Asperger Sendromu Nedir?
Asperger Sendromu gelişimsel bir bozukluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Genel olarak AS’li çocuklar ve gençler başkalarıyla normal düzeyde konuşabilir ve okulda iyi performans gösterebilirler. Ancak, sosyal durumları ve beden dili gibi iletişim biçimlerini anlamakta zorlanmaktadırlar. Bununla birlikte bir konu veya ilgi alanı hakkında çok düşünüp konuşabilirler. Erkeklerin asperger olma olasılığı kızlardan üç ila dört kat daha fazla olduğu bilinmektedir. Ayrıca vakaların çoğuna beş ila dokuz yaşlarında teşhis konulmaktadır.
Asperger Sendromu Belirtileri
AS’li bireylerde genel itibari ile görülen 3 ana belirti vardır. Görülen belirtiler şu şekildedir:
AS’li bireylerde semptomlar kişiden kişiye değişmektedir. Ancak AS’li çocuklarda çoğunlukla belli bir ilgi alanına odaklanma ve o ilgi alanını takıntı haline getirme durumu gözlemlenir. Bu çocuklarda örneğin, belli bir oyuncağa karşı (bu bir dinozor veya elektrikli araba olabilir) olağanüstü tüketme eğilimi içindedirler.
Asperger Sendromu Özellikleri
AS’li bireyler, karşısında konuşan bireylerin konuyu değiştirme veya söz oyunları yapma gibi çabalarını fark edemezler. Bu da onları sosyal ilişkilerde zayıf kılan nedenlerin başında gelmektedir. Kısacası, bu bireyler yüz ifadelerini ve beden dilini okumakta oldukça zorlanırlar. Hatta bazı durumlarda bunu hiç başaramazlar. Bunlarla birlikte diğer insanların kendilerine veya çevredeki kişilere karşı duygularını tanımlayamazlar. Bu hastalığı taşıyan kişilerin başkalarıyla konuşurken göz temasından kaçınması yaygın olarak görülmektedir.
AS’li bireylerin karşı cinsle yakınlık kurma çabaları çoğunlukla başarısızlıkla sonuçlanmaktadır. Bu durumda genellikle reddedilme ve anti-sosyal davranışlara sebebiyet verebilir. Asperger Sendromu ve cinsellik, ikili ilişkiler üzerine yapılan bir araştırmada, bu bireylerin daha az romantik ilişki yaşadıkları ortaya çıkmıştır. Asperger bozukluğu olan kişilerin olaylara karşı fazla tepki gösterebilmeleri de olasıdır. Bununla birlikte tamamen ifadesiz bir şekilde ve monoton olarak da konuşabilirler. Koordinasyon eksikliği, bisiklete binme, dalış veya tırmanma gibi aktiviteleri yapamayabilirler.
Asperger Sendromu Neden Olur?
Asperger sendromu, otizm spektrum bozukluğu grubundaki nöro-gelişimsel sorunlardan en hafif olanı olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu hastalık, beyinde var olan anomalilerden kaynaklanmaktadır. Ancak bu değişikliklere neyin sebep olduğu tam olarak bilinememektedir. Genetik faktörlerin ve çevre kaynaklı toksinlerin, sendromun gelişmesine zemin hazırladığı tahmin edilmektedir.
Asperger Sendromu Tanı Kriterleri
Bu sendromun varlığını belirleyebilecek, tek bir test yoktur. Bununla birlikte çoğu zaman ebeveynler çocuklarındaki gelişimsel eksiklik veya zorlukları fark edip doktora başvurmaktadır. Bazen okul çağındaki çocuklarda bu sendrom, öğretmenleri tarafından da fark edilebilmektedir. Bir doktora başvurduğunuzda genel olarak şu konularda değerlendirme yapılacaktır:
- Dil gelişimi,
- Sosyal iletişim ve etkileşim,
- Konuşurken kullandığı mimik ve jestler,
- Değişim fikrine karşı tutumu,
- Motor becerileri.
Özel bir asperger sendromu testi olmadığından, birçok hastaya dikkat eksikliği veya hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi yanlış teşhisler konulabilmektedir. Doğru teşhis için için alanında uzman olan bir hekim tarafından detaylı bir şekilde değerlendirilmesi gerekmektedir. Bunların yanında AS derecelendirme ölçekleri bulunmaktadır.
Asperger Sendromu Dereceleri
Çocukluk Otizmi Derecelendirme (CARS)
Bu test yaygın olarak kullanılmaktadır. Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda tanılama yapılmasını ve hastalığın ciddiyetini belirler. CARS testi, sosyal etkileşimi, uyum sağlama yeteneğini, düşünme becerilerini ve daha fazlasını değerlendiren 15 maddeyi kapsamaktadır. Her bir madde bir ile dört arasında ölçeklendirilmektedir. 2 yaş ve üstünde olan çocuklar için hassas bir testtir.
Gilliam Otizm Derecelendirme (GADS)
Özellikle otizm, Asperger ve diğer davranış bozuklukları arasındaki ayrımı belirlemek için kullanılmaktadır. 3-22 yaş arasındaki bireylere yapılması uygundur. GADS, yaklaşık 5-10 dakika arasında sürmektedir. Bununla birlikte GADS testi, sağlık personeli tarafından yapıldığı gibi öğretmen veya ebeveynler tarafından da yapılmaktadır.
