Kemoterapi, kanser hücrelerini yok etmeyi amaçlayan güçlü ilaçlar içerdiğinden, sağlıklı hücreleri de etkileyerek çeşitli yan etkilere yol açabilmektedir. Kemoterapinin yan etkileri kişiden kişiye değişmekle birlikte, en sık görülenler arasında mide bulantısı, saç dökülmesi, halsizlik ve bağışıklık sisteminin zayıflaması yer almaktadır.
Kemoterapi Nedir?
Kemoterapi, kanser tedavisinde kullanılan bir tedavi yöntemidir ve kanser hücrelerini öldürmeyi veya büyümelerini durdurmayı amaçlamaktadır. Bu tedavi, vücuda ilaçlar vererek yapılmaktadır. Kemoterapi genellikle damar yoluyla ya da ağız yoluyla alınan ilaçlarla gerçekleştirilir. Kemoterapi, sadece kanserli hücreleri hedef almakla kalmaz. Aynı zamanda hızla bölünen sağlıklı hücrelere de zarar verebilir. Bu da tedavi sırasında yan etkilerin ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Kemoterapi, cerrahi müdahale veya radyoterapi gibi diğer tedavi yöntemleriyle birlikte veya tek başına uygulanabilir. Tedavi planı, hastanın kanser türüne, evresine ve genel sağlık durumuna göre belirlenmektedir.
Kemoterapide Halsizlik
Kemoterapi tedavisi sırasında halsizlik, en yaygın yan etkilerden biridir. Hastaların büyük bir kısmını etkilemektedir. Kemoterapinin, vücuttaki sağlıklı hücrelere de zarar vermesi nedeniyle enerji seviyeleri düşmektedir. Bu nedenle yorgunluk ve bitkinlik hissine yol açmaktadır. Halsizlik, genellikle tedavi seansları sırasında daha belirgin hale gelir, ancak tedavi sonrasında da birkaç hafta sürebilmektedir. Bu durum, vücudun tedaviye yanıt vermesi ve bağışıklık sisteminin zayıflamasıyla ilişkilidir. Halsizlikle başa çıkmak için yeterince dinlenmek, dengeli ve besleyici bir diyet uygulamak, hafif egzersizler yapmak ve bol su içmek önemlidir. Ayrıca, uyku düzenine dikkat etmek ve stres seviyelerini yönetmek de bu süreçte hastaların kendilerini daha iyi hissetmelerine yardımcı olabilmektedir.
Kemoterapide Bulantı ve Kusma
Kemoterapi tedavisi sırasında bulantı ve kusma, sık karşılaşılan ve genellikle tedavinin hemen sonrasında ortaya çıkan yan etkilerdir. Kemoterapi ilaçları, mide ve bağırsaklarda bulunan sağlıklı hücrelere de zarar verebilmektedir. Bu nedenden dolayı bulantı ve kusma ortaya çıkmaktadır. Tedavi sırasında bu belirtiler genellikle ilaçların gücüne, tedavi sürecine ve kişisel duyarlılığa bağlı olarak değişmektedir. Ancak günümüzde bulantı ve kusmayı yönetmek için etkili ilaçlar mevcuttur. Bu ilaçlar, kemoterapi tedavisinden önce, sırasında veya sonrasında doktor tarafından reçete edilebilmektedir. Ayrıca, hafif ama sık öğünler yemek, yağlı ve baharatlı yiyeceklerden kaçınmak, taze hava almak ve rahatlatıcı teknikler uygulamak da bulantı ile başa çıkmak için yardımcı olabilmektedir.
Kemoterapinin Yan Etkileri Saç Dökülmesi
- Kemoterapi, hızla bölünen hücrelere zarar verdiği için saç foliküllerini etkileyebilmektedir.
