Ayak bileği, vücudun sert ve dayanıklı parçalarından birisidir. Ancak en sert vücut bölümleri dahi, zamanla yıpranabilir ve işlevlerini kaybedebilir. Bu da ağrıya ve yürümede güçlük çekmeye neden olabilmektedir. Ayak bileği değişimi, yıpranan ayak bileği eklemi için uygulanan birkaç tedavi yönteminden birisidir.
Ayak Bileği Artritinin Nedenleri Nelerdir?
Ayak bileği kemikleri, kıkırdak olarak da bilinen mükemmel seviyede pürüzsüz ve esnek bir madde ile sarılıdır. Kıkırdak, ayak bileğinin sorunsuz ve acısız şekilde hareket etmesini sağlar. Artrit, bu kıkırdak yapının sertleşmesi ve incelmesiyle oluşan bir hastalıktır. Artrit problemiyle karşı karşıya kalan hastalar, ayak bileği eklemlerinde sertleşme ve ağrı hissi yaşarlar.
Artrit, insan vücudundaki herhangi bir eklemde ortaya çıkabilir. Artrit, yaralanmış veya hasar görmüş eklemlerde daha olasıdır. Bazı ayak bileği yaralanmaları, ameliyat gerektiren kırık ayak bilekleri gibi ciddidir. Burkulma gibi diğer ayak bileği yaralanmaları daha az şiddetlidir, ancak tekrar tekrar meydana gelirse soruna neden olabilir. Bu tür yaralanmaların her ikisi de ayak bileği artritine neden olabilir. Ayak bileği protezi ile tedavisi mümkündür.
Kimi hastalar, geçmişte herhangi bir yaralanma ya da sakatlanma yaşamadan da artrit geliştirebilir. Buna aşınma ve yıpranma tipi artrit denmektedir. Diz ve kalçayı daha sık etkileyen bu artrit türü, ayak bileğini de zaman zaman etkileyebilmektedir.
Ayak Bileği Artritinin Ameliyatsız Tedavisi
Ayak bileği artritinden muzdarip insanlar, birkaç farklı yoldan tedavi edilebilmektedir. Reçetesiz satılan ağrı kesici ilaçlar ve özellikle ibuprofen gibi şişliği azaltan ilaçlar hastalara yardımcı olabilir. Ayrıca iyi ayakkabılar, ayakkabı destekleri, pedler ve kemer destekleri gibi ürünlerle birlikte, baston kullanımı da denenebilmektedir. Bunlar yardımcı olmuyorsa, doktorunuz steroid gibi ilaçları doğrudan ayak bileği eklemine enjekte edebilir. Ayak bileği artritinin ameliyatsız tedavileri, hastalığın iyileşmesi için çoğu zaman yeterli olmamaktadır. Bu tarz hastayı rahatlatıcı tedavilerin faydasız kaldığı noktada hastalara ameliyat önerilebilir.
Hangi Aşamada Ameliyat Önerilir?
Ameliyatsız tedaviler ağrının kontrol altına alınmasına engel olamazsa, doktorunuz ayak bileği protezi gibi cerrahi seçenekleri değerlendirmeye başlayacaktır. Artrit gibi hastalıkların hafif olduğu durumlarda, semptomların artroskopik tekniklerle iyileştirilebilmesi mümkündür. Artroskopi sıklıkla, ayak bileğini değerlendirmek için küçük bir kamera ve hasarlı dokuyu almaya yarayan aletlerle yapılır. Kapalı yöntemle yapılan ameliyatlarda çok küçük kesiler atılır ve operasyon sonrası iyileşme oldukça kolaydır. Fakat kapalı yöntem ile tedavi, ancak ilk evrelerinde olan artritlerde başarılı olur.
Artritin ilerlediği durumlarda kapsamlı bir cerrahi operasyon gerekebilir. Bu noktada doktorunuz ayak bileği protezi tedavisini seçenekleri içerisine alır. Günümüzde artrit tedavisinde yoğun olarak kullanılan ayak bileği füzyonu, ayak bileğindeki kıkırdağın komple alınması ve bölgenin tamamen katı bir kemik haline getirilmesidir. Bu işlem esnasında eklem kemikle doldurulur ve metal plakalar ve vidalarla sabitlenir. Bu operasyon, hastanın ağrılarını yok etse de, daha sert ve hareket özgürlüğü azaltılmış bir ayak bileğine neden olmaktadır. Bu yüzden ayak bileği protezi daha yoğun tercih edilmektedir.
