayılır. Sinə xəstəlikləri həkimi xroniki ağciyər xəstəliyinə diaqnoz qoymaq üçün spirometriya, qan testləri, sinə rentgeni, MRT müayinəsi, bronxoskopiya və yuxu işləri kimi prosedurlardan istifadə edir. Sinə xəstəlikləri həkiminiz, test nəticələrini almış olsanız da, nəticələri təsdiqləmək üçün bu testləri təkrar etməyinizi istəyə bilər.

Sinə xəstəliyi həkimləri ağciyərlə əlaqəli diaqnozun təyin edilməsinə kömək edən müayinə və testlər aparırlar. Bunlara daxildir:

  • MRT müayinəsi
  • Sinə Floroskopiyası
  • Sinə ultrasəs müayinəsi
  • Lobektomiya
  • Plevral Biyopsiya
  • Ağciyər funksiyası testi
  • Nəbz oksimetrə testi
  • Transplantasiya
  • Torasentez
  • Bronxoskopiya
  • Yuxu çalışması

Yetkinlərdəki sinə xəstəlikləri nələrdir?

Sinə Xəstəliklərinə fərqli qruplardan olan xəstəliklər daxil edilir :

  • Ağciyər infeksiyaları: sətəlcəm, kəskin bronxit, vərəm və s.
  • Hava yollarını tutan xroniki xəstəliklər: astma, KOAH, bronşektazi, kistik fibroz və s.
  • Ağciyər xərçəngi
  • Ağciyər toxumasını pozan xəstəliklər: interstisial ağciyər xəstəlikləri, sarkoidoz və s.
  • Peşə və ətraf mühitlə əlaqəli ağciyər xəstəlikləri: silikoz, pnevmokonioz və s.
  • Ağciyər damarlarını tutan xəstəliklər: ağciyər emboliyası, ağciyər hipertenziyası və s.
  • Ağciyər membranını pozan xəstəliklər: plevrit, plevral efüzyon, mezotelyoma və s.
  • Yuxu apnesi

Sinə həkimləri lazım olduqda bu xəstəliklər üçün radioloji (görüntüləmə), spirometrik (tənəffüs qabiliyyətinin və funksiyalarının ölçülməsi) və bronxoskopik müayinələr tətbiq edirlər. Müalicədə dərmanlar, tənəffüs fizioterapiyası, siqareti buraxma kimi müalicə üsullarından istifadə olunur.

Astma nədir?

Astma tənəffüs yollarının, ağciyərlərə hava aparan boruların, xroniki və ya uzun müddətli bir xəstəliyidir. Hava axınının məhdudlaşmasına gətirib çıxaran bronxial boruların iltihabına və daralmasına səbəb olur. Ağciyərlərimizin tənəffüs yolları əzələlərlə əhatə olunmuş və selikli vəzlərdən ibarətdir. Bu əzələlər normal olaraq rahatlayır, ancaq astma varsa, ümumiyyətlə həssas və iltihablı olurlar.

Astma xəstələri astmanın simptomlarıyla qarşılaşdıqda, bu əzələlər daha çox sıxılma ilə reaksiya verir, tənəffüs yollarının daxili hissələri şişir və hava yollarının seliklə dolması baş verir. Bu, nəfəs almağı çox çətinləşdirir və astma simptomlarına və ya astmaya səbəb olur.

Astmanın əlamətləri hansılardır?

Astma hər kəsdə fərqli simptomlar göstərə bilər. Astma simptomları astmaya yaxşı nəzarət edildikdə az və ya heç bir simptom olmadan zaman içində dəyişə bilər. Ən çox görülən simptomlar bunlardır:

  • Müntəzəm öskürək ümumiyyətlə gecə və ya səhər tezdən baş verir, lakin günün istənilən vaxtındada baş verə bilər. Öskürək, xüsusilə uşaqlarda astmanın vacib bir əlamətidir. Bəzən davamlı öskürək astmanın yeganə simptomu ola bilər.
  • Xırıltı, çətinliklə və tənəffüs yollarından fit səsi ilə gələn bir nəfəs.
  • Nəfəs darlığı, insanın kifayət qədər nəfəs ala bilməməsi hissi verir. Yemək, yatmaq və ya danışmaqda çətinlik ola bilər.
  • Sinə sıxılması sinədə xoşagəlməz bir ağırlıq və ya təzyiq hissi yaradır. Nəfəs almağı çətinləşdirə bilər.
  • Artan mukozal, tənəffüs yollarında çox miqdarda qalın maye yığılması ilə xarakterizə olunur.

