Cüzzam, tıbbi adıyla lepra, Mycobacterium leprae adlı bir bakterinin neden olduğu kronik, bulaşıcı bir hastalıktır. Genellikle cilt, sinir sistemi, üst solunum yolu ve gözleri etkileyerek ciddi hasarlara yol açabilmektedir. Hastalık yavaş ilerler ve belirtiler genellikle yıllar içinde ortaya çıkar.
Cüzzam Hastalığı Nedir?
Cüzzam hastalığı genellikle cilt, sinir sistemi, üst solunum yolu ve gözleri etkileyen kronik bir enfeksiyon hastalığıdır. Oldukça yavaş ilerleyen bu hastalık, semptomlarını genellikle yıllar içinde göstererek bulaşması yakın ve uzun süreli temasla gerçekleşmektedir. Cüzzamın en belirgin belirtileri arasında ciltte açık renkli veya kırmızımsı lezyonlar, duyu kaybı, kas zayıflığı ve sinirlerde şişlik yer alır. Tedavi edilmediğinde, sinirlerde kalıcı hasar, el ve ayaklarda şekil bozuklukları, körlük gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilmektedir. Tarih boyunca toplumsal damgalanma ve ayrımcılıkla ilişkilendirilmiş olan bu hastalık, modern tıbbın sunduğu çoklu ilaç tedavisi (MDT) sayesinde tamamen iyileştirilebilir hale gelmiştir. Ancak, dünyanın bazı bölgelerinde düşük sağlık hizmetleri, yoksulluk ve bilinç eksikliği nedeniyle cüzzam vakaları hala görülmektedir. Erken teşhis ve tedavi, hastalığın bulaşmasını önlemek ve sakatlık riskini en aza indirmek açısından büyük önem taşır.
Cüzzam Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
- Ciltte renk değişikliği (açık veya kırmızımsı lekeler),
- Kas zayıflığı,
- Cilt lezyonlarında his kaybı,
- El ve ayaklarda uyuşma,
- Göz kuruluğu veya göz yaralanmaları,
- Sinirlerde kalınlaşma veya şişlik,
- Burun tıkanıklığı ve kanaması,
- Ellerde veya ayaklarda şekil bozuklukları,
- Yüzde veya kulak memelerinde şişlik,
- Yavaş iyileşen yaralar gibi belirtiler ile kendini gösterebilmektedir.
Cüzzam Hastalığı Neden Olur?
- Mycobacterium leprae bakterisinin bulaşması,
- Kalabalık yaşam koşulları,
- Uzun süreli ve yakın temas (hasta kişilerle),
- Bağışıklık sisteminin zayıflığı,
- Tropikal ve subtropikal bölgelerde yaşama,
- Genetik yatkınlık,
- Tedavisiz cüzzam vakalarından damlacık yoluyla bulaş,
- Hijyen eksikliği,
- Sağlık hizmetlerine erişim eksikliği,
- Sosyoekonomik eşitsizlikler gibi faktörlerden dolayı ortaya çıkabilmektedir.
Türleri Nelerdir?
Cüzzam hastalığı, belirtilerin şiddetine ve bağışıklık sisteminin tepkisine göre farklı türlere ayrılmaktadır. Bu her üç türünde belirtileri ve şiddeti farklı olduğundan dolayı tedavi yöntemleri de farklıdır. Ancak her türde de erken teşhis ve uygun tedavi oldukça önemlidir.
Tüberküloid Lepra (Tuberculoid Lepra)
- Daha hafif seyreden bir forma sahiptir,
- Ciltte az sayıda lezyon görülmektedir,
- Bu tür, sinirleri etkileyebilir. Ancak bağışıklık sistemi genellikle bakteriyi kontrol altına alır.
- Bulaşıcılığı oldukça düşüktür.
Lepromatöz Lepra (Lepromatous Lepra)
- Daha ağır ve ilerleyici seyreden bir forma sahiptir,
- Ciltte yaygın lezyonlar, düzensiz şişlikler ortaya çıkarmaktadır,
- Sinirler, gözler, burun ve diğer organlar ciddi şekilde etkilenebilir,
- Bağışıklık sistemi bakteriye karşı yeterince tepki gösteremez,
- Oldukça bulaşıcı bir formdur.
Borderline Lepra (Sınırda Lepra)
- Tüberküloid ve lepromatöz lepra arasında bir geçiş formudur,
- Ciltte ve sinirlerde farklı şiddette belirtiler ortaya çıkabilmektedir,
- Hastalığın seyri bağışıklık sistemine bağlı olarak ilerleyebilir.
Cüzzam Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Bu hastalığın teşhisi, genellikle hastanın klinik belirtilerinin değerlendirilmesi ve laboratuvar testleriyle konmaktadır. Doktorlar, hastanın ciltteki lezyonlarını, renk değişikliklerini ve sinir hasarı belirtilerini inceler. Özellikle lezyonlarda his kaybı, cüzzam için belirgin bir işarettir. Tanıyı kesinleştirmek için, cilt veya sinir biyopsisi alınarak mikroskop altında Mycobacterium leprae bakterisinin varlığı araştırılır. Bazı durumlarda bakteriyi tespit etmek için özel boyama yöntemleri veya moleküler testler (PCR) kullanılabilmektedir. Ciltteki lezyonların sayısı ve yayılımı, hastalığın türünü belirlemede önemli bir ipucudur. Ayrıca, sinirlerin kalınlaşması veya sinir işlevlerinde bozulma da teşhiste yol göstericidir. Erken teşhis, hastalığın ilerlemesini önlemek ve etkili tedaviye başlamak için kritik öneme sahiptir.
Cüzzam Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Cüzzam (lepra) hastalığı, Mycobacterium leprae adlı bakterinin neden olduğu kronik bir enfeksiyon hastalığıdır. Tedavisinde, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından önerilen çoklu ilaç tedavisi yöntemi kullanılmaktadır. Bu tedavi, genellikle rifampisin, dapson ve klofazimin gibi antibiyotiklerin kombinasyonunu içermektedir. Ayrıca hastalığın türüne ve şiddetine göre 6 ay ila 12 ay arasında uygulanır. MDT, bakteriyi tamamen öldürerek hastalığın ilerlemesini durdurur ve bulaşıcılığı ortadan kaldırır. Tedavi, hastalığın yol açtığı cilt lezyonlarının ve sinir hasarlarının ilerlemesini durdurabilmektedir. Ancak mevcut sinir hasarını genellikle geri döndüremez. Tedaviye erken başlanması, kalıcı sakatlıkların ve komplikasyonların önlenmesi açısından kritik öneme sahiptir. Tedavi süreci boyunca düzenli takip ve destek sağlanarak hastaların sosyal damgalanma ile başa çıkmasına yardımcı olunması da önemlidir.
Sık Sorulan Sorular
Bu hastalık, bir bakteri olan Mycobacterium leprae tarafından meydana gelir, virüs değildir.
Bu hastalık, erken tanı konularak tedavi edilmesi, hijyen koşullarına dikkat edilmesi ve hastalarla uzun süreli yakın temastan kaçınılması ile önlenebilmektedir.
Cüzzam hastalığı, uzun süreli ve yakın temasla düşük bir bulaşma riski taşır ancak tedavi altındaki hastalar bulaştırıcı değildir.
