Atelektazi, akciğer dokusunun bir kısmının veya tamamının hava ile dolamaması sonucu meydana gelen bir durumdur. Bu, akciğerin bir bölgesinde hava keseciklerinin (alveoller) çökmesiyle solunum işlevinin bozulmasına neden olmaktadır.
Atelektazi Nedir?
Atelektazi, akciğer dokusunun bir kısmının ya da tamamının hava ile dolamaması ve çökmesi sonucu gelişen bir durumdur. Bu durum, genellikle alveoller olarak adlandırılan akciğer hava keseciklerinin işlevini kaybetmesiyle ortaya çıkmaktadır. Atelektazi, genellikle bronşların tıkanması nedeniyle meydana gelebilmektedir. Bu tıkanma ise mukus tıkaçları, yabancı cisimler, tümörler ya da enfeksiyonlar gibi nedenlerle oluşur. Ayrıca, akciğer dokusuna dışarıdan bir baskı olması da (örneğin plevral sıvı birikimi, pnömotoraks veya tümör baskısı) atelektaziye yol açabilmektedir. Belirtileri arasında nefes darlığı, göğüs ağrısı, öksürük ve ciltte morarma (siyanoz) mevcuttur. Ancak küçük çaplı atelektaziler herhangi bir belirti vermez.
Bu rahatsızlığın tanısı ise genellikle akciğer grafisi, bilgisayarlı tomografi (BT) veya bronkoskopi ile konur. Tedavi yöntemi ise durumun altıda yatan nedene bağlı olarak planlanmaktadır. Ancak hastanın durumuna bağlı olarak solunum egzersizleri, mukusu temizlemek için bronkoskopi, hava yollarını genişletici ilaçlar veya ciddi durumlarda cerrahi müdahale gerekebilmektedir. Bu nedenle, atelektazi hem akciğer sağlığını etkileyen bir problem hem de altta yatan hastalıklara işaret edebilecek önemli bir durumdur.
Atelektazi Belirtileri Nelerdir?
- Nefes darlığı,
- Göğüs ağrısı,
- Hızlı yüzeysel solunum,
- Kuru öksürük,
- Hafif ateş,
- Hırıltılı solunum,
- Morarma (siyanoz),
- Yorgunluk,
- Halsizlik,
- Solunum güçlüğü,
- Kalp atışında hızlanma,
- Göğüste dolgunluk hissi,
- Oksijen saturasyonunda düşüş,
- Şiddetli vakalarda bilinç bulanıklığı,
- Akciğer seslerinde azalma gibi belirtiler mevcuttur.
Atelektazi Neden Olur?
- Solunum yollarında tıkanıklık (mukus, tümör, yabancı cisim),
- Akciğere bası yapan kitleler (örneğin tümör),
- Göğüs travmaları,
- Ameliyat sonrası yetersiz derin nefes alma,
- Akciğer enfeksiyonları (ör. pnömoni),
- Uzun süreli yatak istirahati,
- Yüksek doz oksijen tedavisi,
- Plevral sıvı birikimi,
- Bronşların daralması (ör. astım veya KOAH),
- Hava kaçağı (pnömotoraks),
- Solunum kaslarının zayıflığı,
- Akciğer dokusunun iltihaplanması,
- Solunum cihazı kullanımı (uzun süreli).
Nasıl Teşhis Edilir?
Atelektazi teşhisi, hastanın klinik semptomları ve tıbbi geçmişi incelenerek başlamaktadır. Doktor öncelikle Solunum güçlüğü, göğüs ağrısı veya nefes darlığı gibi belirtiler sorgular. Fizik muayene sırasında doktor, özellikle akciğer seslerini dinleyerek azalmış solunum seslerini tespit edebilmektedir. Daha kesin bir teşhis için genellikle görüntüleme yöntemlerine başvurulur. Göğüs röntgeni, atelektaziyi saptamak için sık kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntem, akciğerin çökmesi veya hacim kaybı bölgelerini gösterebildiğinden dolayı tercih edilmektedir. Daha ayrıntılı bir değerlendirme gerektiğinde, bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları kullanılır. Bu sayede durumun nedeni daha net bir şekilde görülebilir. Ayrıca, bronkoskopi gibi prosedürlerle, hava yollarındaki tıkanıklıklar veya yabancı cisimler doğrudan görüntülenebilmektedir. Bu yöntemler birlikte kullanılarak doğru teşhis konulabilmektedir. Sonrasında doktor tarafından kişiye özel uygun tedavi planı hazırlanır.
Atelektazinin Risk Faktörleri Nelerdir?
- Cerrahi müdahale (özellikle genel anestezi),
- Uzun süreli hareketsizlik,
- Solunum yolu tıkanıklıkları (mukus, tümör, yabancı cisim),
- Sigara kullanımı,
- Obezite,
- Göğüs travması,
- Yaşlılık,
- Akciğer hastalıkları (KOAH, astım, kistik fibrozis),
- Aşırı sedasyon veya ağrı kesici kullanımı,
- Akciğer enfeksiyonları (ör. pnömoni),
- Nörolojik hastalıklar (ör. inme)
Atelektazi Nasıl Tedavi Edilir?
Atelektazi tedavisi, altta yatan nedene, durumun şiddetine ve kişinin genel sağlık durumuna bağlı olarak şekillendirilir. bağlıdır. Tıkanıklık nedeniyle gelişmişse, mukus birikimi durumunda bronkoskopi ile temizleme, yabancı cisim varsa çıkarma gibi yöntemler uygulanabilir. Solunum yollarını genişletmek ve mukusu çıkarmayı kolaylaştırmak için nefes egzersizleri ve göğüs fizyoterapisi önerilir. Destekleyici tedavi olarak oksijen verilmesi veya mekanik ventilasyon gerekebilmektedir. Akciğer enfeksiyonu eşlik ediyorsa, antibiyotik tedavisi başlanabilir. Cerrahi sonrası atelektazi riskini azaltmak veya tedavi etmek için erken mobilizasyon ve derin nefes almayı teşvik eden cihazlar (spirometre gibi) kullanılmaktadır. Kronik durumlarda, altta yatan hastalıkların (örneğin KOAH) yönetimi önemlidir.
Sık Sorulan Sorular
Bu durum tedavi edilmezse, akciğerlerin oksijen alışverişi bozulur, solunum yetmezliği gelişebilir, akciğer enfeksiyonları riski artar ve uzun vadede kalıcı akciğer hasarı meydana gelebilir.
Evet, atelektazi tehlikeli olabilir. Çünkü akciğerlerin bir kısmının işlevini kaybetmesi, oksijen alımını engelleyerek solunum yetmezliği, enfeksiyonlar veya kalıcı akciğer hasarına yol açabilmektedir.