Astmaya təsir edən amillər (astma simptomları) nələrdir?

İltihabi (allergik) simptomlar, ağciyər tənəffüs yollarının iltihabına və ya tənəffüs yollarının əzələlərinin sıxılmasına səbəb ola bilər. İltihabi simptomlara aşağıdakılar daxildir:

  • Toz
  • Heyvanlar
  • tarakan
  • Kif
  • Polenlər (çiçək tozları)
  • Virus infeksiyaları
  • Bəzi hava çirkləndiriciləri

Simptom (allergik olmayan) ümumiyyətlə şişməyə səbəb olmur, ancaq “seğirmeli” hava yollarına təsir edə bilər, xüsusən də iltihablaşıblarsa. Simptomları ağırlaşdıran aşağıdakılardır:

  • Duman
  • İdman
  • Soyuq hava
  • Kimyəvi dumanlar və parfümlər kimi digər güclü qoxulu maddələr
  • Sulfit kimi bəzi qida əlavələri
  • Bəzi hava çirkləndiriciləri
  • Stres

Qoruma metodları nələrdir?

Astmanın qarşısını almağın bir yolu olmasa da, həkiminizlə birlikdə işləyərək xəstəliyinizlə yaşamaq və astma tutmalarının qarşısını almaq üçün addım-addım bir plan qura bilərsiniz.

  • Astma hərəkət planınıza əməl edin.
  • Qrip və sətəlcəm peyvəndlərinizi etdirin.
  • Nəfəsi necə aldığınızı izləyin.
  • Astma hücumlarını erkən aşkarlayın və müalicə edin.
  • Dərmanlarınızı reseptinizə görə qəbul edin.
  • Nəfəs spreylərinizi zamanında istifadə edin.
  • Astmanı ağırlaşdıran amilləri təyin edin və qarşısını alın:
  • Ev heyvanları və kürklü ev heyvanları astma tutmasına səbəb ola bilər. Kürklü bir ev heyvanının astma tutmalarına səbəb ola biləcəyini düşünürsünüzsə, ev heyvanı üçün başqa bir ev tapmağı məsləhət görürük. Ev heyvanınız üçün yeni bir ev tapa bilmirsinizsə və ya istəmirsinizsə, onu astma xəstəsinin yataq otağından uzaq tutun. Astma xəstələrində heyvanın kürkünə qarşı allergiya olmur, ona görə də ev heyvanının xəzini kəsmək sizi qorumağa kömək etməyəcəkdir. Kürklü bir ev heyvanınız varsa, yaşayış yerinizi tez-tez təmizləyin. Döşəmələriniz taxta və ya kafel kimi sərt bir səthə sahibdirsə, hər həftə nəmli bir paspasla təmizlənə bilərsiniz.
  • Kiflərdən qorunma. Kifli havayla nəfəs almaq astma tutmasına səbəb ola bilər. Astma tutmalarını idarə etmək üçün evinizdəki kifdən qurtulun. Havadakı nəm miqdarı kifin böyüməsinə səbəb ola bilər. Kondisioner və ya quruducu nəm səviyyəsinin aşağı düşməsinə kömək edəcəkdir. Rütubət səviyyələrini yoxlamaq və mümkün qədər aşağıda saxlamaq üçün bir hiqrometr adlı kiçik bir aləti əldə edin, nəmin səviyyəsi 50 %-dən çox olmamalıdır.
  • Tarakanlardan qorunma. Tarakan və onların idrarı astma tutmasına səbəb ola bilər. Mümkün olduğu qədər çox su və qida qalıqlarını təmizləyərək tarakanlardan qurtula bilərsiniz. Tarakan tez-tez yemək yeyildiyi və qırıntıların qaldığı yerdə olur. Ən azı 2-3 gündə bir tarakanı cəlb edə biləcək yerləri süpürün və silin. Evinizdəki tarakan sayısını azaltmaq üçün böcək öldürücü spreylərdən istifadə edin.
  • Polendən (çiçək tozundan) qorunma. Polen astma tutmalarına səbəb ola biləcək ən çox yayılmış amillərdən biridir. Ağaclar, çəmənliklər və alaq otları tərəfindən istehsal olunan havadakı tozcuqlar xüsusilə isti havalarda asanlıqla nəfəs aldıqda ağciyərlərə daxil ola bilər. Polenə qarşı allergiyanız varsa, HEPA filtrli bir hava təmizləyici istifadə edin, polen sayının çox olduğu bir gündə çöldə olsanız, duş qəbul edin və paltarınızı dəyişdirin.
  • Hava çirklənməsindən qorunma. Sənaye tullantılarının və avtomobil tüstüsünün səbəb olduğu hava çirklənməsi astma tutmasına səbəb ola bilər. Radio, televiziya və internetdəki hava proqnozlarına diqqət yetirin və hava çirkliliyi astma xəstəliyinizə səbəb olarsa, hava çirkliliyi səviyyəsinin aşağı olacağı zamana fəaliyyətinizi planlaşdırın.

