Orf hastalığı, genellikle koyun ve keçilerde görülen, insanlara da bulaşabilen viral bir deri enfeksiyonudur. Poxvirüs ailesinden bir virüs (Parapoxvirus) neden olur. En çok, enfekte hayvanlarla doğrudan temas sonucu bulaşmaktadır.
Orf Hastalığı Nedir?
Orf hastalığı, koyun ve keçilerde yaygın olarak görülen ve insanlara da bulaşabilen zoonotik bir enfeksiyondur. Etkeni, Parapoxvirus grubuna ait bir virüstür. Genellikle hayvancılıkla uğraşan kişilerde, veterinerlerde veya kurban kesimi sırasında hayvanlarla doğrudan teması olan bireylerde görülür. Virüs, enfekte hayvanın derisinde bulunan lezyonlara temas edilmesiyle insanlara bulaşmaktadır. Enfeksiyon genellikle deride, özellikle ellerde, parmaklarda ve bazen yüzde ya da kolda ağrılı, kırmızı, kabarık lezyonlar şeklinde başlamaktadır.
Lezyonlar zamanla kabuklanır ve çoğu vakada kendiliğinden, iz bırakmadan 3 ila 6 hafta içinde iyileşir. Sistemik belirtiler oldukça nadirdir. Ancak bazı kişilerde hafif ateş, lenf bezi şişliği ve halsizlik görülebilmektedir. Orf hastalığı genellikle hafif seyirli olsa da bağışıklığı baskılanmış bireylerde daha ağır seyredebilen bir hastalıktır. Tedavide genellikle özel bir ilaç gerekmez. Enfekte bölgenin temiz tutulması ve ikincil enfeksiyonların önlenmesi yeterlidir. En iyi korunma yöntemi, hayvanlarla temas sırasında eldiven gibi koruyucu ekipman kullanmak ve hijyen kurallarına dikkat etmektir.
Orf Hastalığı Evreleri Nelerdir?
- Makül Evresi: Bu evrede, deride kırmızı, düz ve ağrılı bir leke oluşmaktadır,
- Papül Evresi: Bu evrede ise deri üzerinde oluşan kırmızı lekeler kabarır, sert ve kubbe şeklinde bir nodül halini alır,
- Vezikül Evresi: Nodül içi sıvı dolu bir kabarcık (vezikül) haline gelmektedir,
- Püstül Evresi: Bu evrede ise, sıvı, irinleşir ve kabarcık iltihaplı bir yapıya dönüşür,
- Kabuklanma Evresi: Sonrasında lezyon kuruyarak kalın bir kabuk oluşmaktadır,
- İyileşme Evresi: Son evre olan iyileşme evresinde ise, kabuk düşer, altında yeni cilt belirir ve genellikle iz kalmadan iyileşir.
Belirtileri Nelerdir?
- Deride kırmızı, kabarık lezyonlar
- Genellikle elde, parmakta veya kolda görülme
- Ağrılı nodül (şişlik) oluşumu
- Zamanla içi sıvı dolu kabarcığa dönüşme
- Lezyon çevresinde kaşıntı
- Hafif ateş (nadir)
- Lenf bezlerinde şişme (bazı vakalarda)
- Halsizlik (nadir)
- Lezyonun kabuklanarak iyileşmesi
- Genellikle tekli veya sınırlı sayıda lezyon oluşması
Nasıl Teşhis Edilir?
Orf hastalığının teşhisi genellikle hastanın hayvanlarla temas öyküsü ve ciltte görülen tipik lezyonların şekliyle konulmaktadır. Özellikle koyun veya keçiyle temas sonrası elde ya da parmakta ağrılı, kabarık, kabuklu bir yara gelişmişse doktorlar klinik olarak bu tanıya yönelebilir. Şüpheli durumlarda, ayırıcı tanı amacıyla lezyondan örnek alınarak virüsün PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) yöntemiyle saptanması veya elektron mikroskobu ile incelenmesi gibi ileri tetkikler yapılabilir. Ancak çoğu vakada bu testlere gerek kalmadan, hastalığın tipik seyri ve öyküsü teşhis için yeterlidir.
Orf Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Orf hastalığı genellikle kendiliğinden iyileşen, hafif seyirli bir enfeksiyondur ve çoğu vakada özel bir tedavi gerektirmez. Tedavide esas amaç, lezyonun temiz tutulması, enfeksiyon kapmasının önlenmesi ve semptomların hafifletilmesidir. Bununla birlikte Lezyonun üzeri steril pansumanla kapatılarak dış etkenlerden korunması önerilmektedir. Ağrı ya da iltihap varsa, doktor tavsiyesiyle ağrı kesici veya antiseptik kremler kullanılabilmektedir. İkincil bakteri enfeksiyonu gelişirse, antibiyotik tedavisi gerekebilmektedir. Bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde veya yaygın, ağır seyreden vakalarda antiviral tedavi seçenekleri göz önünde bulundurulabilir. Genel olarak, hastalık 3–6 hafta içinde iz bırakmadan iyileşmektedir.
Orf Hastalığından Korunma Yöntemleri Nelerdir?
- Enfekte hayvanlarla doğrudan temastan kaçınmak,
- Hayvan bakımı ve kesimi sırasında eldiven kullanmak,
- Açık yara veya kesikleri kapalı tutmak,
- Hayvanlarla temas sonrası elleri yıkamak,
- Kişisel hijyene dikkat etmek,
- Enfekte hayvanları izole etmek,
- Koruyucu giysi ve gözlük kullanmak (gerekli durumlarda),
- Enfekte hayvanları veteriner kontrolüne almak gibi basit önlemler alınabilmektedir.
Sık Sorulan Sorular
Hayır, orf hastalığı insandan insana bulaşmaz. Sadece enfekte hayvanla doğrudan temas sonucu bulaşan bir hastalıktır. Ancak lezyonlardan kaynaklı ikincil bakteri enfeksiyonu oluşursa, enfeksiyon bölgesine temas eden kişiler başka cilt enfeksiyonlarına maruz kalabilmektedir.
Orf hastalığı lezyonları çoğunlukla iz bırakmadan iyileşmektedir. Ancak nadir durumlarda, özellikle yara enfekte olmuşsa veya kişi sürekli o bölgeyi kaşıyıp tahriş etmişse hafif iz kalabilmektedir.
Hayvancılıkla uğraşan kişiler (çobanlar, çiftçiler), kasaplar, veterinerler ve kurban kesimiyle ilgilenen bireyler orf hastalığı açısından risk altındadır.
