Entübe Nedir?
Nefes alıp verme işlemini kendi kendine yapamayan hastalarda ventilatör olarak adlandırılan bir cihaz yardımıyla bu işlemi gerçekleştirmesi sağlanır. Bu uygulamaya ‘entübe’ veya ‘entübasyon’ adı verilmektedir. Aynı zamanda hava yolunun açık tutularak, boğulmanın önüne geçilir. Daha çok bilinci yerinde olmayan ve solunum yetersizliği olan hastalara entübasyon cihazı takılır. Bununla birlikte ameliyat olan kişilere de, ameliyat sırasında kendi kendine soluk alıp veremeyeceği için entübasyon işlemi uygulanır. Ancak operasyonun sonunda cihaz çıkarılarak, hasta uyandırılır.
Entübasyon Türleri
Entübasyon, bir kişinin boğazından aşağı esnek ve plastik bir tüp yerleştirilerek, nefes almasını sağlamak amacıyla yapılan işlemdir. Bu tüm dünyada, ameliyathaneler ve acil servislerde gerçekleştirilen yaygın bir uygulamadır. Bununla birlikte birkaç farklı entübasyon tekniği bulunmaktadır. Yaygın olarak kullanılan entübasyon türleri şunlardır:
- Nazogastrik Entübasyon: Bu çok sık kullanılan bir işlemdir. Plastik veya silikon bir kateter burun deliğinden sokularak, yutak ve özofagustan geçirilir ve mide içerisine yerleştirilir. Hem tanı hem de tedavi amacıyla yapılabilmektedir. Nazogastrik tüpler sıklıkla oral alımın güç olduğu durumlarda ilaç uygulama ve beslenme amaçlı kullanılır. Bunun dışında entübasyon öncesi gastrik gerginliğin azaltılması veya ani gelişen sindirim sistemi kanamalarında gözlem amaçlı uygulanmaktadır.
- Endotrakeal Entübasyon: Bu işlem genellikle bilinci kapalı ya da kendi kendine nefes alamayan kişilere yapılan acil uygulamalardan biridir. Kafa travmaları vb. gibi ciddi yaralanmalarda ve yoğun bakım hastalarında sıklıkla uygulanan bir işlemdir. Endotrakeal entübasyon, solunum desteği için bir kanal açılmasını sağlar. Tıkanma ihtimali olan bir hava yolunun açıklığını korur ve midede bulunan asit ya da yiyeceklerin soluk borusuna kaçmasını önler.
- Fiberoptik Entübasyon: Anestezi doktorları tarafından zor entübasyon olarak adlandırılan durumlarda hastaları fiberoptik teknikle entübe etmek gerekebilir. Bu uygulamanın avantajı, işlem uygulayan kişinin bunu tek başına yapabiliyor olmasıdır. Fiberoptik ışık sayesinde solunum yolları kapsamlı bir şekilde görüntülenebilir.
Hastaların Entübe Edilmesinin Nedenleri
Genellikle şu nedenlere bağlı olarak hastanın entübe edilmesi gerekebilir:
- Anestezi, ilaç veya oksijen alınabilmesi için solunum yollarınızı açma ihtiyacı,
- Akciğerleri korumak,
- Nefes almanın tamamen yapılamadığı veya çok güçlük çekildiği durumlarda,
- Kafa travmaları vb. gibi bilinç kaybı oluştuğunda entübasyon gerekebilmektedir.
Entübe İşlemi Nasıl Yapılır?
Bu işlemden önce hastanın anestezi veya sedasyon altında olması gerekmektedir. Bunun sebebi hastanın ağız ve solunum yolunun daha rahat olmasını sağlamak ve acı hissetmesini engellemektir. Öncelikle hasta düz bir biçimde yatırılmaktadır. İşlemi uygulayacak olan doktor, hastanın yüzünü tam olarak görecek biçimde yanında durur. Bundan sonra hastanın ağzı yavaşça açılarak, ucunda ışık bulunan bir cihaz ile boğaza doğru ilerlenir. Bunu yaparken, dilin üzerine basınç uygulanmaktadır. Amaç, dilin boğaza kaçmasını önlemektir.