Astma diaqnozu necə qoyulur?

Sizin və ya övladınızın astması olub olmadığını təyin edəcək tək bir test və ya müayinə yoxdur. Bunun əvəzinə həkiminiz simptomlarınızın astmanın nəticəsi olub olmadığını təyin etmək üçün müxtəlif vasitələrdən istifadə edəcəkdir.

Aşağıdakılar astma diaqnozuna kömək edə bilər:

  • Genetik faktor. Tənəffüs problemi olan ailə üzvləri varsa risk daha yüksəkdir. Bu genetik əlaqə barədə həkimə xəbərdarlıq edilməlidir.
  • Fiziki müayinə. Həkiminiz nəfəsinizi stetoskopla dinləyəcək. Həm də ürtiker və ya ekzema kimi allergik reaksiya əlamətlərini axtararaq dərinizi yoxlaya bilər. Allergiya astma riskini artırır.
  • Tənəffüs testləri. Həkiminiz ağciyərlərə daxil olan və çıxan hava axınını ölçmək üçün pulmoner funksiya testlərindən (PFT) istifadə edə bilər. Ən yaxşı test olan spirometriya, nəfəsin sürətini ölçə bilən bir cihazdır və ona üfürməyiniz lazımdır.

Astma müalicəsi

Astmanın müalicə məqsədləri:

  • simptomları kifayət qədər idarə etmək,
  • gələcəkdə ağırlaşma riskini minimuma endirmək,
  • normal ağciyər funksiyasının qorunması,
  • normal fəaliyyət səviyyələrinin qorunması və
  • Ən az yan təsirləri ilə mümkün olan ən az miqdarda dərman qəbul etmək.

 

İnhalyasiya olunmuş kortikosteroidlər (ICS) astmanın xroniki müalicəsi üçün mövcud olan ən təsirli antiinflamatuar maddələrdir və astma xəstələrinin müalicəsi üçün istifadə olunur. ICS’nin astmanın kəskinləşmə riskini azaltmaqda təsirli olduğu yaxşı bilinir. Ayrıca, uzun müddət fəaliyyət göstərən bronxodilatator (LABA) və ICS-nin birləşməsi astma nəzarətinin yaxşılaşdırılmasında əhəmiyyətli faydası vardır. Qısa müddətdə təsir göstərən dərman spreylər simptomların aradan qaldırılması üçün ən yaxşı vasitədir.

Sətəlcəm

Sətəlcəm ağciyərlərin hava kisələrini (alveollarını) iltihab edən bir infeksiyadır. Hava kisələrini maye və ya irinlə dolduraraq öskürək, qızdırma, üşütmə və nəfəs darlığı kimi simptomlara səbəb ola bilər.

Sətəlcəm əlamətləri hansılardır?

Sətəlcəm simptomları xəstəxanaya yerləşdirilməsini tələb edəcək dərəcədə şiddətli ola bilər. Bədənin sətəlcəm xəstəliyinə necə cavab verməsi infeksiyaya səbəb olan mikrobun növündən, yaşından və bir insanın ümumi sağlamlığından asılıdır.

