Tıp dilinde komplikasyon terimi, bir hastalığın, problemin ya da tedavinin olabileceği bilinen fakat olması istenmeyen etkileri için kullanılır. Komplikasyonlar, hastalıkların ilerleyişini olumsuz yönde etkilemektedir. Komplikasyonlar, hastalıkların kötüleşmesine ya da diğer organları etkileyebilecek şikayetlerin ortaya çıkmasına neden olur. Halihazırda var olan hastalığa bağlı bir komplikasyonun ortaya çıkması, yeni hastalıkların oluşmasına neden olabilmektedir. Zaman zaman hastaya uygulanan tedaviye bağlı olarak da komplikasyonlar oluşabilmektedir.
Komplikasyon Nedir?
Komplikasyon, cerrahi bir operasyon ya da uygulama esnasında ortaya çıkan, kendi içinde kusursuzca oluşan, öngörülebilse dahi önlemenin mümkün olmadığı, hasar verici sonuç ya da kabul edilebilir risk olarak tanımlanır. En basit tanımlamayla, hasta ya da doktor kontrolünde gerçekleşmeyen, oluşması istenmeyen sonuç olarak tanımlanabilir. Doktorların ellerinden gelen her şeyi yapmasına ve gereken özeni tümüyle göstermiş olmasına rağmen komplikasyonlarla karşılaşmak mümkündür.
Bunun nedeni, var olan risklerin kaçınılamaz olmasıdır. Bu yüzden doktorlar, operasyon öncesinde hastalara gereken bilgilendirmeleri yaparlar. Hastadan, oluşabilecek komplikasyonlara karşı rıza alınır. Hastanın gerekli bilgilendirmeleri alması ve operasyona rıza vermesi halinde, doktorlar oluşabilecek komplikasyonlardan sorumlu olmazlar. Tıbbi bir müdahaleden önce, bütün riskler göz önünde bulundurulur ve bu şekilde tıbbi müdahale gerçekleştirilir.
Öte yandan, risk faktörleri önceden bilindiği halde, risklerin engellenebilmesi için gereken ilaçlar, cihazlar ya da aletler gibi kurtarıcılar hazırlanmamışsa, buna tıbbi uygulama hatası (malpraktis) denir. Komplikasyonların görülememesi, anlaşılamaması ya da komplikasyon risklerine karşı gerekli önlemlerin alınmaması, doktorların sorumlu hale gelmesine neden olabilir.
Komplikasyon Nedenleri
Komplikasyonları ortaya çıkaran çok sayıda neden bulunmaktadır. Komplikasyonlar, hastanın yaşına, genel sağlık durumuna, bağışıklık sisteminin gücüne, aldığı ilaçlara ve kendisine uygulanan cerrahi operasyona göre farklılıklar gösterebilmektedir.
Komplikasyon – Sekel Farkı
Komplikasyonların sekellerle sık sık karıştırıldığı bilinmektedir. Sekel, çeşitli hastalıkların çoğunlukla akut döneminde görülen ve kalıcı ciddi hasarlara neden olabilen bir durumdur. Sıklıkla hastalığın ortaya çıkma evresinde görülen sekel, bazı hastalıklarda iyileşme döneminde de ortaya çıkabilmektedir. Bir örnek ile anlatmak gerekirse, inme geçiren bir hastanın sol veya sağ tarafında yaşanan kalıcı kuvvet kaybı, sekel olarak kabul edilir.
Komplikasyonlar Nasıl Ayrılır?
Komplikasyon, halihazırda bir hastalık bulunuyorken, yeni bir hastalık oluşmasına ya da yeni bir sorunun ortaya çıkmasına denir. Hastalığa ek olarak gelen sorunlar ya da yeni hastalıklar, var olan hastalığa, uygulanan ilaç tedavilerine veya hastaya yapılan ameliyata bağlı olarak oluşabilmektedir. Öte yandan iatrojenik (İnsan kaynaklı – Doktor kaynaklı) nedenlerle de komplikasyon oluşabilmektedir.
