Normalde çoğu insan farklı durumlara, insanlara ve olaylara uyum sağlayacak bir kişiliğe sahiplerdir. Ancak kişilik bozukluğu olan kişilerin diğer insanlarla ve olaylarla olan ilişkileri daha sabittir. Bu kişilerin sabit düşünceleri, kendi haklarında ve etraflarındaki dünya hakkındaki fikirlerini etkileyebilmektedir. Anksiyete bozukluklarına sahip olan yani ortada bir sorun olduğunun farkında olan kişilerin tam tersine kişilik bozukluğu olan bireyler, genellikle problemleri olduğunun farkında değildirler ve ortada kontrol etmelerini gerektirecek bir durum olduğuna inanmazlar. Çünkü bu bireyler sıklıkla kişilik bozukluklarının olduğuna inanmazlar ve buna inanmadıkları için de tedavi arayışına girmezler.
Şizoid Kişilik Bozukluğu Nedir?
Şizoid kişilik bozukluğu A kümesi veya eksantrik olarak gruplandırılan kişilik bozukluklarına dahildir. A kümesine dahil olan kişilik bozukluğuna sahip olan bireyler genelde garip veya farklı görünmektedirler. Bu kümedeki bozukluklar arasında paranoid kişilik bozukluğu, şizoid kişilik bozukluğu ve şizopital kişilik bozukluğu yer almaktadır. A kümesinde yer alan kişilik bozukluklarının ortak noktası sosyal beceriksizlik ve sosyal çekilmedir. Bu kişilik bozukluklarında çarpıtılmış düşünceler hakimdir. Şizoid kişilik bozukluğu olan bireyler sosyal ilişkilerde daha uzak, kopuk ve farklı davranışlar sergilemektedirler. Bu bireyler genellikle yalnızdır; tek başına yapmış oldukları aktivitelerden hoşlanır ve duygularını çok nadir olarak ifade ederler. Her ne kadar isim olarak benzeseler de şizofreni ve şizoid kişilik bozukluğu aynı şey değildir. Şizoid kişilik bozukluğuna sahip olan bir çok insan tek başlarına çalışabilecekleri işler tercih etseler de genellikle hayatlarını düzgün bir biçimde devam ettirebilirler.
Şizoid Kişilik Bozukluğu Belirtileri
Şizoid kişilik bozukluğu olan bireyler genellikle toplumsal hayatta yaşamaktan kaçınır ve hayatlarını diğer insanlarla iletişime girmeyecek şekilde düzenlemeyi tercih ederler. Pek çok hasta olan birey sıklıkla evlenmeyi tercih etmez veya yetişkinlik yaşamlarında da aileyle yaşamayı tercih ederler. Bu bozukluğa sahip olan bireylerde görülen diğer özellikler şu biçimdedir:
- Aile kişileri de dahil olmak üzere yakın ilişkiler kurmayı istemezler ve bu tarz ilişkilerden hoşlanmazlar.
- Tek başına yapabilecekleri işleri ve aktiviteleri tercih ederler.
- Çok az aktiviteden keyif alırlar.
- Birinci dereceden akrabaları dışında yakın arkadaşları yoktur.
- Diğer insanlarla bağ kurmakta zorlanırlar.
- Övgülere veya eleştirilere karşı ilgisizdirler.
- Soğukturlar ve çok az duygu belirtisi gösterirler.
- Karmaşık iç dünyalarında düşler kurmayı veya realist fanteziler kurmaktan hoşlanabilirler.
Kimler Risk Altında?
Şizoid kişilik bozukluğuna sahip kişilerin çoğunun ailesinde şizofreni, şizoid kişilik bozukluğu veya şizotipal kişilik bozukluğu görülmektedir. Diğer risk faktörleri ise şunlar olabilmektedir:
- Çocukluk döneminde etkisi olmuş olan çevresel faktörler
- Çocukken istismara uğramış veya ihmal edilmiş olmak
- Duygusal olarak mesafeli bir ebeveyne sahip olmak
Şizoid kişilik bozukluğuna sahip olan bireyler nadir olarak tedavi görmeyi seçtikleri için bu bozukluğun ne kadar yaygın olduğunu belirlemek zordur. Şizoid kişilik bozukluğu erkekleri kadınlardan daha fazla etkilemektedir ve yakın akrabalarında şizofreni olan bireylerde daha yaygın olarak görülmektedir. Bu hastalık türü, genelde ergenlik döneminin sonlarında veya yetişkinliğin ilk zamanlarında ortaya çıkmaktadır.
Şizoid Kişilik Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?
Şizoid kişilik bozukluğunun kesin nedenleri bilinmemekle beraber bu bozukluğun ortaya çıkmasında genetik ve çevresel faktörlerin beraber rol oynadığı düşünülmektedir. Kimi psikiyatristler, sıcaklık ve duygulardan yoksun çocukluk geçiren kişilerin şizoid kişilik bozukluğu geliştirmeye daha yatkın olduklarını düşünmektedirler. Şizoid kişilik bozukluğunun görülen kişilerin ailelerinde şizofreni hastası kişilerin yer almakta olması ise bu bozukluğun kalıtsal olduğunu düşündürmektedir.