Sətəlcəm əlamətləri və simptomlarına aşağıdakılar daxildir:

  • Yaşıl, sarı və ya hətta qanlı bir bəlğəm çıxara bilən öskürək
  • İstilik, tərləmə və titrəmə
  • Nəfəs darlığı
  • Sürətli, yavaş nəfəs
  • Dərin nəfəs alarkən və ya öskürərkən daha da kəskinləşən kəskin və ya bıçaqlayan sinə ağrısı
  • İştahsızlıq, az enerji və yorğunluq
  • Bulantı və qusma, xüsusilə uşaqlarda
  • Halsızlıq, xüsusilə yaşlılarda

Sətəlcəm yoluxucudur ?

Sətəlcəmə səbəb olan mikroblar yoluxucudur. Bu o deməkdir ki, insandan insana yayıla bilər. Həm virus, həm də bakterial sətəlcəm, asqırmadan və ya öskürmədən hava damcılarnın vasitəsi ilə başqalarına yayıla bilər. Sətəlcəmə səbəb olan bakteriya və ya viruslarla çirklənmiş səthlərə və ya əşyalara toxunaraq bu tip sətəlcəm xəstəliyini də yoluxmaq mümkündür.

Göbələk sətəlcəmi ətraf mühitdən keçə bilər. Ancaq insandan insana yayılmır.

Yetkinlərdə sətəlcəmin inkişafını təkan verən faktorlar

Hər kəs sətəlcəm ola bilər, lakin bəzi yaş qrupu insanlar daha yüksək risk altındadır. Bu qruplara aşağıdakılar daxildir:

  • doğuşdan 2 yaşa qədər olan uşaqlar
  • 65 yaşdan yuxarı insanlar
  • Steroidlər və ya bilinən xərçəng dərmanları kimi xəstəlik və ya dərman istifadəsi səbəbi ilə zəifləmiş immuniteti olan insanlar
  • Astma, kistik fibroz, diabet və ya ürək çatışmazlığı kimi müəyyən xroniki tibbi vəziyyəti olan insanlar
  • Yaxınlarda soyuqdəymə və ya qrip kimi tənəffüs yoluxucu infeksiya keçirən insanlar
  • Yaxınlarda və ya hal-hazırda xəstəxanada qalan  şəxslər, xüsusən də suni tənəffüs aparatından istifadə etmiş və ya istifadə edənlər
  • İflic keçirən, udmaqda çətinlik çəkən və ya hərəkətsizliyə səbəb olan xəstəlik keçirmiş insanlar
  • Siqaret çəkən, müxtəlif narkotiklərdən istifadə edən və ya həddindən artıq alkoqol istifadə edən insanlar
  • Çirklənmə, duman və bəzi kimyəvi maddələr kimi ağciyər qıcıqlandırıcılarına məruz qalan insanlar

Sətəlcəmdən qorunma yolları nələrdir?

Sətəlcəm olma riski bir neçə sadə yolla azaldıla bilər. Bəzi qorunma yolları aşağıdakılardır:

  • Peyvənd olun. Bəzi sətəlcəm və qrip növlərinin qarşısını almaq üçün peyvəndlər mövcuddur. Bu peyvəndləri almaq barədə həkiminizlə danışın. Peyvənd olunma qaydaları zamanla dəyişdi, buna görə əvvəllər bir sətəlcəm peyvəndi etdiyinizi xatırlasanız da, peyvənd vəziyyətinizi həkiminizlə birlikdə araşdırdığınızdan əmin olun.
  • Gigiyenanıza diqqət yetirin. Bəzən pnevmoniyaya səbəb olan tənəffüs yoluxucu xəstəliklərdən qorunmaq üçün mütəmadi olaraq əllərinizi yuyun və ya tərkibində spirt olan dizinfeksiya edici məhlullardan istifadə edin.
  • Siqaret çəkməyin. Siqaret çəkmək ağciyərlərinizin tənəffüs yoluxucu xəstəliklərə qarşı təbii qorunmasına zərər verir.
  • İmmunitet sisteminizi güclü saxlayın. Kifayət qədər yatın, mütəmadi olaraq idman edin və  sağlıqlı qidalanın.

Pnevmokok peyvəndi

Sətəlcəmdən ilk müdafiə xətti peyvənddir. Sətəlcəmin qarşısını almağa kömək edə biləcək bir neçə peyvənd var.

