Lyme Hastalığı Nedir?
Keneler yoluyla taşınan, Borrelia isimli dört ana bakteri türünden birinin enfeksiyonu sonucunda ortaya çıkan hastalıktır. Bazı ülkelerde Borrelia burgdorferi ve Borrelia mayonii Lyme hastalığına sebep olurken, bazılarında Borrelia afzelii ve Borrelia garinii bu hastalığın oluşmasında rol oynamaktadır.
Kene ısırıkları genel olarak zararsız kabul edilir ve kişide alerjik tepkime dışında herhangi bir semptoma sebep olmayabilir. Ancak bazı keneler, çeşitli hastalıkların insanlara geçişinde taşıyıcı olarak hareket ederler. İnsan vücudunda keneler çoğunlukla nemli ve sıcak bölgelerden beslenmeyi tercih etmektedir. Bu sebeple koltuk altı, kasık ve saç dipleri gibi bölgeler, kene ısırığı için riskli olan bölgeler arasındadır. Kenenin ısırdığı bölgede ağrı, yanma, ödem, kızarıklık ve kaşınma hissi gibi belirtiler gözlemlenebilmektedir. Kene ısırığına vücudun verdiği reaksiyon şiddetli ise, kişide nefes almada zorluğa kadar ilerleyebilen alerjik semptomlar görülebilmektedir.
Lyme Hastalığının Belirtileri
Bu hastalıkta genellikle belirti ve semptomlar farklılık göstermektedir. Bu belirtiler birkaç evrede ortaya çıkmaktadır.
Erken Belirti ve Semptomlar
Bir sivrisinek ısırığının bıraktığı şişliğe benzeyen küçük, kırmızı bir yumru oluşur. Genellikle kenenin ısırdığı bölgede ortaya çıkar ve birkaç gün içinde düzelir. Bu durumda Lyme hastalığı görülmemektedir. Bunun yanında belirti ve semptomlar enfekte olmanızdan sonraki 30 gün içinde ortaya çıkabilmektedir. Görülmesi muhtemel belirtiler şunlardır:
- Döküntü: Bakteri taşıyan bir kenenin ısırmasından 3 ila 30 gün sonra genişleyen kırmızı bir alan oluşabilmektedir. Eritema Migrans adı verilen bu döküntü, gün geçtikçe yavaş yavaş genişler ve 30 santimetreye kadar büyüyebilmektedir. Genellikle kaşıntılı veya ağrılı olmaz ancak dokunulduğunda yüksek sıcaklık hissedilebilmektedir. Eritema migrans, Lyme olan herkeste döküntü geliştirmese de hastalığın ayırt edici özelliklerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır.
- Diğer Semptomlar: Eritema migrans beraberinde ateş, titreme, yorgunluk, vücut ağrıları, baş ağrısı, boyun sertliği ve şişmiş lenf düğümleri ile görülebilmektedir. Bu belirtileri gördüğünüz takdirde ihmal etmeden doktora görünmeniz, enfeksiyonun ilerlememesi adına faydalı olacaktır.
Geç Belirti ve Semptomlar
Lyme, tedavi edilmediği takdirde ilerleyen haftalar veya aylar içinde yeni belirti ve semptomlar ortaya çıkarabilmektedir. Lyme hastalığında görülen geç belirtiler aşağıdaki gibidir:
- Eritema Migrans: Hastalığın erken belirtilerinde görülen döküntü, ilerleyen zamanlarda vücudun diğer bölgelerine yayılarak daha geniş bir alanı kaplayabilmektedir.
- Eklem Ağrısı: Lyme ilerlediğinde özellikle dizleri etkileyen eklem ağrıları görülmektedir. Bununla birlikte hissedilen ağrı bir eklemden diğerine geçebilmektedir.
- Nörolojik Problemler: Bir Lyme hastasında aylar hatta yıllar sonra beyni çevreleyen zarlarda iltihaplanma, yani menenjit görülebilmektedir. Bundan farklı olarak yüzün bir tarafında geçici felç, uzuvlarda uyuşma, güçsüzlük veya kas hareketlerinde bozulma görülebilmektedir.