Şizoid Kişilik Bozukluğu Testi
Şizoid kişilik bozukluğunun belirtileri kişide görülüyorsa doktor, kişinin bütün tıbbi geçmişini öğrenerek ve gerekli olan fiziksel muayeneleri gerçekleştirerek tanı koyacaktır. Kişilik bozukluklarını belirlemeye yönelik belli laboratuvar testleri bulunmasa da doktorunuz, belirtilere neden olabilecek fiziksel hastalıkları elemek için bazı testler yapılmasını isteyebilir. Doktorunuz belirtilere sebep olan bir fiziksel hastalık bulamadıysa kişilik bozukluğunun tespit edilmesi açısından sizi bir psikoloğa veya psikiyatriste yönlendirecektir. Psikolog ve psikiyatristler genellikle kişiyle görüşme gerçekleştirerek, kişilik bozukluğu olup olmadığına dair değerlendirme yaparlar. Değerlendirme esnasında çeşitli testler uygulayabilirler.
Şizoid Kişilik Bozukluğu Tedavisi
Şizoid kişilik bozukluğuna sahip olan bireyler çok nadir olarak tedavi arayışına girerler. Çünkü bu kişilerin düşünceleri ve davranışları genellikle kendi üzerilerinde bir sıkıntı yaratmaz. Ancak tedavi arayışına girildiyse genelde bu bireyler üstünde psikoterapi uygulanmaktadır. Bu tedavi yönteminde genel itibari ile başa çıkma becerisi, sosyal etkileşimlerde iyileşme, iletişim kurma ve öz saygı gibi konular üstünde durulur. Terapide güven duygusu çok önemli bir yer tuttuğu için bu terapi, terapist için kimi zaman zorlayıcı olabilmektedir. Çünkü şizoid kişilik bozukluğuna sahip olan bireyler diğer insanlarla ilişki kurmakta zorlanırlar. Tedavinin tamamlatıcısı olarak sosyal yeteneklerin eğitilmesi de önemli olmaktadır. İlaç kullanımı şizoid kişilik bozukluğunda genellikle tercih edilmemektedir. Ancak kişi depresyon gibi psikolojik bir sorun yaşıyorsa bunun için ilaç kullanımı gerekebilir. Ataşehir Avicenna Hastanesi, şizoid kişilik bozukluğu için şu tedavileri uygulamaktadır:
- Bilişsel davranışçı terapi: Bu tedavide amaç, davranış değişikliği yaratmaktır. Şizoid kişilik bozukluğunda bilişsel davranışçı terapi bir hayli başarılı olabilir çünkü bu tedavi sayesinde sosyal ortamlarda nasıl davranılacağı ve düşüncelerde nasıl değişiklik yapılabileceği öğrenilebilir. Ayrıca sosyal ilişkiler kurmakta duyulan isteksizliğin değişmesini de sağlayabilir.
- Grup terapisi: Grup terapisi, şizoid kişilik bozukluğunun tedavisinde sosyal yeteneklerin gelişmesinde işe yarayabilecek bir diğer yöntemdir. Grup terapisi ile kişinin sosyal ortamlarda daha rahat hissetmesi mümkün kılınabilir.
- İlaç tedavisi: İlaç tedavisi, diğer tedavi yöntemlerinden yanıt alınamadığında tercih edilir. Şizoid kişilik bozukluğunun tedavisi için belirli bir ilaç yoktur. Ancak kişilik bozukluğunun yanında başka sorunlar ddd bunların tedavisinde ilaçlardan yararlanılabilir. Bupropiyonlarla kişinin zevk alma hissi arttırılabilir. Antipsikotiklerle ise kişideki isteksizlik hissi tedavi edilebilmektedir.
Şizoid Kişilik Bozukluğunun Sebebiyet Verdiği Komplikasyonlar
Sosyal etkileşimden yoksun olmak, şizoid kişilik bozukluğunda görülen en temel komplikasyondur. Bu kişilik bozukluğuna sahip olan bireyler, diğer insanlarla etkileşime girmedikleri için genellikle şiddet gösteren davranışlarda bulunmazlar. Şizoid kişilik bozukluğu ile beraber görülen duygudurum bozukluğu, anksiyete bozukluğu ve paranoya gibi diğer kişilik bozukları toplumumuzun geneline kıyasla daha fazla görülmektedir. Her ne kadar şizoid kişilik bozukluğuna sahip olan fertlerin davranışları diğer insanlarca garip olarak geliyor olsa da, bu kişiler hayatlarına normal bir biçimde devam etmekte sorun yaşamazlar. Ancak diğer insanlarla anlamlı ilişkiler kurmaları ve kendi ailelerini kurmaları zor olmaktadır. Bazı araştırmalar bu bozukluğa sahip olan fertlerin kimi zaman sosyal, ekonomik ve iş alanında yetersizlik yaşayabildiklerini göstermektedir. Bu sebeple şizoid kişilik bozukluğuna sahip olan fertlerin ömür boyu tedavi görmeleri gerekebilir.