Boğaza doğru ilerletilen tüp, solunum yollarına ulaşana kadar ilerletilmeye devam eder ve yerleşmesi gereken yere getirilir. Entübasyon tüpü, yerleşmesi gereken yere geldiğinde, tüpün içindeki küçük balon şeklinde olan yapı açılır ve bu sayede tüpün yeri sabitlenir. Entübe işleminin doğru yapılıp yapılmadığının kontrolü ise şu şekilde sağlanmaktadır: Önce stetoskopla hastanın akciğerleri doktor tarafından dinlenir. Dinleme esnasında hastanın akciğerlerinden solunum sesleri duyulabiliyorsa entübasyon doğru yapılmıştır.
Entübasyon, yapılması zor bir işlemdir. Bununla birlikte kurallarına uygun yapılmadığı takdirde, entübe hastaların iyileşme oranı azalmaktadır. Zaten ciddi bir hastalığa sahip olan entübe hastasının taşıdığı komplikasyon riskleri bulunmaktadır. Bunlara bir de doğru uygulanmayan entübasyon tekniklerinin yaratacağı komplike haller eklendiğinde iyileşme oranları büyük ölçüde azalır.
Entübe Hastalar İyileşir mi?
Yoğun bakım hastaları, hayati risk taşıyan durumlarda soluk alıp verme yetisi azalır. Bu durumlarda hastanın solunumunu desteklemek amacıyla entübasyon yapılır. Genel olarak bu hastaların iyileşme durumları genel sağlık durumlarına göre değişmektedir. Birçoğu iyileşerek solunum cihazından ayrılabildiği gibi bazıları da solunum cihazı daha ayrılmadan ölmektedir. Ancak bu oran oldukça azdır.
Entübe İşleminin Riskleri ve Komplikasyonları
Solunum, vücutta hücrelerin alması gereken oksijenin karşılanması ve yaşamın sürdürülmesi için durmadan devam eder. Hastanın, solunumu kendisi gerçekleştiremediği tüm durumlar için entübasyon uygulanır. Entübasyonun hangi mevcut koşullar altında yapıldığı risk düzeyini büyük ölçüde etkilemektedir. Acil durumlarda ve hızlı şekilde yapılan entübasyon işlemlerinde, bazen komplikasyon riski söz konusu olabilmektedir. Olası komplikasyonlar arasında ise şunlar yer alır:
- Ses tellerinin hasar görmesi,
- Diş kırılmaları veya diş eti hasarları,
- Kanama,
- Enfeksiyon,
- Soluk borusunda veya boğaz kısmında yara oluşması,
- Ödem meydana gelmesi,
- Göğüs boşluğunda yer alan dokuların yırtılması.
Yoğun Bakım Entübasyon Süreci
Hayati tehlikesi bulunan ciddi hastalıkların ileri evrelerinde, hastalar yaşamlarını devam ettirmekte büyük zorluk çekerler. Hatta çoğunlukla bu evrede soluk alıp vermelerinden beslenmelerine kadar birçok yaşamsal faaliyeti gerçekleştiremeyebilirler. Bu hastaların büyük bir çoğunluğu kendileri yeteri kadar güçlü nefes alıp veremedikleri için nefes borularına bağlanırlar. Ventilatör, basit anlamıyla mekanik bir solunum cihazıdır.
Yoğun bakımlarda entübasyon ve mekanik ventilasyon süreci, akciğerlerde solunum yetmezliğine sebep olan birçok farklı sağlık probleminde uygulanabilmektedir. Son dönemlerde sıkça duyulmasının nedeni, Covid-19 enfeksiyonu sonrası giderek artan sayıda hastanın entübe edilerek, ventilatöre bağlanılmak zorunda kalmasıdır. Bu hastalıkta akciğerler işlevini yerine getiremeyecek kadar etkilendiği için yoğun bakıma nakledilen birçok hastada entübasyona ihtiyacı olabilmektedir. Entübe hastaların durumu, tedaviye verilen cevaba göre daha iyiye veya kötüye gidebilmektedir. Ancak her halükarda hastayı entübe etmek, ağır geçen süreçte destekleyici uygulamalar arasında en önemlilerindendir.
