Son dönem böbrek yetersizliği olarak da bilinen son dönem böbrek hastalığı, böbrek fonksiyonlarının kaybedilmesinin son evresidir. Böbrekler, artık vücudun ihtiyaçlarını karşılayamaz hale gelmiş demektir. Avicenna Ataşehir Hastanesi uzman hekimleri, böbrek hastalıkları ve son dönem böbrek yetmezliği hakkında merak edilenleri anlattı.
Son Dönem Böbrek Hastalığı Nedir?
Peki , son dönem böbrek yetmezliği nedir? Böbrekler, kandaki atıkları ve fazla olan sıvıları filtreler ve bunları idrarla atılması için gönderir. Böbreklerin fonksiyonlarını kaybetmeleriyle birlikte, vücutta sıvı birikimi, elektrolit ve atık birikimi gibi tehlikeli durumlar ortaya çıkabilir. Son dönem böbrek yetmezliği yaşayan bir insanın yaşamını devam ettirebilmesi için diyalize ya da böbrek nakline ihtiyacı vardır.
Son Dönem Böbrek Yetersizliği Belirtileri
Kronik böbrek yetmezliği hastalığının erken dönemlerinde belirti görülmeyebilir. Son dönem kronik böbrek yetmezliği ilerledikçe belirtiler ve semptomları belirginleşmeye başlar. Genel belirtiler ve semptomlar şunlardır:
- Kusma
- Yorgunluk
- İdrara çıkma rutininde değişim
- Kas ağrıları ve kramp
- Kaşıntı
- Akciğerlerde sıvı biriktiği durumda nefes darlığı
- Yüksek tansiyon
- Mide bulantısı
- İştah kaybı
- Uyku sorunları
- Zihinsel problemler
- Ayak ya da ayak bileği şişmesi
- Kalpte sıvı biriktiği durumda göğüs ağrısı
Son dönem böbrek hastalığı belirtileri, bu hastalığa has belirtiler değildir. Bir diğer deyişle, diğer hastalıklarda da bu belirtiler görülebilir. Öte yandan, böbrekleriniz birbirleriyle fazla uyumlu olabilir ve azalan işlevi telafi edebilirler. Böyle durumlarda hastalık ilerlese dahi, herhangi bir belirti ya da semptom görünmeyebilir.
Hangi Durumda Doktora Gidilmeli
Böbrek hastalığının herhangi bir belirtisini ya da semptomunu görüyorsanız, doktorunuzdan randevu alınız. Eğer, böbrek yetmezliği riskini yükselten bir hastalığınız varsa, doktorunuz sizden düzenli aralıklarla idrar ve kan testleri isteyebilir. Böylece böbrek fonksiyonlarını yakından takip edebilir ve herhangi bir teşhis durumunda hızlıca tedaviyi başlatabilir.
Son Dönem Böbrek Hastalığı Nedenleri
Bir hastalık ya da rahatsızlık, böbreklerinizin fonksiyonlarını bozarsa, bu hasarın ortaya çıkması aylar hatta yıllar sürebilir. Böbrek hastalığına neden olabilecek hastalıklar ya da problemler şunlardır:
- Tip 1 ya da Tip 2 Diyabet
- Böbrek filtrelerinin iltihaplanması
- Yüksek tansiyon
- Böbrek tübüllerinin ve çevresinin iltihaplanması
- Polikistik böbrek hastalığı
- İdrarın böbreklere geri dönmesine neden olan vezikoüreteral reflü
- Prostat büyümesi, böbrek taşı ya da kanser gibi nedenlerle idrar yolunun tıkanması
- Tekrarlayan böbrek enfeksiyonları
Risk Faktörleri
Aşağıdaki faktörler de dahil olmak üzere bazı faktörler, son dönem böbrek hastalığı gibi problemlerin ortaya çıkma ve ilerleme riskini artırabilir.
- Şeker hastalığı
- Böbrekte kandaki atıkları süzen yapının hastalanması
- Polistik böbrek hastalığı
- Yüksek tansiyon
- Böbrek nakli sonrası böbrek hastalığı
- Tütün ürünleri kullanımı
- Afrika ve Amerika kökenli
- Erkek olmak
- Yaşlılık
- Düşük böbrek fonksiyonu seviyesi
Son Dönem Böbrek Yetersizliği Komplikasyonları
Böbrek yetmezliği bir kez başladığında geri döndürülmesi mümkün değildir. Bazı komplikasyonlar, böbrek yetmezliği ile başlar ve hemen hemen bedenin her bölümünü etkileyebilir. Bu komplikasyonlar şunlardır:
- Kollarda ve bacaklarda şişme
- Yüksek tansiyon
- Akciğerlerde sıvı birikimi
- Kandaki potasyum seviyesinin yükselmesi
- Kalp hastalıkları
- Kemiklerin zayıflaması
- Anemi
- Cinsel istek azalması
- Doğurganlığın azalması
- Konsantrasyonun azalması, kişilik değişimi ve merkezi sinir sistemi hasarı
- Bağışıklığın güçsüzleşmesi ve enfeksiyon riskleri
- Kalp zarı iltihabı
- Anne ve karnındaki bebeği için artan riskler
- Son dönem böbrek yetersizliği ve diyaliz / böbrek nakli zorunluluğu
Son Dönem Böbrek Yetmezliğine Karşı Alınabilecek Önlemler
Herhangi bir böbrek hastalığı yaşıyorsanız, aşağıda yer alan maddelere uyarak son dönem böbrek hastalığı gelişimini engelleyebilirsiniz.