Prevnar 13 və Pneumovax 23

Bu iki sətəlcəm peyvəndi, pnevmokok bakteriyalarının səbəb olduğu sətəlcəm və meningitdən qorunmağa kömək edir. Həkiminiz hansının daha yaxşı ola biləcəyini sizə deyə bilər.

Prevnar 13, 13 növ pnevmokok bakteriyasına qarşı təsirli olur. Aşağıdakı qruplar üçün tövsiyə olunur:

  • 2 yaşdan kiçik uşaqlar
  • 65 yaşdan yuxarı yaşlılar
  • Sətəlcəm riskini artıran xroniki xəstəlikləri olan 2 ilə 64 yaş arası insanlar

Pneumovax 23, 23 növ pnevmokok bakteriyasına qarşı təsirli olur. Aşağıdakı qruplar üçün tövsiyə olunur:

  • 65 yaşdan yuxarı yaşlılar
  • 19-64 yaş arası siqaret çəkənlər
  • Sətəlcəm riskini artıran xroniki xəstəlikləri olan 2 ilə 64 yaş arası insanlar

Sətəlcəmin müalicəsi

Müalicəniz sətəlcəm tipinə, nə dərəcədə şiddətli olmasına və ümumi sağlamlığınıza bağlıdır.

Həkiminiz sətəlcəm müalicəsi üçün bir dərman verə bilər. Reseptiniz sətəlcəmin spesifik səbəbinə bağlı olacaq.

Ağızdan alınan antibiotiklər əksər bakterial sətəlcəm hallarını müalicə edə bilər. Özünüzü daha yaxşı hiss etməyinizə baxmayaraq daima bütün antibiotiklərdən istifadə edin. Bunu etməmək infeksiyanın təmizlənməsinin qarşısını ala bilər və gələcəkdə müalicəsi çətin ola bilər.

Antibiotik dərmanları virus üzərində təsirsizdir. Bəzi hallarda həkiminiz bir antiviral resept təyin edə bilər. Bununla birlikdə, bir çox virus sətəlcəm halları evdə müalicə ilə öz-özünə yaxşılaşa bilər.

Göbələk sətəlcəminə qarşı mübarizə üçün antifungal dərmanlar istifadə olunur. İnfeksiyanı təmizləmək üçün bu dərmanı bir neçə həftə istifadə etməlisiniz.

Avicenna Beynəlxalq Xəstəxanasının Sinə Xəstəlikləri Həkimləri

Mütəxəssis Dr. Nazmi Demirtaş 1966-cı ildə Sivasda anadan olub. İbtidai, orta və ali təhsilini Ankarada tamamlayıb. 1984-cü ildə Atatürk Universiteti Tibb Fakültəsini qazanıb. 1990-cı ildə Tibb Fakültəsini dərəcə ilə bitirib. Məcburi xidmətini 1990-1993-cü illər arasında tamamlayıbı. 1993-cü ildə Cumhuriyet Universiteti Tibb Fakültəsində Sinə Xəstəlikləri və Vərəm ixtisasına başlayıb. İxtisasını 1997-ci ildə bitirmişdir. 1997-ci ildə İstanbulda xüsusi bir xəstəxanada Sinə Xəstəlikləri və Vərəm Mütəxəssisi olaraq işə başlayıb. 1998-ci ildən bəri Ataşehir Avicenna Xəstəxanasında Sinə Xəstəlikləri və Vərəm Mütəxəssisi və Baş Həkimi vəzifələrində çalışır.

Vacib qeyd

Sinə Xəstəlikləri mütəxəssisləri, 18 yaş və yuxarı yaşlarda olan fərdlərdə tənəffüs sistemi xəstəlikləri mövzusunda xüsusi təlim keçərək Sinə Xəstəlikləri Mütəxəssis diplomu almış həkimlərdir. Yuxarıda göstərilən şikayət və xəstəlikləri olan xəstələri 18 yaş və yuxarı yaşlarda və 18 yaşınadək olan uşaqlar üçün sinə xəstəlikləri mütəxəssisləri tərəfindən qiymətləndirilir və müalicəsi izlənilir.

Leave a Reply

Your email address will not be published.

🇹🇷 المستشفى الأكثر ترجيحاً في تركيا لمتحدثي اللغة العربية في عام ٢٠٢٣