Entübe Hastanın İyileşme Süreci
Pandemi süreci ile birlikte yaygın olarak duyduğumuz entübe hasta kavramı, ‘entübe hasta iyileşir mi?’ sorusunu da beraberinde getirdi. Bununla birlikte başarılı bir entübasyon işlemi yapılan hastaların dörtte üçünün hayatta kaldığı, bilimsel araştırmalarla gözlemlenmiştir. Ölüm oranının entübe olan hastalarda, olmayanlara göre daha azdır. Bunun sebebi, entübe hastalarının solunum cihazına bağlanması ve bu şekilde yaşamsal faaliyetlerinin devam ettirilmesidir. Entübasyon sürecinde hastaların bakımı, takibi ve tedavisi büyük önem taşımaktadır. Bunun için genellikle yoğun bakım üniteleri entübe hastaların bakımı açısından en önemli ve uygun birimlerdir. Bununla birlikte iyileşmenin ardından ventilatör ihtiyacı da kalmayıp, bu cihaz hastadan çıkarılmaktadır. Ancak sonrasında bir müddet daha hastanın oksijen alması gerekebilmektedir.
Cerrahi işlemlerde genel anestezi altındayken entübe edilen hastalar, ameliyatın bittikten sonra ekstübe edilir, yani ventilatör cihazından ayrılır. Bunun yanında hastanın uyandırılmasının ardından hem entübasyona hem de anesteziye bağlı olarak da bazı komplikasyonlar görülebilmektedir. Anestezi nedeniyle çoğu hastada mide bulantısı ve kusma gibi yan etkilerle sık olarak karşılaşılmaktadır. Boğaz ağrısı, ağız ve boğazda yara meydana gelmesi ise entübasyon sonrasında sık görülen durumlar arasında yer almaktadır.
Tüm bu uygulamalar boyunca hastaların kendi sağlık durumlarına göre, süreçler kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Bu sebeple entübe hastaların yakınlarının sadece kendi hekimlerinin önerileri ile hareket etmeleri çok önemlidir. Özellikle evde takip edilen Covid-19 hastalarında, hastalığın ağır seyretmesi halinde bu işlemin yapılması gerekebilmektedir. Dolayısıyla ciddi hastalığı bulunan ve hastalığa bağlı nefes darlığı gelişen hastaların hemen bir sağlık merkezine başvurmaları gerekmektedir.
Sık Sorulan Sorular
Entübe ne demektir?
Nefes alıp verme işlemini kendi kendine yapamayan hastalarda ventilatör olarak adlandırılan bir cihaz yardımıyla bu işlemi gerçekleştirmesi sağlanır. Bu uygulamaya ‘entübe’ veya ‘entübasyon’ adı verilmektedir. Aynı zamanda hava yolunun açık tutularak, boğulmanın önüne geçilir.
Entübe hastaların iyileşme oranı nedir?
Başarılı bir entübasyon işlemi yapılan hastaların dörtte üçünün hayatta kaldığı, bilimsel araştırmalarla gözlemlenmiştir. Ölüm oranının entübe olan hastalarda, olmayanlara göre daha azdır.
Endotrakeal entübasyon avantajları nelerdir?
Bu işlem genellikle oral entübasyon için kullanılan bir tekniktir. Kolay ve hızlı yapıldığı için daha daha az travmatiktir. Aynı zamanda geniş lümenli tüp yerleştirildiğinden hava yolu direnci daha azdır. Bu sebeple solunumun kolaylıkla gerçekleşmesini sağlar.
