Anestezi Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Anestezi, özellikle cerrahi işlemlerde hastaların ağrı hissetmemesi için sıklıkla uygulanan bir işlemdir. Cerrahi işlemlerin ve ameliyatların yanından kolonoskopi ve endoskopi gibi uygulamalarda da gerekli olan işleminin dozu uygulanan işleme göre değişiklik gösterir.

İşlemin birkaç türü olmakla birlikte, hangi çeşit anestezi uygulanacağı operasyonun kapsamına göre değişmektedir. Avicenna Hastanesi olarak kaleme aldığımız bu yazıda anestezi hakkında merak ettiğiniz her detaya cevaplamayı ve aklınızdaki soru işaretlerini gidermeyi hedefledik. İşte anestezi işlemi hakkında bilinmesi gerekenler.

 

 

Anestezi Nedir?

Cerrahi işlemler esnasında hastanın herhangi bir şekilde ağrı hissetmemesi için medikal ilaçlar uygulanarak vücudun uyuşturulması işlemine anestezi adı verilmektedir. Halk arasında narkoz olarak anılmaktadır. Bununla birlikte bazı ilaçlar vücudun belirli kısımlarını uyuştururken, diğer ilaçlar beyne etki ederek tüm vücutta uyku ve uyuşukluk halini tetikler. Bu ilaçların damar içine enjeksiyonu sonucu vücuttaki işlevi, sinirlerin geçici olarak bloke edilmesini sağlamaktır. Sinirler aracılığı ile beyindeki merkezlere giden duyu/ağrı sinyaller üzerinde etkilidir.

Anestezi Çeşitleri

Alanında uzman bir anestezistin uygulayacağı narkoz, işlemin türüne ve kapsamına bağlı olarak belirlenmektedir. Cerrahi bir işle için uygulanacak olan işlemin dozu farklı bir tıbbi işlemde gerekli olan anestezi dozu ile farklılık gösterebilir. Anestezi çeşitleri ise genel anlamda bu doza bağlı olarak karşımıza çıkar. Genel olarak bilinen anestezi çeşitleri şu şekildedir:

Lokal Anestezi

Bu işlem, vücudun küçük bir bölümünü uyuşturmak amacıyla yapılmaktadır. İşlem esnasında uyanık olursunuz. Lokal anestezinin kullanılabileceği işlemlere örnek olarak katarakt cerrahisi ve bazı basit diş operasyonları verilebilir. Bununla birlikte daha geniş bir yelpaze için lokal narkoz uygulanabilmektedir.

Bölgesel Anestezi

Bu işlem, vücudun daha büyük bir bölümünde ağrı duyulmasını engellemek amacıyla yapılmaktadır. Operasyon sırasında bilinciniz açık olabilir veya bölgesel anesteziyle birlikte sedasyon da alabilirsiniz. Bölgesel olarak narkoz; doğum veya sezaryen sırasında ağrıyı hafifletmek için epidural, kalça veya diz cerrahisi için bir spinal anestezi şeklinde uygulanabilmektedir.

Genel Anestezi

Bu narkozdan sonra bilinciniz kaybolur. Bunun sonucunda ağrı vb. gibi diğer uyaranlara karşı vücudunuz duyarsız hale gelir. Genel anestezi, daha invaziv cerrahi operasyonlar ya da baş, göğüs ve karın ameliyatları için kullanılmaktadır. Aynı zamanda çok daha geniş bir yelpazede ve hasta isteğine göre de daha küçük operasyonlarda genel anestezi uygulanabilmektedir. Genel anestezi sonrası uyanma süreci, verilen tüm ilaçların kesilmesiyle başlamaktadır. Doktor, hastanın kendi kendine uyanarak tüm yaşam fonksiyonlarının yerine gelmesini bekler. Hasta ancak tamamen uyandıktan sonra yatan hasta katına nakledilir.

