Uyku felci, halk arasında karabasan olarak da bilinen, kişinin uykuya dalarken veya uyanırken geçici olarak hareket edememesi durumudur. Genellikle REM (hızlı göz hareketi) uykusu sırasında meydana gelen bir durumdur. REM uykusu sırasında vücut kasları geçici olarak felç olur. Karabasan sırasında kişi bilincini korur, ancak hareket edemez ve konuşamaz.
Uyku Felci Nedir?
Uyku felci, halk arasındaki adıyla karabasan, uykuya dalma sürecinde ortaya çıkan ve kişinin geçici olarak hareket edemediği, konuşamadığı bir durumdur. Bu durum, REM uykusu sırasında, beynin rüya görme evresinde vücut kaslarının geçici olarak felç olduğu dönemde meydana gelmektedir. Bu geçici olarak gerçekleşen felç durumu, rüyaların fiziksel olarak gerçekleştirilmesini engelleyerek kaslar tamamen gevşer. Ancak uyku felci yaşayan kişiler, uyku ile uyanıklık arasındaki bu geçişte, bilinçleri açıkken kaslarını hareket ettiremezler. Bu durum işi için korkutucu olabilir. Felç durumu kişinin birkaç saniye ila birkaç dakika arasında sürebilen bir süre boyunca hareket edememesi ve konuşamaması anlamına gelir.
Karabasan, kişi için oldukça korkutucu bir durum olabilir. Kişinin geçici felç yaşaması ve konuşamaması ile beraber genellikle halüsinasyonlar eşlik etmektedir. Bu halüsinasyonlar genellikle görsel veya işitsel olabilmektedir. Kişi, uyku felci sırasında odasında yabancı bir varlık görme veya karanlıktan korkma gibi korkutucu deneyimler yaşayabilmektedir. Bu durumun nedeni tam olarak bilinmemekle beraber birden fazla faktöre bağlı olarak gerçekleştiği de düşünülmektedir. Genellikle stres, anksiyete, düzensiz uyku düzenleri, uyku apnesi ve bazı uyku bozuklukları ile ilişkilendirilir. Ayrıca, sırt üstü uyuma gibi belirli uyku pozisyonları da bu durumu tetikleyebilir.
Uyku Felci Neden Olur?
- Stres ve anksiyete,
- Düzensiz uyku,
- Uyku yoksunluğu,
- Genetik faktörler,
- Uyku apnesi,
- Sırt üstü uyuma,
- Madde kullanımı (alkol, uyuşturucu vb.),
- Narkolepsi gibi uyku bozuklukları,
- Uyku ortamının değişmesi,
- Gece nöbeti veya vardiyalı çalışma gibi durumlar neden olabilmektedir.
Karabasan Belirtileri Nelerdir?
- Bilincin açık olduğu halde hareket edememe,
- Konuşamama,
- Göğüste baskı hissi,
- Halüsinasyonlar (görsel, işitsel veya dokunsal),
- Nefes almakta zorluk,
- Yabancı bir varlık hissi,
- Uykuya dalarken veya uyanırken aniden ortaya çıkma,
- Yoğun korku ve panik,
- Bilincin açık olması gibi belirtiler mevcuttur.
Uyku Felci Kimlerde Görülür?
Uyku felci, çoğunlukla ergenlik dönemi ve genç yetişkinlik döneminde başlamaktadır. Bununla birlikte 20’li yaşlar ile 30’lu yaşlar arasında daha sık görülür. Bununla birlikte, her yaş grubundaki ve her iki cinsiyetteki bireylerde ortaya çıkabilen bir durumdur. Uyku felci, kadınlar ve erkekler arasında eşit oranda görülse de, bazı yapılan çalışmalar sonucunda kadınların bu durumu daha yaşadığı ortaya çıkmaktadır. Uyku düzensizlikleri yaşayan kişiler, vardiyalı çalışanlar ve sık seyahat edenler uyku felcine daha yatkındır. Bununla birlikte genetik faktörler de bu durumun riskini arttırabilmektedir. Ailede uyku felci öyküsü olan bireylerin bu durumu yaşama olasılığı daha yüksektir. Ayrıca, stres, anksiyete ve depresyon gibi psikolojik faktörler de uyku felci görülme sıklığını artırabilir. Uyku apnesi veya narkolepsi gibi uyku bozuklukları olan kişilerde de uyku felci daha yaygın olarak görülür.
