Fobi Nedir?
Bütün canlılar tehlikede olduğunu algıladığı zaman korkmaya başlar. Kimisi bu korkuyu saldırganlaşarak, kimisi de kaçarak gösterir. Bu kurtulma çabası hali korku olarak tanımlanabilir. Korkular, tehlikelere karşı canlıları önceden uyaran bir yapıdır. Fakat, kişi tehlikeli olarak algıladığı şeyden kaçamıyor, kaçabildiği halde kendisini rahatlamış hissedemiyorsa, bahsi geçen korku fobiye dönüşmüş demektir. Rahatlayamamanın devam etmesiyle anksiyete ortaya çıkar. Anksiyete insanların günlük yaşamını ele geçiren bir problemdir. Kendi kendisine işleyen bir yapıya sahiptir. Fobiler, kendiliğinden çalışan bir yapıdır ve kişi tedavi görmedikçe bu yapıya engel olamaz. Fobiler her zaman bir duruma ya da varlığa bağlı değildir.
Fobiler, ne yazık ki toplumumuzda bir hastalık olarak değerlendirilmemektedir. Sanki kişinin bir özelliği, karakteri ya da huyu gibi algılanır ve hastaya bu şekilde bir yaklaşım gösterilir. Bu yanlış algı nedeniyle hastalar da kendilerinde bir hastalık olduğunun çoğu zaman farkında olamaz. Bu da fobik insanların tedavi için başvuru sayılarının çok az seviyelerde olmasına neden olmaktadır. Araştırmalar, kadınların erkeklere oranla daha fazla fobi sahibi olduğunu ortaya koymaktadır.
Fobi Belirtileri
Fobik insanlar, korktukları bir durumla, olayla ya da varlıkla karşılaşmalarıyla birlikte, genel olarak anksiyete belirtileri göstermeye başlarlar. Fobi belirtileri ile panik atak belirtileri çoğu yönden benzerlik gösterir. İleri seviyelerde fobilere sahip olan insanlarda kalp durması ve ölüm gibi sonuçlarla bile karşılaşılabilmektedir. Genel olarak fobi belirtileri şunlardan oluşur:
- Şoka girme
- Çarpıntı
- Yüzde kaşınma, yanma
- Yüz kızarması
- Sinir krizi
- Titreme
- Bunalım
- Soğuk terleme
- Bayılma
- Bulanık görme
- Tansiyon düşmesi
- Nefes darlığı
- Bilinç kaybı
- Ağız kuruması
- Mide bulanması
- Yutkunma problemleri
Fobiler Hakkında Net Gerçekler
- Fobi, basit bir korkuya göre çok daha ciddi bir durumdur.
- İnsanlar fobilerini her ne kadar anlamsız buluyor olsalar da, tetikleyici ortaya çıktığı zaman bu korkuyu yenemezler.
- Terleme, göğüs ağrısı ve karıncalanma en belirgin belirtileri arasındadır.
- Tedavisinde, ilaçlar ve davranışsal terapilerden faydalanılır.
En Yaygın Fobiler Listesi
Bilim insanları için fobiler hakkında araştırmalar yapmak oldukça güç bir süreç. Zira fobik insanlar, içinde bulundukları olumsuz durum için bir tedavi arayışına girmemekteler. Hal böyle olunca da, fobik vaka sayıları büyük oranlarda bilinememekte. Yine de 1998 yılında İngiliz Psikiyatri Dergisi tarafından yapılan geniş kapsamlı bir anket ile, en yaygın görülen fobi çeşitleri belirlenmiştir. 8 bin kişinin katıldığı anket ile belirlenen en yaygın fobiler listesi şu şekildedir:
- Akrofobi: Yükseklik korkusu
- Aerofobi: Uçma korkusu
- Araknofobi: Örümcek korkusu
- Astrafobi: Gök gürültüsü ve şimşek korkusu
- Otofobi: Yalnız kalma korkusu
- Klostrofobi: Sınırlı alan ve kalabalık korkusu
- Hemofobi: Kan korkusu
- Hidrofobi: Su korkusu
- Ofidiofobi: Yılan korkusu
- Zoofobi: Hayvan korkusu
İlginç Fobiler
Fobiler kendi içlerinde çok sayıda türe ayrılırlar. Değişik fobiler her ne kadar az sayıda insanda görülse de, bilimsel olarak kanıtlanmış korkulardır. Garip fobiler genel olarak şunlardan oluşmaktadır:
- Tripofobi: Üzerinde delik bulunan varlıklardan korku duymak olarak tanımlanabilir. İlginç olduğu kadar, sık sık da görülen bir fobidir.
- Ksilofobi: Ağaçlardan ve hatta ağaç yapımı cisimlerden duyulan korkuyu anlatan fobidir.
- Cherofobi: Mutlu olmaktan korkma fobisidir. Bu insanlar, güzel duygular hissetmekten ve mutluluk verici davranışlar sergilemekten dahi korkarlar.