Sedasyon

Sedasyon sizi daha doğal bir uykuya sahip olacağınız bir şekilde rahatlatır. Sedasyonlu hasta, işlem sonunda kolayca uyanmaktadır. Hafif sedasyon, işleminizi yapan anestezi teknikeri veya hekim tarafından orta derecede sedasyon sağlamak için eğitim almışsa normal bir hemşire ile birlikte reçete edilebilir. Hafif veya orta derecede sedasyonla gerçekleştirilen işlemlerin örnekleri arasında saç ekimi, endoskopi ve kolonoskopi gibi işlemler sayılabilmektedir. Bunlarla birlikte derin sedasyon, bir anesteziyoloji uzmanı tarafından yapılmaktadır. Çünkü güçlü anestezik ilaçlardan solunum yolları etkilenmektedir. Anestezist bu durumu kontrol altında tutmak için ağır ilaçları kendisi uygular. Bu işlemde tamamen bilinciniz gitmez, ancak operasyon esnasını hatırlamanız pek mümkün değildir.

Spinal Anestezi

Tek bir enjeksiyonla uyuşmanın sağlanması işlemi spinal olarak adlandırılmaktadır. Omurilik, bel kısmının belirli bir bölgesinde sonlanmaktadır. Spinal narkoz işlemi, bu bölgenin iki veya üç omur aşağısına, omurların arasından girilerek enjeksiyon yapılması şeklinde uygulanır. İlaç verildikten sonra o bölgeden geçen sinirler tarafından emilerek, vücutta uyuşma hissini başlatmaktadır. Bunun sonucunda gelen ağrı sinyalleri beyne iletilmez ve hasta ağrı hissetmez.

Epidural Anestezi

Bu teknik daha çok epidural doğumda kullanılmaktadır. Doğum öncesinde anne adayının bel bölgesinden özel bir iğne ile girilerek omuriliğe bir katater takılır. ardından bu katater aracılığı ile vücuda ilaç enjekte edilir. Bu uygulamanın amacı, belden aşağısının uyuşturularak ağrının hissedilmesinin önlenmesidir.

Rejyonel Anestezi

Bu narkoz türü, bilinç kaybına yol açmaz. Vücudun belirli bölgelerindeki sinir iletisini ve ağrı hissini ortadan kaldırmaktadır. İşlem sırasında ameliyat yapılacak bölgeye giden sinirlere uyuşturucu ilaç verilir.

Mandibular Anestezi

Bu işlem diş operasyonlarında en sık kullanılan tekniklerinden biridir. Bununla birlikte başarısızlık ihtimali %15-20 ‘ye varabilen bir yöntem olduğu için diş hekimini en çok zor durumda bırakan narkoz tekniği olarak bilinmektedir. Mandibulanın (alt çene kemiği) bir yarısında yapılacak diş çekimi ya da diğer cerrahi operasyonlar için kullanılmaktadır.

Anesteziyi Kim Yapar?

Diş operasyonları vb. gibi küçük bir alanın uyuşturulmasını gerektiren nispeten basit işlemlerde, işlemi yapan kişi lokal işlem uygulanmaktadır. Daha karmaşık ve invaziv operasyonlar için ise alanında deneyimli bir anestezi uzmanı tarafından uygulanmaktadır. Ameliyattan önce anestezi bölümü doktorlarından alanında deneyimli bir hekim sizi muayene eder. Ameliyat sırasında ve ameliyattan sonra da ağrınızı ve işlemin vücudunuzdaki etkilerini kontrol eder.

Uygulama yolları ise yapılacak olan operasyona ve gereken anestezi türüne bağlı olarak değişir. Sizin için hangi anestezi türünün daha uygun olacağına narkozu verecek olan hekim karar verir. Narkoz genel olarak; gaz veya buhar halinde solutularak ya da damar içine uygulanarak verilmektedir. Nadiren kas içi (adale), oral (ağız yoluyla) ve rektal yolla verilebilmektedir.

Anestezi Alma Süreçleri Nasıl İşler? Anestezi Öncesi Aşamalar

Bu işlemden önce aldığınız ilaçlar ve takviyeler (vitaminler ve bitkisel ilaçlar) konusunda doktorunuza mutlaka bilgi vermeniz gereklidir. Çünkü bazı ilaçlar işlem ile etkileşime girerek vücutta reaksiyon gelişir.