Nasıl Geçer?
Halk arasında karabasan denilen bu durum, kişinin uykuya dalma ya da uyanma sırasında geçici olarak hareket edememesi anlamına gelir. Bu durum genellikle birkaç saniye ile birkaç dakika arasında sürer. Ancak bu süreç kişiler için korkutucu olabilir. Ancak karabasanı önlemek ve geçirmek için bazı önlemler vardır. Öncelikle, düzenli ve yeterli uyku almak oldukça önemlidir. Çünkü düzensiz ve yetersiz uyku almak karabasan durumunu tetiklemektedir. Bununla birlikte stres yönetimi de ve uyku kalitesini arttırarak uyku felcini önleyebilirsiniz.
Uyumadan önce meditasyon yapmak veya derin nefes egzersizleri gibi yöntemler stresi azaltmaya yardımcı olacaktır. Kafein ve alkol tüketimini sınırlamak, uyku ortamını karanlık, sessiz ve serin tutmak da gereklidir. Uyku pozisyonu da bir o kadar önemlidir. Sırt üstü uyumak yerine yan yatmak bazı kişilerde karabasan durumunu azaltabilmektedir. Eğer bu durum sık sık tekrarlıyorsa veya hayat kalitesini düşürüyorsa, uzman bir doktora başvurmak da fayda vardır. Profesyonel yardım ile altta yatan uyku bozuklukları veya diğer sağlık sorunları tespit edilip tedavi edilebilmesi için oldukça önemlidir.
Karabasan Tedavi Edilebilir mi?
Karabasan, genellikle tedavi edilen bir durumdur. Uyku felci, kişi uyandığında ya da uykuya dalarken kısa bir süreliğine hareket edememe ve konuşamama durumudur. Bu durum, genellikle genetik yatkınlık, stres, düzensiz uyku düzeni, uyku eksikliği ve bazı uyku bozuklukları gibi faktörlerden kaynaklanır. Tedaviye yönelik ilk adım, altta yatan nedenleri belirlemekle başlamaktadır. Sonrasında ise kişinin hayatında yapacağı yaşam tarzı değişikliklerine bağlıdır. Düzenli uyku alışkanlıkları geliştirmek, stres yönetimi yapmak ve yeterli uyku almak, uyku felcinin etkilerini azaltmada yardımcı olur. Ancak bu durum ilerlemiş ve kişinin yaşamını olumsuz yönde etkiliyor ise uzman bir doktora başvurmakta fayda vardır. Doktor gerekli gördüğü takdirde kişiye uyku düzenini düzenlecek ilaçlar reçete edebilmektedir. Bununla birlikte rahat bir uyku ortamı oluşturmak ve kafein, alkol gibi uyarıcılardan kaçınmak da önemlidir.
Sık Sorulan Sorular
Halk arasındaki adıyla karabasan bazen bir kaç saniye bazen ise bir kaç dakika sürebilmektedir. Bu durum kişiden kişiye değişiklik gösterir.
Yaş ve cinsiyet fark etmeksizin herkesi etkileyebilmektedir. Ancak 20’li ve 30’lu yaşların başındaki genç ve yetişkinlerde daha sık görülmektedir.
Uyku felci kişiden kişiye değişse de tekrarlayabilmektedir. Bazı kişilerde tek seferlik bir durum olsa da bazı kişilerde sıklıkla tekrarlayabilir.
