Anafilaksi Nedir?
Anafilaksi, bağışıklık sisteminin şoka girmesine neden olabilecek kimyasalların vücutta salınmasıyla ortaya çıkar. Hastanın bir anda kan basıncı düşer, solunum yolları daralır ve nefes almakta güçlük çekmeye başlar. Belirtileri arasında nabız zayıflığı, deri döküntüsü, mide bulantısı ve kusma bulunmaktadır. Hastalığın ortak tetikleyicileri arasında bazı yiyecekler, ilaçlar, böcek zehirleri ve lateks yer alır.
Belirtiler ve Semptomlar
Anafilaksi semptomları genellikle bir alerjene maruz kalınması halinde birkaç dakika içerisinde ortaya çıkar. Fakat bazen, maruziyetten yarım saat sonra da ortaya çıkabilmektedir. Genel olarak anafilaktik şok belirtileri şunlardır:
- Kurdeşen ve kaşıntı dahil olmak üzere çeşitli cilt reaksiyonları
- Tansiyon düşüklüğü
- Solunum yolu daralması
- Dil şişmesi
- Hırıltılı nefes alma
- Solunum güçlüğü
- Zayıf ve hızlı nabız
- Mide bulantısı, kusma
- İshal
- Baş dönmesi ve bayılma
Anafilaktik Şok İlk Yardım
Hastanın alerjik reaksiyon gösterdiği andan itibaren acil tıbbi yardıma ihtiyacı vardır. Hasta eğer yanında adrenalin enjektörü bulunduruyorsa, hemen uygulanabilir. Anafilaksi adrenalin dozu, hastanın yanında bulundurduğu oto enjektörde ayarlanmış olmalıdır. Enjeksiyon sonrasında hastanın semptomları azalsa bile, acil müdahale halen gereklidir. Çünkü hastalarda ikinci reaksiyon meydana gelebilmektedir.
Anafilaksi Nedenleri Nelerdir?
Bağışıklık sistemi, yabancı maddelere karşı savunma yapma amacıyla antikorlar üretir. Yabancı bakteri ve virüslere karşı oldukça faydalı olan bu durum, alerjisi olan insanlar için anormal tepkilere neden olabilmektedir. Alerjik reaksiyonlar her zaman hayati tehlike doğurmasa da, aşırı alerjik reaksiyon geçiren insanlarda hayati tehlike doğabilir.
Çocuklarda en yaygın görülen tetikleyiciler, yer fıstığı, balık, deniz ürünleri ve süt gibi gıda malzemeleridir. Öte yandan bazı antibiyotikler, çeşitli ilaçlar, arılar, ateş karıncaları ve lateksli ürünler tetikleyici olabilmektedir.
Çok ender görülse de, bazı insanlarda koşu gibi aktiviteler ve hatta yürüyüş gibi az efor gerektiren egzersizler anafilaksi gelişimine neden olabilmektedir. Spordan önce belirli yiyecekleri tüketmek, hava sıcaklığı, nem gibi nedenlerle de görülebilir. Eğer alerji atağının ne tarafından tetiklendiği bilinmiyorsa, doktor ile görüşmek ve tetikleyiciyi öğrenmek çok önemlidir.
Anafilaksi Tanı Kriterleri
Doktorlar, aşağıda yer alanlara anafilaktik reaksiyon gösterip gösterilmediğine dair sorular sorar:
- Bazı yiyecekler
- Çeşitli ilaçlar
- Lateks
- Böcek sokmaları
Teşhisin kesinleştirilmesi amacıyla çeşitli kan testleri yapılabilir. Çok sayıda durumun belirtileri anafilaksiye benzediği için, doktorlar diğer ihtimalleri elemek durumundadır.
Anafilaksi Tedavisi
Peki, anafilaktik şok anında ne yapılmalı? Böyle bir alerjik reaksiyon anında hastanın hayatının tehlike altında olduğu unutulmamalı ve 112 Acil Servis hiç vakit kaybetmeden aranmalıdır. Hastanın yanında dozu ayarlanmış adrenalin oto enjektörü bulunuyorsa, hastaya yardımcı olarak bu işlem gerçekleştirilebilir. Onun dışında anafilaksi tedavisi acilci tarafından yapılır. Anafilaksi acilci için oldukça zorlayıcı bir süreçtir. Bir acilcinin, anafilaksi dereceleri hakkında mutlaka bilgi sahibi olması gerekir. Bu noktada acil servis görevlisi hastaya ilk olarak adrenalin verecektir. Bununla beraber hastanın rahat nefes alabilmesi için oksijen maskesi takacaktır. Solunum yollarının iltihaplanmasını azaltmak ve nefes almayı daha da kolaylaştırmak için intravenöz antihistaminikler ve kortizon da hastaya verilebilir. Solunum semptomlarını azaltmak için albuterol gibi beta agonist de hastaya verilebilmektedir. Acil servis çalışanı, hastaneye yetişene kadar anafilaksi algoritması ya da anafilaksi kriterleri denilen şemaya göre tedavi sürecini yürütür.
Alınabilecek Önlemler
Eğer böcek sokmasına bağlı olarak alerjik reaksiyon verilmişse, bir dizi alerji aşısı yardımıyla, vücudun alerjiye tepkisi azaltılabilir. Bu da gelecekte yaşanabilecek şiddetli reaksiyonları önleyebilir. Peki, anafilaksi kendiliğinden geçer mi? Hastanın atak anında kendi kendisine uygulayacağı adrenalin enjeksiyonu ile atağı durdurması mümkündür.
Ne yazık ki, günümüzde anafilaksiye yol açabilecek olan bağışıklık sistemi durumlarının herhangi bir tedavisi bulunmamaktadır. Ancak gelecekte yaşanabilecek şiddetli reaksiyonlara karşı, aşağıda yer alan önlemler alınabilir:
- Alerjiyi tetikleyen durumlardan uzak durmak.
- Kendi kendine uygulanabilen otomatik adrenalin enjektörü taşımak.
Sıkça Sorulan Sorular
Anafilaksi nedir?
Çeşitli zehir, besin maddesi veya ilaçların kullanımı sonrasında ortaya çıkan ağır alerjik bir reaksiyondur.
Anafilaktik belirtileri nedir?
Nefes borusunun ve solunum yollarının daralması, şişmiş bir dil ya da boğaz, hırıltıya ya da nefes darlığına yol açar. Aynı zamanda bulantı, kusma, ishal, bayılma ve baş dönmesi gibi belirtiler de görülür.
Anafilaksi ne kadar sürede gelişir?
İlaç, besin alerjileri ve arı sokmalarında dakikalar içerisinde gelişebileceği gibi ilk iki saat içerisinde de ortaya çıkabilir. Nadiren de olsa kırmızı et tüketiminde 4 – 6 saat sonra alerji ortaya çıkabilir.