Nadir Görülen Belirti ve Semptomlar
Lyme hastalarında enfeksiyon geçirdikten birkaç hafta sonra bazı kişilerde aşağıdaki belirtiler gözlemlenebilmektedir:
- Aritmi (düzensiz veya anormal kalp atımı),
- Göz enfeksiyonu,
- Karaciğer iltihabı (hepatit)
- Şiddetli yorgunluk.
Lyme Hastalığı Tanısı
Bu hastalığın birçok belirti ve semptomu genellikle farklı hastalıklarla benzerlik göstermektedir. Bu sebeple tanı koymak zor olabilmektedir. Bununla birlikte Lyme hastalığını bulaştıran kenelerin, farklı hastalıkları da yayabilme ihtimali vardır.
Eğer eritema migrans isimli döküntünüz yoksa, doktorunuz hastalığın yaygın olduğu yaz aylarında dışarıda olup olmadığınızın bilgisi dahil olmak üzere tıbbi öykünüzü sorgular. Ardından detaylı bir fizik muayene yapar. Bundan sonra bakterilere karşı antikor seviyelerini saptamak için bazı laboratuvar testleri yapılmaktadır. Bu testler, tanıyı doğrulamada veya hastalığın bulunmadığını belirlemede çok yardımcı olabilmektedir. Laboratuvar testleri daha çok enfeksiyondan birkaç hafta sonra kesin ve güvenilir sonuç vermektedir. Teşhis koyabilmek için yapılan farklı Lyme hastalığı testi bulunmaktadır. Genel olarak yapılan testler aşağıdaki gibidir:
- Elisa Testi: Hastalığı tespit etmek için en sık kullanılan yöntemlerden biri Elisa testidir. Özellikle Borrelia burgdorferi bakterisine karşı üretilen antikorları tespit etmektedir. Ancak bazen yanlış pozitif sonuçlar verebilme ihtimali olduğundan, tanı için temel alınacak tek tahlil değildir. Bununla birlikte Elisa testi, hastalığın erken evresinde pozitif olmama ihtimali vardır.
- Western Blot Testi: Bu test genellikle Elisa testinin pozitif olduğu durumlarda tanıyı doğrulmak amacıyla yapılır. Bu iki aşamalı teknikte, bakterilerin çeşitli proteinlerine karşı antikorlar saptanabilmektedir.
Lyme Hastalığı Nedenleri
Bazı siyah bacaklı böcekler ve kenelerle taşınan Borrelia burgdorferi ve Borrelia mayonii bakterilerinin lyme hastalığı etkeni olduğu kesindir. Bununla birlikte keneler gözle görülebilecek boyutta olmadığından onları fark etmek neredeyse imkansız olmaktadır. Borrelia bakterisinin insan vücuduna girmesi için kişinin bu bakteriyi taşıyan bir kene tarafından ısırılması gerekmektedir.
Kene ısırmasının ardından bakteriler kan dolaşımına girerek vücutta enfeksiyona neden olurlar. Çoğu durumda, hastalığın enfeksiyon oluşturacak derecede vücuda yayılması için kenenin 36 ila 48 saat boyunca yapıştığı yerde kalması gerekmektedir. Yani, bu saatlerden daha erken fark edilen kene yapışmaları veya ısırmalarında Borrelia bakterilerinin bulaşma riski azalmaktadır. Vücuttan çıkarılan kene eğer çok şişmiş haldeyse, bakteriyi bulaştıracak kadar uzun süre beslenmiş, yani vücutta barınmış olabilmektedir. Bu sebeple keneyi mümkün olan en kısa sürede çıkarmak enfeksiyonu önlemede büyük kolaylık sağlamaktadır.