- Saç dökülmesi genellikle tedavi başladığında birkaç hafta içinde başlamaktadır,
- Dökülme, tüm vücutta olabileceği gibi sadece kafa bölgesinde de gerçekleşebilmektedir,
- Saç dökülmesi tedavi bitiminden sonra genellikle geri gelir, ancak bazen farklı bir doku yapısı ile olabilmektedir,
- Saç dökülmesi, tedavinin gücüne ve kullanılan ilaçlara göre değişkenlik gösterebilmektedir,
- Saç koruma yöntemleri, peruk veya baş örtüsü kullanımı gibi seçenekler hastaların konforunu artırabilmektedir.
Kemoterapide Cilt ve Tırnak Sorunları Başa Çıkma Yöntemleri
- Cilt kuruluğu için nemlendirici kullanın,
- Sıcak su yerine ılık suyla duş alın,
- Cildinizi nazikçe kurulayın,
- Güneşe çıkarken koruyucu krem kullanın,
- Ciltteki kızarıklık için soğuk kompres uygulayın,
- Tırnaklarınızı kısa tutun,
- Kimyasal maddelerden kaçının,
- Tırnak cilası kullanarak koruyun,
- Enfeksiyon riski için düzenli bakım yapın,
- Cilt yaralarını temiz tutun,
- Ağrı için doktor önerisiyle ilaç kullanın,
- Soğuk kompres ile rahatlama sağlayın,
- Dermatolog önerisiyle tedavi uygulayın.
Kemoterapinin Yan Etkileri Arasında Bağırsak Sorunları
Kemoterapi, bağırsaklarda çeşitli sorunlara yol açabilmektedir. Çünkü tedavi vücuttaki hızlı bölünen hücrelere zarar verir. Bu da sindirim sisteminde hassasiyet, mide bulantısı, kusma, ishal veya kabızlık gibi sorunlara neden olabilmektedir. Bağırsak sorunları genellikle tedavi seansları sırasında daha belirgin hale gelir. Ancak tedavi tamamlandığında zamanla düzelmektedir. Kemoterapi sonrası ishal, bağırsakların normal işlevini geçici olarak bozabilirken, kabızlık da tedaviye bağlı olarak görülmesi normaldir. Bu sorunlarla başa çıkmak için yeterli su içmek, düşük lifli gıdalardan kaçınmak, doktor tarafından önerilen ilaçları kullanmak ve beslenme düzenine dikkat etmek önemlidir. Ayrıca, probiyotik takviyeleri kullanmak ve düzenli, hafif egzersiz yapmak da sindirim sistemini dengelemeye yardımcı olabilmektedir.
Kemoterapinin Yan Etkileri Arasında Kan ve Pıhtılaşma Sistemi Sorunları
- Sinir hasarı (nöropati) nedeniyle ellerde ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma ve ağrı olabilmesi,
- Kemoterapi kaslarda güçsüzlük ve ağrıya neden olabilmesi,
- Kas krampları sık görülen bir başka yan etkidir,
- Sinir sistemi etkilenmesiyle denge ve koordinasyon problemleri yaşanabilir,
- İlaçlar, kaslarda hassasiyet ve sertliğe yol açabilmektedir,
- Düzenli egzersiz ve doktor önerisiyle fizik tedavi kas ve sinir sorunlarının yönetilmesine yardımcı olabilmektedir,
- Ağrı ve uyuşma için doktorun önerdiği ilaçlar kullanılabilmektedir,
Sık Sorulan Sorular
Mide bulantısı, kusma, saç dökülmesi, halsizlik, bağışıklık sisteminin zayıflaması, cilt ve tırnak değişiklikleri, bağırsak sorunları (ishal veya kabızlık), sinir ve kas problemleri.
Saç dökülmesi, kullanılan ilaca bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bazı kemoterapi ilaçları saç dökülmesine neden olabilirken, bazıları etkilemeyebilir.
Kemoterapi kemik iliğini baskılayarak kırmızı ve beyaz kan hücreleri ile trombositlerin azalmasına neden olabilmektedir.