- Haptofobi: Dokunma korkusu olarak tanımlanabilir. Bu fobiye sahip insanlar bir şeye dokundukları zaman yanma duygusu hissetme gibi belirtiler gösterirler.
- Ablütofobi: Sıklıkla küçük çocuklarda görülür. Yıkanma korkusu olarak tanımlanabilir.
- Pediofobi: Oyuncak bebek korkusu. Pediofobi hastaları robotlardan ve mağaza mankenlerinden de korkarlar.
- Filemafobi: İnsanları öpmekten ya da öpülmekten duyulan korkudur.
- Eisoptrofobi: Ayna ya da yansıma korkusu olarak tanımlanabilir. Bu hastalık hem kendilerini gördüklerinde hem de başka insanları gördüklerinde kendisini gösterebilir.
- Hipnofobi: Uyku korkusu olarak tanımlanabilen bu fobi, sıklıkla çok rüya gören ve düzensiz bir yaşam süren insanlarda görülmektedir.
- Gefirofobi: Köprü korkusu olarak tanımlanabilir. Bu korku, insanların köprülerden geçmelerine engel olur.
- Helyofobi: Günlük yaşamı inanılmaz derecede etkileyen bu fobi, güneşten ve parlak ışıklardan korku duyma şeklinde kendisini gösterir. Mutlaka tedavi edilmesi gerekir.
- Tripanofobi: Bu fobi, iğne ve aşıdan duyulan korkuyu tanımlar. Genellikle küçük yaşlardaki çocuklarda görülen bu hastalık, eğer aşılamazsa ilerleyen yaşlarda büyük problemler doğurabilir.
- Takofobi: Hız korkusudur. Herhangi bir araç içerisinde hızlı gidilmesinden aşırı seviyelerde korku duyarlarr.
- Transfobi: Homofobik insanlarda özel olarak görülebilen bu fobi, sadece eşcinsel insanlardan değil, özel olarak transeksüel insanlardan ayrıca korkulmasıdır.
- Pentherafobi: Kaynana fobisi. İlk bakışta yüz gülümsetici bulunan bu fobi, özünde insanların aile büyüklerinin hayatlarına fazla karışması korkusudur.
- Politikofobi: Siyasetçilerden ve devlet büyüklerinden korkma olarak tanımlanabilir.
- Fobofobi. Fobi fobisi olarak tanımlanabilir. Bu insanlarda genellikle bir ya da birden fazla fobi bulunur. Bu yüzden yeni bilgiler edinmekten, tecrübeler yaşamaktan korkarlar.
- Paraskavedekatriafobi: Bu insanlar 13. Cuma korkusu yaşarlar. Her ayın 13. gününde ve cuma günlerinde korkular yaşarlar.
- Peladofobi: Küçük yaşlarda kel bir insan gördükten sonra ortaya çıkabilen ve çocukluk döneminde görülen bu hastalık, ilk zamanlarından kellerden, ilerleyen yaşlarda da kel kalmaktan korkma şeklindedir.
- Manyofobi: Delirme korkusu. Bu hastalık, çevresinde psikolojik problemler yaşayan ve bu insanların düştükleri durumları gören insanlarda oluşabilir.
- Atelofobi: Kusursuz olamama korkusu olarak tanımlanabilir.
- Arakibutirofobi: Kuşkusuz, en ilginç fobiler arasında üst sıralarda yer alacak bir fobidir. Hastalar fıstık ezmesi yerken, fıstık ezmesinin damağına yapışmasından korku duyarlar.
- Asimetrifobi: Simetrik olmayan cisimlerden ya da durumlardan rahatsız olma olarak kendisini gösterir.
- Kimofobi: Genişliği, uzunluğu ve büyüklüğü fark etmeksizin, hastalar dalgalardan korkarlar.
- Apifobi: Arı korkusu. Sıklıkla çocukluk döneminde kendisini ya da çevresinden birisini arı sokan insanlarda görülmektedir.
- Koumpounophobia: Günlük yaşamı zorlayan bu fobi, insanların düğmelerden korkması olarak tanımlanabilir. Bu da giyinme konusunda ciddi problemler yaşamalarına sebebiyet verir.
- Kronofobi: Zamandan korkma olarak tanımlanabilir. Hem kavram olarak zamandan hem de zamanın sürekli ilerleyişinden duyulan korku, sonu gelmeyen bir fobiye neden olur.
- Roller Coaster Fobisi: Bu fobiye sahip insanlar Roller Coaster’a binmekte büyük zorluk yaşarlar. Bindikleri zaman da çaresiz bir şekilde çok sayıda fobi belirtisi gösterirler.
- Androfobi: Erkeklerden korkma olarak tanımlanabilir. Gençlik döneminde abi, baba, dede, öğretmen gibi otoriter figürlerden kötü muamele gören insanlarda zaman içerisinde oluşmaktadır.