Risk Faktörleri
Yaşadığınız veya tatil yaptığınız yer Lyme hastalığına yakalanma riskiniz üzerinde etkilidir. Mesleğiniz ve sevdiğiniz açık hava etkinlikleri de lyme etkeni olma özelliği taşımaktadır. Bununla birlikte Lyme en yaygın risk faktörleri şunlardır:
- Ormanlık Alanlarda Vakit Geçirmek: Keneler genel olarak açık çimenlik ve yoğun ormanlık alanlarda bulunmaktadır. Bu sebeple açık havada çok zaman geçiren kişiler özellikle risk altındadır. Bununla birlikte açık havada çalışmak durumunda olan yetişkinler de yüksek risk taşımaktadırlar.
- Açık Giysiler: Keneler çıplak olan ete kolayca yapışır. Bu sebeple eğer kenelerin yoğun olduğu bir bölgedeyseniz, uzun kollu ve uzun pantolon giyerek kendinizi ve çocuklarınızı koruyabilirsiniz. Evcil hayvanlarınızın da uzun otlar ve sık çayırlar arasında dolaşmasına izin vermemeniz önemlidir.
- Acil Müdahalede Gecikmek: Kene 36 ila 48 saat veya daha uzun süre cildinize bağlı kalırsa, ısırdığında bakteriler kan dolaşımınıza girebilmektedir. Bundan dolayı bir keneyi iki gün içinde çıkarırsanız, Borrelia bakterilerinin bulaşma riskini büyük oranda düşürmüş olursunuz.
Lyme Hastalığı Tedavisi
Borrelia hastalığını tedavi etmek için çoğunlukla antibiyotikler kullanılmaktadır. Genel olarak, tedavi ne kadar erken başlarsa iyileşme o kadar hızlı ve kolay olmaktadır.
Antibiyotikler
- Ağızdan (Oral) Antibiyotikler: Bunlar, erken evre Borrelia hastalığı için standart olarak uygulanan tedavilerdir. Çoğunlukla yetişkinler ve 8 yaşından büyük çocuklar için doksisiklin ya da yetişkinler ve hamile kadınlar için amoksisilin veya sefuroksim maddesini içermektedir. Bununla birlikte 14 ila 21 günlük bir antibiyotik tedavisi hastalığın tedavisi için yeterli olmaktadır.
- İntravenöz (Damar içi) Antibiyotikler: Hastalık, merkezi sinir sistemini etkilediği takdirde doktorunuz 14 ila 28 gün boyunca intravenöz antibiyotik tedavisi uygulamayı önerebilmektedir. Bu yöntem, enfeksiyonun ortadan kaldırılmasında oldukça etkilidir. Ancak semptomlarınızdan kurtulmanız intravenöz tedaviye rağmen biraz zaman alabilmektedir. Tedaviden sonra kas ağrıları ve yorgunluk gibi tüm semptomlar yüksek oranda geçmekte ve enfeksiyon temizlenmektedir.
Sıkça Sorulan Sorular
Lyme hastalığı kalıcı mı?
Bu hastalık tedavi edilmediği takdirde 4 haftaya kadar vücutta etkisini gösterir. Belirtiler bir görünüp bir kaybolabilir. Ancak tedavi edilmezse enfeksiyon kalp, beyin veya diğer organlara sıçrayarak daha büyük ve olumsuz sonuçlar doğurabilir. Tedavi edildiği sürece hastalık iyileşir. Kalıcı değildir.
Lyme hastalığı bulaşıcı mı?
Bu hastalık, temas veya diğer yollarla insandan insana bulaşan bir hastalık değildir. Ancak yapılan araştırmalarda, gebelik döneminde anneden bebeğe geçebildiği veya kan, doku ve organ nakilleri ile bu hastalığa sebep olan bakterilerin yayıldığı gözlemlenmiştir.
Lyme testleri nerede yapılmaktadır?
Bir kene tarafından ısırıldığınızı fark ettiğiniz anda en yakın sağlık kuruluşuna başvurmanız gerekmektedir. Bununla birlikte Lyme testleri yetkin sağlık merkezleri tarafından kan tahlili alınarak yapılmaktadır. Bu testler vücutta Lyme etkeni bakterilere karşı oluşan antikorların varlığını tespit etmektedir.