Genel itibari ile narkoz öncesi uygulanan aşamalar şu şekildedir:

• Aksi belirtilmedikçe, hastaneye gitmeden önce en az sekiz saat boyunca hiçbir şey yiyip içmeyin.
• Kalp ve akciğer sağlığınız için operasyondan bir hafta önce sigarayı bırakın.
• Doktorunuz tarafından belirtilen şekilde işlemden bir veya iki hafta önce bitkisel ilaçları almayı bırakın.
• Kronik hastalığınızın bulunması halinde sürekli kullandığınız ilaçlarınız varsa, bu ilaçları işlemden önce doktorunuzun belirttiği şekilde bir yudum su ile alabilirsiniz.

Bununla birlikte kanamaya da neden olarak komplikasyon riskini artırabilmektedir. Bu sebeple ilaçlar ve takviyeler konusunda doktor bilgisi şarttır.

Anestezi Öncesinde Yapılan Testler

Değerlendirmede ilk olarak akciğer filmi, elektrokardiyografi (EKG) ve kan testlerine bakılmaktadır. Bununla birlikte doktorunuz isterse başka tetkikler de yapılır. Ameliyat öncesi çekilen akciğer filmi ve EKG ile akciğer ve kalp hakkında genel bir bilgi edinilmektedir. Ancak hastada kronik bronşit, astım gibi bir akciğer hastalığı bulunması halinde solunum fonksiyon testi gibi bir ek testler istenir. Aynı zamanda kalp ile ilgili bir rahatsızlık bulunuyorsa, kalbin fonksiyonlarını daha net gösteren ek testlere ihtiyaç duyulabilir.

Kan testleri sonucunda hastada kansızlık olduğu saptanırsa ameliyat öncesi bu durum düzeltilmektedir. Ameliyat sırasında olası bir kanamanın söz konusu olduğu durumlarda ise hasta için torba kan hazırda bulundurulur. Bunun için hastanın ameliyat öncesinde kan grubunun da biliniyor olması gerekir.

Anestezi ilaçlarının bir kısmının karaciğer ve böbrek üzerinde yan etki yaptığı gözlenebilir. Öncesinde karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri yapılarak bu organlar değerlendirilmelidir. Ardından herhangi bir sorun izlendiği durumunda bununla ilgili gerekli önlemler alınmalıdır. Doktor ile yapılan görüşmede, fizik muayene ve testlerle birlikte her hasta için ameliyat riski belirlenir. Hastanın güvenliği için tehdidi artıran faktörler iyileştirilir.

Anestezi Sırasında Ne Yaşanır?

Anestezi uygulaması sırasıyla şu şekilde gerçekleştirilmektedir:

• Doktorunuz, sizin için en iyi işlem türünü belirledikten sonra uyutma işlemi gerçekleşir.
• Bundan sonra damar içine ilaç enjeksiyonu başlar.
• Kan basıncı, kandaki oksijen seviyesi ve kalp atış hızı gibi hayati belirtileri izler.
• Anestezist, alerjik reaksiyon gelişip gelişmediğini kontrol eder ve sorun çıkması halinde sorunu yönetir.
• Ameliyat sonrası süreçte ağrı yönetimi sağlanır.

Cerrahi işlemler sırasında verilen narkozun işlem sonrasında vücuttan atılması oldukça önemlidir.

Anestezi Aldıktan Sonraki Süreç

Lokal anestezi kullanılan işlemlerde doktorunuz aksini söylemedikçe, narkoz sonrası işinize veya günlük hayatınıza dönebilirsiniz. Bununla birlikte ağır bir narkoz aldıysanız, iyileşmek için daha fazla zamana ihtiyacınız olabilir. Özellikle genel anestezi alan kişilerde belden aşağı işlem sonrası, uyuşukluk ve bir süre ayakları yere basamama gibi bulgular izlenebilir. Bu gayet normal olmakla birlikte uzun sürmesi halinde de doktor muayenesini gerekmektedir.

