Çocuklarda şeker hastalığı, genellikle Tip 1 diyabet şeklinde ortaya çıkar ve ömür boyu insülin tedavisi gerektirir. Aşırı susama, sık idrara çıkma, kilo kaybı, halsizlik gibi belirtilerle kendini göstermektedir.
Çocuklarda Diyabet Nasıl Olur?
Çocuklarda diyabet genellikle bağışıklık sisteminin pankreastaki insülin üreten beta hücrelerine saldırmasıyla ortaya çıkan Tip 1 diyabet şeklinde görülmektedir. Bu otoimmün süreç sonucunda vücut yeterli insülin üretemez ve kandaki şeker hücrelere taşınamaz. Bu durum, kan şekeri seviyesinin yükselmesine yol açar. Genetik yatkınlık, viral enfeksiyonlar ve çevresel faktörler bu süreci tetikleyebilmektedir. Daha nadir olarak, özellikle obeziteyle ilişkili Tip 2 diyabet de çocuklarda görülebilmektedir. Bu durumda vücut insüline karşı direnç geliştirir. Her iki durumda da kan şekeri dengesi bozulur ve uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına yol açabilmektedir.
Çocuklarda Diyabet Nedenleri
- Genetik yatkınlık
- Ailede diyabet öyküsü
- Bağışıklık sisteminin bozulması (otoimmün nedenler)
- Viral enfeksiyonlar (özellikle Tip 1’i tetikleyebilir)
- Anne karnında düşük doğum ağırlığı veya gebelik şekeri öyküsü
- Hızlı kilo alma ve obezite (özellikle Tip 2 diyabet için)
- Fiziksel aktivite azlığı
- Sağlıksız beslenme alışkanlıkları
- Hormon dengesizlikleri
- Stres ve çevresel toksinler
Belirtileri
- Aşırı susama
- Sık idrara çıkma
- Gece alt ıslatma (özellikle daha önce kontrol sağlanmışsa)
- Hızlı kilo kaybı
- Sürekli yorgunluk ve halsizlik
- Ağız kuruluğu
- Açlık hissinin artması
- Konsantrasyon bozukluğu
- Ciltte kuruluk veya kaşıntı
- Görme bulanıklığı
- Yaraların geç iyileşmesi
- Sinirlilik veya ruh halinde değişiklik
- Mantar enfeksiyonlarına yatkınlık
- Nefeste aseton kokusu (ileri vakalarda)
Çocuklarda Diyabet Tanısı Nasıl Konulur?
Şeker hastalığının tanısı, genellikle çocuğun gösterdiği bazı belirti ve semptomlara dayanarak başlamaktadır. En sık görülen belirtiler arasında sık idrara çıkma, aşırı susama, kilo kaybı, halsizlik ve bulanık görme yer alır. Bu belirtiler fark edildiğinde, tanının kesinleşmesi için bazı laboratuvar testleri yapılmaktadır. İlk olarak, kan şekeri seviyesi ölçülür. Açlık kan şekeri 126 mg/dL’nin üzerinde ise ya da rastgele ölçülen kan şekeri 200 mg/dL’nin üzerindeyse ve diyabete özgü belirtiler varsa, diyabet tanısı konulabilmektedir. Ayrıca, HbA1c testi ile son 2-3 aylık ortalama kan şekeri düzeyi değerlendirilir ve bu değer %6.5’in üzerindeyse tanıyı destekler. Tip 1 diyabet şüphesi varsa, pankreastaki insülin üreten hücrelere karşı oluşan otoantikorların varlığı da incelenmelidir. İdrarda glikoz ve keton varlığı da tanıyı destekleyen diğer önemli bulgulardır. Tanı koyulduktan sonra çocuğun yaşına, kilosuna ve genel sağlık durumuna göre uygun tedavi planı oluşturulmaktadır.
Çocuklarda Diyabet Tedavisi
Çocuklarda diyabet tedavisi, diyabetin tipine (genellikle Tip 1 diyabet) ve çocuğun bireysel ihtiyaçlarına göre planlanmaktadır. Tip 1 diyabetli çocuklarda temel tedavi insülin enjeksiyonları ile yapılır. Çünkü bu tip diyabette pankreas yeterli insülin üretemez. İnsülin, genellikle kalem ya da insülin pompası ile uygulanır. Bunun yanında, düzenli kan şekeri takibi yapılması, karbonhidrat sayımına dayalı beslenme planı oluşturulması ve fiziksel aktivitenin dengelenmesi büyük önem taşımaktadır. Diyabet eğitimi, hem çocuk hem de aile için tedavinin vazgeçilmez bir parçasıdır. Ailelerin kan şekeri düşüklüğü (hipoglisemi) ve yüksekliği (hiperglisemi) durumlarını tanıyıp yönetebilmesi sağlanmaktadır. Tip 2 diyabetli çocuklarda ise tedavi genellikle yaşam tarzı değişiklikleri (dengeli beslenme, kilo kontrolü, egzersiz) ile başlar ve gerekirse ağızdan alınan ilaçlar ya da insülin tedavisi eklenebilir. Tüm tedavi süreci, çocuk endokrinoloji uzmanı tarafından yakından izlenmeli ve düzenli kontrollerle desteklenmelidir.
Çocuklarda Diyabet Yönetiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Kan şekeri düzenli takip edilmelidir.
- İnsülin dozları doktorun önerisine göre ayarlanmalıdır.
- İnsülin dozları doktorun önerisine göre ayarlanmalıdır.
- Öğün saatleri düzenli olmalıdır.
- Karbonhidrat miktarı doğru hesaplanmalıdır.
- Fiziksel aktivite dengeli planlanmalıdır.
- Hipoglisemi ve hiperglisemi belirtileri tanınmalıdır.
- Acil durumlar için glukoz tablet veya meyve suyu bulundurulmalıdır.
- Okulda öğretmen ve görevliler bilgilendirilmelidir.
- Psikolojik destek ihmal edilmemelidir.
- Enfeksiyon hastalıklarında kan şekeri daha sık takip edilmelidir.
- Düzenli doktor kontrolleri aksatılmamalıdır.
- Aile bireyleri diyabet eğitimi almalıdır.
- Çocuğa yaşına uygun şekilde diyabet bilinci kazandırılmalıdır.
Sık Sorulan Sorular
Tip 1 diyabette pankreas hiç insülin üretmez, Tip 2 diyabette ise insülin üretimi yetersizdir ya da vücut insülini etkili kullanamaz.
Diyabet her yaşta ortaya çıkabilen bir hastalıktır. Ancak Tip 1 diyabet genellikle 4–6 yaş veya ergenlik döneminde daha sık görülmektedir.
Çocuklarda Diyabette beslenme durumu şu şekildedir; Karbonhidrat dengesi gözetilmeli, sağlıklı ve düzenli beslenme alışkanlıkları kazandırılmalıdır.
