Skorbüt hastalığı, C vitamini eksikliğinden kaynaklanan ve özellikle bağ dokularını etkileyen ciddi bir hastalıktır. C vitamini, vücutta kolajen sentezinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu nedenle bu vitaminin eksikliği, dokuların ve damarların zayıflamasına yol açmaktadır.
Skorbüt Hastalığı Nedir?
Skorbüt, C vitamini (askorbik asit) eksikliğinden kaynaklanan bir hastalıktır. Bu hastalık özellikle uzun süreli yetersiz beslenme koşullarında ortaya çıkmaktadır. Bu vitamin, vücutta kolajen sentezi, bağışıklık sistemi, yaraların iyileşmesi ve demir emilimi gibi birçok önemli işlevde rol oynar. C vitamini eksikliğinde, bağ dokuları ve kan damarları zayıflar. Bu nedenle ciltte kolay morarma, diş eti kanamaları, diş kayıpları, eklem ağrıları ve anemi gibi belirtilere yol açmaktadır. Skorbüt, tarih boyunca özellikle denizciler arasında yaygın olarak görülmüştür. Çünkü uzun deniz yolculuklarında taze meyve ve sebze tüketimi mümkün olmadığından, C vitamini eksikliği ortaya çıkmıştır.
Günümüzde ise yeterli ve dengeli beslenme ile önlenebilir bir hastalıktır. Özellikle taze sebze, meyve veya C vitamini takviyeleri ve yeterli beslenme ile tedavi edilebilmektedir. Skorbüt, ilerlediğinde ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceği için erken teşhis ve tedavi oldukça önemlidir. Halsizlik, yorgunluk, diş eti şişmesi ve kanaması gibi birden fazla belirtisi bulunmaktadır. Bunun yanı sıra bu semptomlar C vitamini eksikliği devam ettikçe giderek kötüleşmektedir. Bu nedenle erken ve uygun tedavi oldukça önemlidir.
Skorbüt Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
- Halsizlik ve yorgunluk,
- Diş kaybı,
- Diş eti şişmesi ve kanaması,
- Ciltte küçük kırmızı lekeler (peteşi),
- Ciltte kolay morarma,
- Saç dökülmesi ve saç kırılması,
- Eklem ve kas ağrıları,
- Anemi (kansızlık),
- İştahsızlık,
- Yaraların yavaş iyileşmesi,
- Kilo kaybı,
- Bağışıklık sisteminin zayıflaması gibi belirtiler mevcuttur.
Skorbüt Hastalığı Nedenleri Nelerdir?
- Yeterli C vitamini içeren besinlerin tüketilmemesi,
- Uzun süreli yetersiz ve dengesiz beslenme,
- Uzun süren deniz yolculukları veya seferler (taze gıda eksikliği),
- Aşırı işlenmiş ve hazır gıdalarla beslenme,
- Yaşlılık (besin emiliminde azalma),
- Alkol bağımlılığı,
- Yeme bozuklukları (anoreksiya veya bulimiya gibi),
- Sindirim sistemi hastalıkları,
- Aşırı sigara tüketimi (C vitamini ihtiyacını artırır),
- Yetersiz ekonomik koşullar (taze sebze ve meyveye erişim zorluğu) gibi birden fazla nedene bağlı olarak C vitamini eksikliği gelişebilmektedir.
Teşhisi Nasıl Yapılır?
Skorbüt hastalığının teşhisi, çoğunlukla hastanın beslenme öyküsü, belirtileri ve fiziksel muayene ile başlamaktadır. Doktor, C vitamini eksikliğini düşündüren diş eti kanamaları, ciltte morluklar, yara iyileşmesinde gecikme gibi belirgin belirtilere dikkat eder. Ancak kesin tanı için kan testleri yapılmaktadır. Bu testler kandaki askorbik asit (C vitamini) seviyesini ölçerek eksiklik durumunu doğrular. C vitamini düzeyi düşükse ve hastada skorbüt belirtileri mevcutsa, teşhis doğrulanmaktadır. Gerekirse başka testlerle hastalığın anemi veya enfeksiyon gibi komplikasyonları da değerlendirilir. Skorbüt teşhis edildiğinde, hızlıca C vitamini takviyesine başlanır ve genellikle belirtiler birkaç hafta içinde düzelmektedir.
Tedavisi Nasıldır?
Skorbüt hastalığının tedavisi, temel olarak eksik olan C vitamininin yerine konmasıyla gerçekleştirilir. Tedaviye yüksek doz C vitamini takviyesi ile başlanır ve hastanın genel sağlık durumuna göre günlük dozlar belirlenir. İlk birkaç gün içinde C vitamini alımının artmasıyla belirtiler hızla iyileşmeye başlamaktadır. Özellikle halsizlik, yorgunluk ve diş eti kanamaları gibi semptomlar düzelir. Tedavi sürecinde hastanın beslenme alışkanlıkları düzenlenir, taze meyve ve sebzelerden zengin bir diyet önerilir. Portakal, limon, çilek, brokoli ve kırmızı biber gibi yüksek C vitamini içeren gıdaların düzenli tüketimi teşvik edilmektedir. C vitamini eksikliği giderildiğinde, skorbüt belirtileri tamamen ortadan kalkar ve hastalık kalıcı bir hasar bırakmadan iyileşir.
1 Günlük C Vitamini İhtiyacı Nasıl karşılanır?
- Kuşburnu: 426 mg (Çok yüksek C vitamini içerir),
- Kivi: 92 mg,
- Çilek: 59 mg,
- Portakal: 53 mg,
- Mandalina: 26 mg,
- Papaya: 61 mg,
- Limon: 53 mg,
- Ananas: 47 mg,
- Mango: 36 mg,
- Greyfurt: 38 mg C vitamini içermektedir.
Sık Sorulan Sorular
Skorbüt hastaları, vücuttaki C vitamini eksikliğini gidermek için portakal, limon, kivi, çilek, kuşburnu gibi C vitamini açısından zengin meyveleri ve kırmızı biber, brokoli, domates gibi sebzeleri düzenli olarak tüketmelidir.
Evet, C vitamini eksikliği morarmaya neden olabilmektedir. Çünkü C vitamini, kan damarlarının sağlıklı olmasını sağlayan kollajen üretiminde önemli bir rol oynamaktadır. Bu nedenle damarların zayıflamasına yol açarak morarmalara sebep olur.
Skorbüte “denizci hastalığı” denmesinin nedeni geçmişte uzun süre denizde kalan denizciler, taze meyve ve sebze tüketemedikleri için C vitamini eksikliği yaşamalarıdır.