- Tetrafobi: Her ne kadar gülünç olsa da, bu fobiye sahip insanlar, 4 rakamından korkarlar. Bu korku genellikle Doğu Asya ülkelerinde görülmektedir. Doğu Asya ülkelerinden bazılarında, asansörlerde 4. kat butonunun olmamasının nedenidir.
- Teknofobi: Adından da tahmin edilebileceği üzere teknoloji fobisidir. Özellikle son yıllarda yapay zeka gibi teknolojilerde atılan adımlar sonucunda, bu fobiye sahip kişiler çok daha zor anlar yaşamaya başlamışlardır.
- Venüstrafobi: Güzel kadın fobisi olarak tanımlanabilir. Genellikle özgüvensiz insanlarda görülen bu korku, insanların güzel kadınlar karşısında çaresiz hissetmelerine ve korkmalarına neden olur.
- Tafefobi: Mezar korkusudur. Genellikle diri diri gömülmekten korkan insanlarda bu fobinin görüldüğü tespit edilmiştir. Bayılmaktan ya da uyuyakalmaktan korkan bu insanlar, öldü sanılıp gömülmekten korkarlar.
- Triskaidekafobi: 13 sayısından duyulan korkudur. Batı ülkelerinde görülür. Bizim kültürümüzde bulunmayan bu korku, 13 sayısının uğursuz olduğuna inanılmasından kaynaklanmaktadır.
- Aritmofobi: Çocukluk döneminde ortaya çıkan ve ilerleyen yıllarda da artarak devam eden bu hastalık, matematikten korkmak olarak tanımlanabilir.
- Nomofobi: Telefonsuz kalma korkusudur. Bu insanlar telefonsuz kaldıkları zaman gerginlik, tedirginlik ve korkuyla dolup taşarlar. Daha detaylı bilgi için, nomofobi yazımızı okuyabilirsiniz.
- Seksofobi: Cinsellik korkusu olarak tanımlanabilir. Bu hastalığa sahip insanlar hem cinsel deneyimlerden hem de cinsel organlardan korkarlar. Gençlik ya da çocukluk döneminde istismara uğrama, aileden alınan yanlış eğitim ve toplumsal ön yargılar, bu korkunun oluşmasında etkendir.
- Gametofobi: Evlilik fobisi. Evlenmekten korkan bu hastalar, bulundukları ortamlarda odak olan kişi olmak ve ön planda olmaktan da korkarlar. Kendilerine gösterilen ilginin sonun evliliğe çıkacağını düşünerek yaşarlar.
- Jinofobi: Kadınlardan korkmak olarak tanımlanabilir. Anne, abla ve öğretmen gibi otoriter figürlerle kötü anıları bulunan insanlarda görülür.
- Globofobi: Balon korkusudur. Bu insanlar balonların patlamasından aşırı korkarlar. Genellikle içerisinde balon olan ortamlara girmemeye çalışırlar.
- Halitofobi: Kötü nefes kokusu korkusudur.
- Obesofobi: Şişmanlık korkusu olarak tanımlanabilir. Şişmanlamaktan duyulan korku, fobileşecek seviyeye kadar gelmiştir.
- Pogonofobi: Sakal korkusudur. Sakallı bir insanla yaşanan kötü deneyime bağlı olarak gelişebilir.
- Ksantofobi: Oldukça ilginç fobilerden birisi olan ksantofobi, sarı renk korkusu olarak tanımlanabilir.
- Ranidafobi: Kurbağa fobisidir. Küçükken bir kurbağa ile temasa giren çocuklarda geliştiği görülmüştür.
- Agirofobi: Karşıdan karşıya geçme fobisi olarak tanımlanabilir.
- Geletofobi: İnsanların kendisiyle alay etmesinden ve kendisine gülmesinden korkan insanlarda geletofobi olabilir. Bu hastalığa sahip insanlar, bulundukları ortamlarda atılan her kahkahayı kendi üzerine alınırlar.
- Anatidaefobi: Bu hastalığa sahip insanların geçmişte yaşadıkları korkunç bir ördek deneyimi vardır. Çocukluğunda ördek saldırısına uğrayan insanlarda görülebilir.
- Hippopotomonstrosesquippedaliophobia: Uzun kelime fobisi olarak tanımlanabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Kaç tane fobi var?
Psikologlara göre literatüre girmiş 400 farklı fobi çeşidi vardır.
En ilginç fobiler nelerdir?
Ayna korkusu, ölüm korkusu, simetrik olmayan şeylerden, yutkunma korkusu, doğal çevre korkusu ve yer çekimi korkusu en ilginç fobiler arasında yer alır.
Aşırı korku nelere sebep olur?
Kan basıncı artar, göz bebekleri büyür, yüz donar, ağız kurur ve ter basar.