- Kilo vermek
- Aktif bir yaşam sürmek
- Dengeli beslenmek
- Tansiyonu sık sık kontrol etmek
- Doktor vermeden ilaç kullanmamak
- Kolesterol seviyesini yıllık olarak kontrol ettirmek
- Kan şekerini düzenli kontrol ettirmek
- Sigarayı bırakmak
- Düzenli olarak doktor muayenesi yaptırmak
Böbrek Yetmezliği Teşhisi
Son dönem böbrek yetersizliği teşhisi için çeşitli testler yapılır.
- Ailenizin ve sizin tıbbi geçmişiniz araştırılır
- Fizik muayene (Boy, kilo, tansiyon, kalp ve kan ölçümü. Nörolojik muayene)
- Kandaki kreatinin ve üre gibi atıkların kan testi ile ölçümü
- İdrardaki protein albümin seviyesini seviyesini ölçmek için idrar testleri
- Böbrek yapısını ve boyutlarını değerlendirmek için ultrason, MR görüntüleme ya da bilgisayarlı tomografi
- Böbrek hastalığı olduğunu ya da ne kadar hasar oluştuğunu anlamak için böbrek dokusundan biyopsi ile parça alınabilir.
Doktorunuz, son dönem böbrek hastalığı teşhisi için yaptığı testleri, dönem dönem tekrar ettirebilir.
Böbrek Yetmezliği Evreleri
Böbrek yetmezliğinin beş evresi bulunmaktadır. Böbrek hastalığınızın hangi aşamada olduğunu belirleyebilmek için, doktorunuzun kan testi yapması gerekir. Bu kan testi ile böbreklerin dakikada ne kadar kan süzdüğü ölçülür. Böbrekleriniz artık günlük yaşamınızı sürdürebileceğiniz seviyede görevlerini yerine getiremiyorsa bu duruma son dönem böbrek yetersizliği denir. Böbrek hastalığının evresini belirlemek için idrardaki protein oranına da bakılabilir.
Son Dönem Böbrek Hastalığı Tedavisi
Son dönem böbrek hastalığı tedavisi şunları içerebilir:
- Diyaliz
- Böbrek nakli
- Bir takım destekleyici bakımlar
Diyaliz
Diyaliz, böbreklerin kendi kendisine yapamadığı işlemleri hasta için yapar. Fazla sıvılar ve atıklar kandan çıkartılır, elektrolit seviyeleri ayarlanır ve kan basıncı kontrol altına alınır. Diyaliz kendi içerisinde ikiye ayrılır
Periton Diyaliz
Periton diyaliz esnasında, karın zarındaki (periton) kan damarları, periton boşluğunun içine ve dışına akan bir sıvı yardımıyla böbreklerine dolar. Periton diyalizi evde yapılabilir.
Hemodiyaliz
Hemodiyaliz esnasında bir makine, kanınızdaki zararlı maddeleri, tuzları ve sıvıyı filtreler. Hemodiyaliz genellikle merkezlerde yapılsa da, evde de yapılabilir. Diyalizin başarılı olması için, bazı beslenme kurallarına dikkat etmek gerekir.
Böbrek Nakli
Böbrek nakli, ölmüş ya da canlı bir donörden alınarak yapılabilir. Böbrek nakli, sağlıklı böbreğin, böbrekleri artık çalışmayan ve diyalize mahkum yaşayan kişiye aktarılmasıdır. Böbrek nakli, son dönem böbrek hastalığı olan bir hasta için diyalize göre çok daha tercih edilebilir bir tedavidir.
Böbrek nakli uzun bir süreçtir. Yaşayan ya da ölmüş bir donör bulmak zor olabilir. Böbrek bulunduktan sonra, böbreği karnın alt kısmına yerleştirmek ve böbreği mesaneye bağlayan kan damarlarını ve üreteri takmak için cerrahi uzmanlık gerekir.
Ameliyat sonrasında birkaç gün ile bir hafta kadar hastanede kalınır. Hastaneden taburcu olduktan sonra, iyileşmenin devam ettiği süreçte sık sık kontrollerden geçmeniz gerekir. Bağışıklık sisteminizin yeni böbreğinizi reddetmesini önlemek amacıyla ve enfeksiyon gibi komplikasyonların ortaya çıkmaması adına bir dizi ilaç kullanımı gerekecek.
Başarılı bir böbrek naklinin ardından, kan filtrelenir ve diyalize ihtiyaç kalmaz.
Çapraz Böbrek Nakli
Canlı akraba vericisi olan iki aile bulunduğunda, bu aileler arasında çapraz böbrek nakli yapılabilmektedir. Bu iki aile hastane ortamında tanıştırılarak, yukarıda yer alan görselde olduğu gibi çapraz şekilde böbrek nakli yapılacağı anlatılır. Her iki ailenin de donörü, karşı ailenin alıcısına böbreğini verir. Bu sayede, her iki hasta da sağlığına kavuşmuş olur. Çapraz nakil ilk kez Güney Kore’de yapılmıştır. Zamanla tüm dünyada popüler hale gelmiştir. Aileler tanıştırıldıktan sonra, aralarında uygun bir iletişim kurulabilmişse, prosedürler ailelere anlatılır. Daha sonra gereken son kontrollerin ardından, ameliyatlar aynı anda başlar ve böbrekler yeni sahiplerine aktarılır.
