PANDAS Sendromu Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

PANDAS Sendromu, çocuklarda geçirilen streptokok enfeksiyonundan sonra aniden ortaya çıkan tikler ve davranışsal değişikliklerle seyreden otoimmün bir hastalıktır. Enfeksiyon sonrası bağışıklık sisteminin beyin dokularına saldırmasıyla oluşmaktadır.

PANDAS Sendromu Nedir?

PANDAS Sendromu, çocuklarda streptokok (beta hemolitik A grubu) boğaz enfeksiyonu sonrasında aniden ortaya çıkan obsesif kompulsif bozukluk (OKB),dikkat dağınıklığı ve davranışsal sorunlarla karakterize edilen nöropsikiyatrik bir durumdur. Bu sendromda bağışıklık sistemi enfeksiyon sonrası yanlışlıkla beynin bazı bölgelerine saldırır. Bu nedenle bu durum çocukta ruhsal ve davranışsal belirtilerin ani ve şiddetli şekilde ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Genellikle 3-12 yaş aralığında görülür ve semptomlar enfeksiyon sonrası birkaç gün içinde başlayabilir. Erken tanı, enfeksiyonun uygun şekilde tedavisi ve nöropsikiyatrik destek ile çocukların yaşam kalitesi önemli ölçüde artırılabilmektedir.

Belirtileri Nelerdir?

• Ani başlayan obsesyonlar (takıntılar)
• Zorlayıcı davranışlar (kompulsiyonlar)
• Motor veya vokal tikler
• Ani ruh hali değişimleri
• Aşırı kaygı ve korkular
• Saldırganlık ya da öfke patlamaları
• Uyku sorunları
• El yazısında bozulma
• Dikkat dağınıklığı
• Okula gitmek istememe
• Sosyal geri çekilme
• Yemek yeme alışkanlıklarında değişim
• İdrar kaçırma veya sık idrara çıkma
• Depresif belirtiler
• Duyusal hassasiyetler (ışık, ses, dokunma) gibi belirtiler vardır.

PANDAS Sendromu Neden Olur?

• Streptokok (beta hemolitik A grubu) enfeksiyonu
• Boğaz enfeksiyonları sonrası gelişen bağışıklık tepkisi
• Bağışıklık sisteminin beyin dokusuna saldırması
• Otoimmün yanıt (vücudun kendi dokularına zarar vermesi)
• Beynin bazal ganglia bölgesinin etkilenmesi
• Genetik yatkınlık
• Tekrarlayan enfeksiyonlar
• Bağışıklık sisteminde aşırı duyarlılık
• Enfeksiyon sonrası vücutta kalan antikorların yanlış hedefe yönelmesi
• Enfeksiyonla mücadele sürecinde sinir sisteminin zarar görmesi gibi nedenler vardır.

PANDAS Sendromu Kimlerde Görülür?

• Genellikle 3–12 yaş arası çocuklarda
• Streptokok (boğaz enfeksiyonu) geçirmiş çocuklarda
• Ani başlayan tik veya obsesif davranışlar gösterenlerde
• Ailede otoimmün hastalık öyküsü olan çocuklarda
• Erkek çocuklarda kızlara göre biraz daha sık
• Daha önce benzer nöropsikiyatrik sorunlar yaşamamış ama enfeksiyon sonrası gelişen çocuklarda
• Bağışıklık sistemi hassas olan bireylerde görülme oranı daha yüksektir.

Nasıl Teşhis Edilir?

Bu sendromun, tanısı klinik değerlendirmeye dayanır ve genellikle bir çocuk nöroloğu, psikiyatristi veya immünoloji uzmanı tarafından konur. Teşhiste en önemli kriter, çocukta obsesyon, kompulsiyon, tik veya ani davranış değişikliklerinin aniden başlaması ve bu durumun bir streptokok enfeksiyonu sonrasında ortaya çıkmasıdır. Tanıyı desteklemek için boğaz kültürü, hızlı streptokok testi, ASO (antistreptolizin O) ve anti-DNase B gibi kan testleri yapılabilmektedir. Beyin MR’ı ve EEG gibi görüntüleme yöntemleri genellikle normaldir ama ayırıcı tanı için kullanılabilir. PANDAS teşhisi, benzer belirtilere yol açabilecek diğer nörolojik ve psikiyatrik hastalıkların dışlanmasıyla netleştirilmektedir.

PANDAS Sendromu Nasıl Tedavi Edilir?

Bu durumun tedavisinde hem enfeksiyonla mücadele hem de ortaya çıkan psikiyatrik belirtilerin kontrol altına alınması hedeflenmektedir. İlk adım, streptokok enfeksiyonunun antibiyotiklerle tedavi edilmesidir. Enfeksiyon temizlendikten sonra, obsesyonlar, tikler, kaygı gibi semptomlar devam ediyorsa bu belirtilere yönelik davranışçı terapi ve gerekirse ilaç tedavisi uygulanabilmektedir. Bazı ağır vakalarda bağışıklık sistemini düzenlemeye yönelik tedaviler (immün tedavi, IVIG, plazmaferez gibi) gündeme gelebilmektedir. Ayrıca, aile desteği ve okul ortamında anlayışlı bir yaklaşım da çocuğun iyileşme sürecinde büyük önem taşır. Tedavi süreci, çocuğun belirtilerine göre kişiye özel planlanmalıdır.

PANDAS Sendromu Tanı ve Tedavisi için Doktora Ne Zaman Görünülmeli?

PANDAS Sendromu şüphesi varsa, özellikle çocukta boğaz enfeksiyonunu takip eden günlerde aniden başlayan tikler, takıntılar, aşırı kaygı, öfke nöbetleri, davranış değişiklikleri veya dikkat sorunları fark edilirse vakit kaybetmeden bir doktora başvurulmalıdır. Bu tür belirtiler, başka psikiyatrik ya da nörolojik hastalıklarla da karışabilmektedir. Bu nedenle tanının doğru konulabilmesi açısından bir çocuk nöroloğu veya çocuk ve ergen psikiyatristi tarafından değerlendirilmesi gereklidir. Erken tanı, hem enfeksiyonun hem de davranışsal belirtilerin daha etkili şekilde tedavi edilmesini sağlar ve çocuğun yaşam kalitesini önemli ölçüde artırır.

Sık Sorulan Sorular