Asperger Sendromu Teşhis Ölçeği (ASDS)
Asperger ile ilişkili belirli davranışlara bakan testtir. Sendromun ilerlemesini takip ederek değişim için önerilerde bulunmaktadır. Bu test çoğunlukla çocuk ve gençlerde yapılmaktadır. Testin yapılması ise maksimum 15 dakika sürmektedir.
Otizm Spektrum Derecelendirme (ASRS)
2 ile 18 yaş arasındaki çocuklarda otizm spektrum bozukluklarının belirti ve semptomlarını tespit etmektedir. Testin tamamlanması yaklaşık 20 dakika sürmektedir.
Sosyal Duyarlılık Ölçeği
Genellikle otizm spektrum bozukluklarını diğer psikiyatrik hastalıklardan ayırmak için yapılmaktadır. Test, yaklaşık 15-20 dakika arasında sürmektedir. Genellikle 4 ile 18 yaş arası çocuklar için yapılmaktadır.
Asperger Sendromunu Hangi Doktor Teşhis Eder?
AS teşhisi, bu alan için özel olarak eğitim almış uzmanlar tarafından yapılmalıdır. Bununla birlikte genellikle çocuk doktorları, bir çocuğun gelişim evreleri ile güçlü ve zayıf yönlerini doğru bir şekilde incelemek için yeterli donanıma sahip olmaktadır. AS teşhisi için uzmanlık alanları olan hekimler aşağıdaki gibidir:
- Çocuk doktorları,
- Pedagoglar,
- Çocuk psikiyatristleri,
- Nörologlar (beyin ve sinir hastalıklarında uzmanlaşmış doktorlar),
- Terapistler.
Tanı konulan aşamalarda bu uzmanlardan bir veya birkaçına muayene olmanız gerekebilmektedir. Tanılama süreci biraz uzun sürebilir, ancak uzman bir hekime danıştığınız sürece, sendromun etkilerini azaltma yolunda kolaylıkla çözüm bulabilirsiniz.
Asperger Sendromu Tedavisi
Bu hastalık için geliştirilmiş özel bir tedavi şekli yoktur. Bunun yanında sendromun var olan belirtilerini en aza indirecek birtakım yöntemler bulunmaktadır. Genel olarak hiperaktiviteyi, asabiyeti, tekrarlayan davranış şekillerini ve uykusuzluğu azaltmaya yarayan ilaç tedavileri uygulanmaktadır. Bu şekilde kişilerin günlük yaşantısını etkileyen olumsuz tavır ve davranışlar kontrol altına alınmaya çalışılmaktadır.
Bozuk olan iletişim becerilerini ve sosyal etkileşim yetisini geliştirebilmek için uygulanan bazı yöntemler aşağıdaki gibidir:
- Konuşma terapileri,
- Sosyal beceri edinmeye yönelik eğitimler,
- Mesleki terapiler,
- Fizik tedavi ve rehabilitasyon,
- Bilişsel davranışçı terapi yöntemleri.
Bu sendromu taşıyan bireylerde bazen iş hayatını yönetmede zorluklar yaşayabilmektedir. Bu noktada mesleki bir terapist, sorunlarla başa çıkmada yardımcı olabilir. Bu terapide danışana başarı elde etme ve çözüm odaklı çalışma disiplini kazandırılmaya çalışılır. AS’li çocukların ebeveynleri için de destek almak oldukça önemlidir. Bu konuda iyi bir ebeveyn eğitimi, sendromlu çocukları büyütme evresinde karşılaşılacak zorluklarla başa çıkmada büyük ölçüde destek sağlamaktadır.
Sıkça Sorulan Sorular
Asperger sendromu tedavi edilebilir mi?
Otizm Spektrum bozukluklarının bir türü olan AS’nin belirli bir tedavisi yoktur. Ancak semptomları azaltmaya yönelik bazı tedavi yöntemleri ile psikolojik destek ve fizik tedaviler uygulanmaktadır.
Asperger Sendromu nedir nasıl anlaşılır?
AS, gelişimsel bir bozukluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Fark edilen bazı özellikler bu hastalıkta ön plana çıkar. Örneğin, tekrarlayan davranışlar, sosyal etkileşim ve iletişimde zayıflık, takıntılı ilgi alanları ve rutine odaklanma gibi bazı öne çıkan belirtiler göstermektedir. Bununla birlikte bu sendrom, alanında uzman bir hekim tarafından tanılanabilir.
Asperger sendromlular evlenebilir mi?
Bu sendroma yakalanan bireylerde ikili ilişkileri yürütmek oldukça zor olabilmektedir. Çünkü karşılarındaki insanın duygularını ve söylemlerini anlamakta güçlük çekerler. Ya da hiç anlayamazlar. Ancak tüm bunlara rağmen AS’li bireyler, sendromlarını bilinçli bir şekilde yönetebildikleri sürece evlenebilir ve çocuk sahibi olabilirler.
