Diz kapağı çıkığı, patella kemiğinin normalde olduğu yerden kayarak dizin dışına doğru yer değiştirmesi durumudur. Bu durum ani dönme, düşme veya herhangi bir travma sonucu oluşabilmektedir.
Patella Nedir? Diz Kapağı Anatomisi
Patella, diğer adıyla diz kapağı, uyluk kemiği (femur) ile kaval kemiği (tibia) arasında yer alan üçgen biçimi olan küçük ve yassı bir kemiktir. Patella, dizin ön yüzünde bulunarak quadriceps kas grubunun tendonlarıyla bağlantılıdır. Bununla birlikte patella, dizin hareketleri sırasında eklem yüzeyini korur, kas gücünü artırır ve dizin stabilitesine katkı sağlamaktadır. Femur üzerindeki özel bir oluğun (trochlear oluk) içinde yukarı-aşağı kayarak hareket etmektedir. Patella’nın bu yapısı, hem dizin bükülmesini hem de uzamasını dengeli ve etkili hale getirdiğinden dolayı oldukça önemlidir. Yapısal bozukluklar ya da travmalar, patellanın bu oluk dışına çıkmasına neden olabilen faktörler arasındadır.
Diz Kapağı Çıkığı Belirtileri
- Dizlerde bir anda meydana gelen ani ve şiddetli ağrı,
- Diz kapağının normalde olması gerektiği konumdan çıkarak yana kaymış görünmesi,
- Dizin aniden kendini salması veya yerinden çıkmış gibi his olması,
- Şişlik ve morarma görünmesi,
- Dizde meydana gelen şekil bozuklukları,
- Hareket kısıtlılığı olması,
- Ağrıyan tarafın üzerine basamama veya yürüyememe durumu,
- Diz bölgesinde hassasiyet hissi,
- Kıtırtı veya takılma hissi,
- Kas spazmı veya gerginlik oluşabilmektedir.
Neden Olur?
- Ani dönme veya yön değiştirme hareketleri,
- Dize doğrudan darbe alınması
- Spor yaralanmaları (özellikle futbol, basketbol, voleybol)
- Patellayı tutan bağların gevşek veya zayıf olması
- Diz kapağının yapısal bozuklukları
- Daha önce geçirilmiş diz kapağı çıkığı
- Kalıtsal bağ dokusu hastalıkları
- Kas dengesizlikleri veya zayıf uyluk kasları
- Aşırı zorlama veya ters hareket
- Travmatik düşmeler gibi nedenlerden dolayı ortaya çıkabilmektedir.
Diz Kapağı Çıkığı Tedavisi
Diz kapağı çıkığının tedavisindeki ilk adım çıkan diz kapağının oldukça dikkatli bir şekilde yerine oturtulmasıdır. Ancak bu işlem kesinlikle uzman bir sağlık personeli tarafından yapılmalıdır. Aksi takdirde istenmeyen sonuçlar ortaya çıkabilmektedir. Çıkan diz kapağı dikkatli bir şekilde yerine oturduktan sonra düzgün bir şekilde yerine sabitlenmesi gereklidir. Bu nedenle bandaj, atel veya dizlik kullanılmaktadır. Şişliğin ve ağrının azaltılması amacıyla soğuk uygulama, istirahat ve ağrı kesiciler önerilmektedir. Bununla birlikte diz çevresindeki kasları güçlendirmek ve tekrar çıkık riskini azaltmak için fizik tedavi programı uygulanmaktadır. Bunun yanı sıra eğer çıkık sık tekrarlıyorsa bağ yapılarında ciddi hasar varsa veya anatomik bozukluklar söz konusuysa cerrahi müdahale gerekebilmektedir. Ancak cerrahi müdahalenin gerekip gerekmediğine bazı testler ve muayene sonrasında karar verilmektedir. Cerrahi müdahale sonrası rehabilitasyon süreci, dizin yeniden güç kazanması açısından oldukça önemlidir.
Diz Kapağı Çıkığı Tedavisi Sonrası İyileşme Süreci
- Tedavinin ilk günlerinde dinlenme ve soğuk uygulama yapılmalıdır,
- Dizlik veya atel ile diz sabitlenmelidir,
- Duruma göre yürürken koltuk değneği kullanılması gerekebilmektedir.
- Şişlik ve ağrı azaldıkça hafif egzersizlere başlanmalıdır,
- Fizik tedavi ile kaslar güçlendirilmektedir,
- Quadriceps kası özellikle çalıştırılmalıdır,
- Merdiven çıkma ve çömelme gibi hareketlerden kaçınılmalıdır,
- Doktor kontrolüne düzenli gidilmektedir,
- Spor ve zorlu aktiviteler iyileşene kadar ertelenmektedir,
- Cerrahi sonrası iyileşme süreci daha uzun sürebilir,
- Tam iyileşme süresi kişiye ve tedaviye göre değişiklik göstermektedir.
Sık Sorulan Sorular
Diz kapağı çıkığını sadece alanında uzman sağlık personelleri yapmalıdır. Aksi takdirde istenmeyen sonuçlar ortaya çıkabilir. Sağlık personeli dikkatli ve kontrollü bir şekilde çıkan dizi yerine oturtmaktadır.
Eve, diz kapağının tekrar çıkma riski vardır. Özellikle genç yaşta çıkanlarda ve bağları zayıf olanlarda tekrarlama riski yüksektir. Bu nedenle dikkatli olmak gereklidir.
Uygun tedavi edilmezse evet; kıkırdak hasarı, dizde gevşeklik ve ağrılı hareketler görülebilmektedir. Bu nedenle diz kapağı çıkığı tedavisi alanında uzman sağlık personelleri tarafından yapılmalıdır.