Komplikasyonların oluşmasıyla birlikte, hastalıklar daha komplike (karmaşık) hale gelebilmektedir. Yine komplikasyon kaynaklı olarak yeni hastalıkların ortaya çıkabildiği de bilinmektedir. Komplikasyonlarla komorbiditelerin birbirinden iyi ayrılması gerekir. Bir hastalıkla birlikte görülen ama halihazırda var olan hastalık yüzünden ortaya çıkmayan hastalıklara komorbid hastalık adı verilmektedir.
Komplikasyon Örnekleri
Örneğin akut apandisit geçiren bir hasta, plastron gelişimi, perforasyon, periapendiküler apse ya da jeneralize peritonit gibi komplikasyonlar geçirebilirler. Bir ameliyat komplikasyonu örneği vermek gerekirse, apendektomi esnasında bağırsak yaralanması, ameliyat yeri infeksiyonu veya apendektomi güdüğünün açılması gibi örnekler verilebilir. Antibiyotik tedavisi alan bir hasta, allerjik reaksiyonlar, mantar infeksiyonu ya da diyare gibi komplikasyonlar oluşturabilir. Peki, komplikasyon riski nedir? Basit bir açıklamayla, komplikasyon oluşma ihtimali olarak tanımlanabilir.
Komplikasyonların Türleri
Komplikasyonlar, kendi içerisinde üçe ayrılır. Bunlar şöyledir:
- Önlenebilir komplikasyonlar
- Muhtemelen önlenebilir komplikasyonlar
- Önlenemez komplikasyonlar
Komplikasyon – Malpraktis Ayrımı
Hemen hemen her tıbbi müdahalenin belli başlı riskleri bulunmaktadır. Bu riskler, doktor ne kadar dikkatli ve özenli olursa olsun, her zaman kaçınılmaz bir sonuç olarak doktorların karşısına çıkmaya devam edecektir. Komplikasyonlardan doktorların sorumlu tutulması hukuksal olarak mümkün olmamaktadır. Fakat, oluşan komplikasyonun doktor tarafından anlaşılamaması ya da anlaşıldığı halde gereken müdahalelerin gerçekleştirilmemesi, malpraktis olarak kabul edilir.
Malpraktis, doktorun tedavi sürecinde standart olarak kabul edilen tedaviyi uygulamaması, becerisel eksiklikler yaşanması ya da hastayı tedavi etmeyi kabul etmemesi halinde ortaya çıkabilen zararlar için kullanılır.
Komplikasyonlarla malpraktisleri ayıran en temel özellik, hastaya uygulanan tedavinin hastayı herhangi bir zarara uğratıp uğratmayacağını öngörebilmek ya da önleyebilmektir. Eğer oluşabilecek zararlı durum engellenemez ya da kısmen öngörülemez ise, burada komplikasyondan bahsetmek mümkündür. Fakat komplikasyonun belirlenememesi, fark edilememesi veya doğru tedavi edilememesine malpraktis denir.
Eğer hasta yeterince bilgilendirilmişse, hastadan belli bir rıza alınmışsa ve hekim tedaviyi özenle uyguladıysa, bu durum malpraktis oluşturmamaktadır.
Damarlara yakın bir kitleye eksizyon yapılırken, vasküler yaralanma ortaya çıkarsa, abondan kanama ve kanama kontrolünde zorlanma oluşabilir. Bu gibi komplikasyonlar, önceden hastaya anlatılmalıdır. Hastadan onay alındıktan sonra malpraktis durumundan söz edilemez.
Komplikasyon ile malpraktis ayrımını bilirkişiler yapar. Eğer bir doktor için malpraktis iddiası bulunuyorsa, görevli mahkeme bilirkişi raporu almak ister. Bunun için Adli Tıp Kurumu, şahıs bilirkişileri ve üniversitelerden ilgili hocalar bir komisyon altında buluşturulur. Tarafların istemesi halinde tıbbi görüşe yer verilen bir uzman değerlendirmesi hazırlanır. Bu değerlendirme, hem davacı taraf hem de davalı taraf için savunmayı destekleyici olabilir. Bilirkişi değerlendirmelerinde problemlerin yaşanmaması için, hasta kayıtlarının kusursuz alınması gerekir. Bu da, tıbbi dökümantasyonun ne kadar da önemli bir husus olduğunu yeniden gözler önüne sermektedir.