İşlemden sonra genel olarak şunları yapmanız önerilir:

• Yanınızda bir refakatçi ile evinize dönün.
• Günün geri kalanında istirahat edin.
• İlk 24 saat boyunca araç veya ekipman kullanmayın.
• İşlemden sonra ilk 24 saat alkolden uzak durun.

Tüm bunların yanında işleminden sonra yalnızca doktorunuz tarafından onaylanan ilaçları veya takviyeleri almaya özen göstermelisiniz.

Anestezinin Yan Etkileri Nelerdir?

Narkozun yan etkilerinin çoğu geçicidir. Bununla birlikte 24 saat içinde, hatta genellikle daha erken geçmektedir. Operasyonlardan sonra narkoza bağlı olarak görülen genel şikayetler şu şekildedir:

• Sırt ağrısı,
• Kas ağrısı,
• Düşük vücut ısısından kaynaklanan titreme,
• İdrar yapmada güçlük
• Baş ağrısı,
• Kaşıntı,
• Bulantı ve kusma,
• Enjeksiyon bölgesinde ağrı, hassasiyet veya kızarıklık,
• Boğaz ağrısı.

Bu şikayetlerin uzun süre devam etmesi durumunda doktorunuza danışmalısınız.

Anestezinin Komplikasyonları

Her yıl milyonlarca insan tıbbi işlemler sırasında güvenli bir şekilde anestezi almaktadır. Bununla birlikte, işlem bazı durumlar için belli bir dereceye kadar risk taşımaktadır. Görülmesi muhtemel bazı komplikasyonlar şunları içerir:

• Atelektazi: Fiziksel bir tıkayıcı sebebiyle akciğere hava gidememesi sonucu akciğer şişemez. Bununla birlikte bir sönme meydana gelmektedir. Genel anestezi altında yapılan veya solunum tüpü kullanılan cerrahi işlemler sonrasında atelektazi gelişebilme riski vardır. Bu nadir problem, akciğerdeki hava kesecikleri söndüğünde veya sıvı ile dolduğunda meydana gelmektedir.
• Malign Hipertermi: Nadir görülen bu kalıtsal sendrom, ameliyat sırasında ateş ve kas kasılmaların meydana gelmesine neden olmaktadır. Bu reaksiyonu tetikleyen ilaçlardan kaçınmak için anesteziden önce kişisel veya genetik öykünüzü doktorunuzla paylaşmanız gereklidir.
• Sinir Hasarı: Bu komplikasyonda çok nadir olmasına rağmen, bazı insanlar geçici veya kalıcı nöropatik ağrı, uyuşukluk ve zayıflığa neden olan sinir hasarı yaşayabilirler.
• Ameliyat Sonrası Deliryum: Yaşlı insanlar ameliyat sonrası deliryuma daha yatkın olmaktadırlar. Bu durum yaklaşık bir hafta boyunca gelip giden kafa karışıklığına neden olur. Bazı insanlar uzun süreli hafıza ve öğrenme sorunları yaşarlar. Yaşanan bu problem, post-operatif bilişsel işlev bozukluğu olarak bilinmektedir.

Bu komplikasyonların önüne geçmek için doktorunuza sahip olduğunuz harici hastalıklar hakkında doğru ve net bilgiler vermelisiniz.

Anestezi Komplikasyonları İçin Kimler Risk Altındadır?

Aşağıdakiler de dahil olmak üzere bazı faktörler anestezi almayı daha riskli hale getirmektedir:

• Yaşlılık,
• Şeker hastalığı,
• Böbrek hastalığı,
• Ailede alerji öyküsü,
• Yüksek tansiyon ve diğer kalp hastalıklarına sahip olmak,
• Astım, KOAH veya kronik obstrüktif akciğer hastalığı,
• Obezite,
• Epilepsi,
• Uyku apnesi,
• Sigara tüketimi.

Bu özellik ve hastalıklara sahip olan hastalara anestezi işlemi uygularken oldukça dikkat edilmelidir.

 

Sık Sorulan Sorular