Paratiroid Bezi Hastalıkları Nedir?

Paratiroid bezi hastalıkları, boyunda tiroid bezinin arkasında yer alan ve vücuttaki kalsiyum-fosfor dengesini düzenleyen paratiroid bezlerinin normal dışı çalışmasıyla ortaya çıkmaktadır. En sık görülen durumlar; hiperparatiroidi (parathormonun fazla salgılanması) ve hipoparatiroidi olup kemik, böbrek ve sinir sistemi üzerinde çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilmektedir.

Paratiroid Bezi Nedir ve Görevleri Nelerdir?

Paratiroid bezleri, boyunda tiroid bezinin arkasında genellikle dört adet halinde bulunan, küçük ama oldukça önemli bezlerdir. Vücudun kalsiyum ve fosfor dengesini düzenleyen parathormon (PTH) adlı hormonu salgılayarak yaşamın sürdürülebilmesi için kritik bir görev üstlenirler. Parathormon; kemiklerden kana kalsiyum geçişini artırarak böbreklerde kalsiyumun geri emilimini sağlamaktadır. Bununla birlikte D vitamini aktivasyonunu destekleyerek bağırsaklardan kalsiyum emilimini artırmaktadır. Bu mekanizmalar sayesinde kandaki kalsiyum seviyesi dengede tutulur. Kalsiyum; kasların kasılması, sinirlerin düzgün çalışması, kemik sağlığı ve kalp ritminin düzenlenmesi için hayati bir mineraldir. Dolayısıyla paratiroid bezlerinin sağlıklı çalışması, hem iskelet sistemi hem de sinir ve kas sisteminin dengeli işleyişi için büyük önem taşımaktadır.

Paratiroid Bezi Hastalıkları Türleri Nelerdir?

Paratiroid bezi hastalıkları temel olarak parathormon üretimindeki bozukluklara bağlı olarak ortaya çıkan hastalıklardır. Başlıca türleri şunlardır:

• Primer Hiperparatiroidi: Roid bezinin aşırı hormon üretmesi sonucu kanda kalsiyum seviyesinin yükselmesi.
• Sekonder Hiperparatiroidi: Böbrek yetmezliği veya D vitamini eksikliği gibi nedenlerle uyarılması ve fazla hormon salgılaması.
• Tersiyer Hiperparatiroidi: Uzun süreli sekonder hiperparatiroidi sonrası bezlerin bağımsız hale gelerek kontrolsüz hormon üretmesi.
• Hipoparatiroidi: Yeterli hormon üretememesi sonucu kalsiyum düşüklüğü ile seyreden durum.
• Paratiroid Tümörleri (Adenom veya Nadir Olarak Kanser): İyi huylu veya nadiren kötü huylu kitlelerin gelişmesi.

Belirtileri Nelerdir?

• Halsizlik ve yorgunluk
• Kas krampları ve kas güçsüzlüğü
• Kemik ağrıları ve kırık eğilimi
• Böbrek taşı oluşumu
• Sık idrara çıkma
• Susuzluk hissi
• Karın ağrısı, bulantı ve kabızlık
• Ellerde-ayaklarda uyuşma veya karıncalanma
• Depresyon, unutkanlık ve konsantrasyon güçlüğü
• Kalp ritim bozuklukları

Neden Olur?

• Paratiroid bezinde adenom (iyi huylu tümör)
• Paratiroid bezinde hiperplazi)
• Nadir olarak paratiroid kanseri
• Kronik böbrek yetmezliği
• D vitamini eksikliği
• Kalsiyum-fosfor dengesizliği
• Boyun bölgesine uygulanan cerrahi müdahaleler
• Tiroid ameliyatları sonrası bezlerin zarar görmesi
• Otoimmün hastalıklar
• Genetik yatkınlık gibi nedenlerden dolayı ortaya çıkabilmektedir.

Nasıl Teşhis Edilir?

Paratiroid bezi hastalıklarının teşhisi, öncelikle hastanın şikâyetleri ve fizik muayene bulguları ile başlamaktadır. Ardından kan testleri yapılarak kalsiyum, fosfor ve parathormon (PTH) seviyeleri değerlendirilmektedir. Yüksek kalsiyum ve PTH düzeyleri genellikle hiperparatiroidiyi düşündürürken, düşük kalsiyum ve PTH düzeyleri hipoparatiroidi için yol göstericidir. Ayrıca D vitamini düzeyi de değerlendirilir. Tanıyı kesinleştirmek ve hastalığın nedenini belirlemek için ultrasonografi, sintigrafi ve bilgisayarlı tomografi (BT) gibi görüntüleme yöntemlerinden yararlanılmaktadır. Bu sayede büyüme, adenom ya da tümör varlığı saptanarak uygun tedavi planı yapılmaktadır.

Paratiroid Bezi Hastalıkları Nasıl Tedavi Edilir?

Paratiroid bezi hastalıklarının tedavisi, altta yatan nedene göre planlanmaktadır. Hiperparatiroidi durumunda en etkili yöntem genellikle cerrahi olarak hastalıklı paratiroid bezinin çıkarılmasıdır. Cerrahiye uygun olmayan hastalarda ilaç tedavisiyle kalsiyum ve fosfor dengesi sağlanmaya çalışılır. Hipoparatiroidi tedavisinde ise düşük kalsiyumu dengelemek için kalsiyum ve D vitamini takviyeleri uygulanmaktadır. Kronik böbrek yetmezliğine bağlı gelişen sekonder hiperparatiroidide fosfor bağlayıcı ilaçlar, D vitamini veya gerektiğinde cerrahi tedavi tercih edilir. Tedavinin amacı, kalsiyum düzeylerini normal aralıkta tutarak kemik, böbrek, sinir ve kas sistemi üzerindeki olumsuz etkileri önlemektir.

Paratiroid Hastalıklarının Komplikasyonları Nelerdir?

• Osteoporoz
• Osteoporoz
• Kemik kırıkları
• Böbrek taşı, Böbrek yetmezliği
• Hiperkalsemi krizi
• Kas güçsüzlüğü
• Halsizlik ve Depresyon
• Bellek ve dikkat sorunları
• Kalp ritim bozuklukları
• Hipertansiyon
• Mide ülseri
• Pankreatit
• İdrar yolu enfeksiyonları
• Susuzluk ve sık idrara çıkma

Sık Sorulan Sorular