Raynaud Hastalığı (Fenomeni) Nedir? Nedenleri ve Tedavisi

Raynaud Hastalığı (Fenomeni), el ve ayak parmaklarında damarların aşırı daralması sonucu ortaya çıkan bir dolaşım bozukluğudur. Soğuğa maruz kalma veya stres durumlarında parmaklarda beyazlaşma, morarma ve sonrasında kızarma görülmektedir.

Raynaud Hastalığı (Raynaud Fenomeni) Nedir?

Fenomeni, soğuk hava veya stres gibi etkenlere bağlı olarak el ve ayak parmaklarındaki küçük damarların geçici olarak daralmasıyla ortaya çıkan bir dolaşım bozukluğudur. Bu durum sırasında parmaklarda önce beyazlaşma, ardından morarma ve sonrasında kızarma görülmektedir. Ataklar genellikle kısa sürer, ancak tekrarladıkça rahatsızlık verebilir. Parmaklarda soğukluk, uyuşma, karıncalanma veya ağrı gibi belirtilerle kendini göstermektedir. Raynaud hastalığı bazen tek başına görülürken, bazı durumlarda romatizmal hastalıklar gibi başka sağlık sorunlarına da eşlik edebilmektedir.

Raynaud Hastalığının Türleri Nelerdir?

Fenomeni hastalığı iki türde görülmektedir. Bunlar Birincil (Primer) Raynaud ve İkincil (Sekonder) Raynaud olacak şekilde ikiye ayrılmaktadır. Bu iki türünde altında yatan neden ve tedavi şekli birbirinden farklıdır.

Birincil (Primer) Raynaud 

Birincil (Primer), altta yatan başka bir hastalık olmaksızın ortaya çıkan ve genellikle hafif seyirli olan bir Raynaud türüdür. Ataklar genellikle soğuk veya stres gibi tetikleyicilerle tetiklenir ve parmaklarda beyazlaşma, morarma ve sonrasında kızarma şeklinde görülür. Bu türde doku hasarı nadiren oluşur ve çoğu kişi yaşam tarzı değişiklikleri ve basit önlemlerle belirtilerini kontrol altına alabilmektedir. Genellikle genç yetişkinlerde ve kadınlarda daha sık görülen bir durumdur. 

İkincil (Sekonder) Raynaud 

İkincil (Sekonder), altta yatan bir hastalığa veya duruma bağlı olarak gelişen, daha ciddi seyirli bir Raynaud türüdür. Genellikle skleroderma, lupus veya romatoid artrit gibi bağ dokusu hastalıklarıyla ilişkilidir. Damar duvarlarında kalıcı hasar oluşabileceğinden, ataklar daha şiddetli ve uzun süreli olabilmektedir. Parmaklarda yaralar, ciltte renk değişiklikleri ve nadiren doku ölümü (nekroz) görülebilmektedir. Bu nedenle İkincil Raynaud, altta yatan hastalığın tedavisiyle birlikte dikkatli bir şekilde izlenmesi gereken bir durumdur.

Neden Olur?

• Soğuk hava veya ani ısı değişiklikleri
• Stres veya duygusal gerginlik
• Sigara kullanımı
• Damarların aşırı daralma eğilimi
• Otoimmün hastalıklar (ör. lupus, skleroderma)
• Bazı ilaçlar (ör. beta blokerler, migren ilaçları)
• Titreşimli aletlerle uzun süre çalışma
• Damar veya sinir hasarı
• Hormonel faktörler (özellikle kadınlarda)

Belirtileri Nelerdir?

• Parmaklarda beyazlaşma (solukluk)
• Morarma (kızarıklığın öncesinde)
• Parmaklarda kızarma (atağın son aşaması)
• Soğukluk hissi
• Uyuşma veya karıncalanma
• Parmaklarda ağrı veya batma hissi
• Hareket kısıtlılığı veya sertlik
• Nadir durumlarda parmak uçlarında yaralar veya ülserler

Nasıl Teşhis Edilir?

Bu durum genellikle hastanın şikayetleri ve fizik muayene ile teşhis edilmektedir. Doktor, parmaklardaki renk değişikliklerini, atakların sıklığını ve tetikleyicilerini değerlendirmektedir. Kan testleri, otoimmün hastalıkları ekarte etmek için yapılabilir. Ayrıca, soğuk provokasyon testi veya tırnak yatağı kapilleroskopisi gibi özel testlerle damarların tepki verme şekli incelenmektedir. Bu yöntemler, hastalığın birincil mi yoksa ikincil mi olduğunu ayırt etmeye yardımcı olur.

Raynaud Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Bu durumun tedavisi, hastalığın türüne ve şiddetine göre değişmektedir. Birincil Raynaud genellikle yaşam tarzı değişiklikleriyle kontrol altına alınabilmektedir. Elleri ve ayakları sıcak tutmak, stresten kaçınmak ve sigarayı bırakmak önemlidir. Şiddetli veya ikincil Raynaud durumlarında ise doktorlar damar genişletici ilaçlar, kan dolaşımını artırıcı tedaviler veya altta yatan hastalığın kontrolünü sağlayan ilaçlar önerebilmektedir. Atakların sıklaştığı veya parmaklarda doku hasarı riski bulunduğu durumlarda, daha yoğun medikal tedavi ve düzenli takip gerekebilmektedir.

Sık Sorulan Sorular