Şiddetli ayak bileği artriti için tavsiye edilen tedavi yöntemi ayak bileği değişimi olmaktadır. Ayak bileği protezi ameliyatında, zarara uğrayan kıkırdak yerine, yapay olarak üretilmiş bir ayak bileği eklemi yerleştirilmektedir. Doktorunuz, sizin için uygun olan ayak bileği protezi hakkında nihai kararı verecektir. Yapay ayak bilekleri genellikle metal ve plastik parçalardan oluşurlar ve sağlamlıkları kanıtlanmış ürünlerdir.
Total ayak bileği protezi, füzyon ameliyatlarının aksine, ayak bileğinin hareket özgürlüğünü devam ettirir. Bu yeteneğin korunması, ayak bileği füzyonu operasyonuna göre bir avantaj olarak kabul edilir. Her ne kadar hastaya takılan yapay ayak bilekleri oldukça sağlam olsalar da, hemen hemen tüm eklem değiştirme operasyonlarında olduğu gibi, hasta spor yapmaya ve ayak bileğini yoğun kullanmaya uygun değildir.
Ayak Bileği Değişimi
Ayak bileği protezi ameliyatlarında, hastaya yerleştirilen yapay eklem, çevre eklemlerde artrit oluşumu riskini de azaltmaktadır. Fakat, zamanla yapay eklemde gevşeme görülebilir. Ayak bileği değişimi genellikle çok daha az aktif bir yaşam tarzına sahip olan 60 yaş üstü sağlıklı insanlar için önerilmektedir. Zıplama ve koşma gibi yüksek enerji gerektiren aktivitelerle ilgilenen insanlar, yapay ayak bileği eklemine zarar verirler. Aşağıdaki durumlardan birkaçına sahip insanların ayak bileği protezi ameliyatı olması tavsiye edilmemektedir:
- 50 yaşının altındaki insanlar
- Zayıf ayak bileği bağlarına sahip insanlar
- Yoğun spor yapan insanlar
- Yamuk ve yanlış hizalanmış ayak bileği kemikleri bulunan insanlar
- Yüksek kilolu (obez) insanlar
- Diyabete bağlı sinir hasarı oluşan insanlar
- Yoğun sigara kullanan insanlar
Total Ayak Bileği Protezi Cerrahisi Risk Faktörleri
Total ayak bileği protezi ameliyatı, Avicenna Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji bölümü tarafından yapılmaktadır. Oldukça karmaşık bir ameliyat olmasından dolayı, bu bölümde uzmanlaşmış ortopedi cerrahları tarafından yapılmalıdır. Bilek protezi ameliyatı olan bir hastanın iyileşme süreci, 6 ile 12 ay aralığında sürmektedir. Ayak bileği protez ameliyatı, belli başları riskleri olan bir ameliyattır. Bu riskler şunlardır:
- Enfeksiyon riski
- Yaraların iyileşmesinde yaşanabilecek problemler
- Metal ya da plastik gevşemesi
Bu tarz komplikasyonların gelişmesi durumunda, ek bir revizyon ameliyatı gerekir.
Ayak Bileği Protezi Avantajları ve Dezavantajları
Ayak bileği protezinin en önemli avantajlarından biri, artık işlevini yitirmiş ağrı, hareket kısıklığı olan ve yük verilmeyen ayak ekleminin çalışmasıdır. Öte yandan bu ameliyat uzun süreli geçerlidir ve ortalama 15 yıl başka bir tedaviye gerek olmayabilir. Dezavantajları arasında ise, doğal sağlıklı bir ekleme nazaran daha az hareket sağlamasıdır. Ayrıca protez yapıldıktan sonra, hasta artık protez olmadan yürüyemez.
Sıkça Sorulan Sorular
Ayak bileği protezi neden yapılır?
İleri seviye eklem kireçlenmesi ve eklem dejenerasyonu olan hastalarda, diğer tüm eklem ömrünü uzatan tedavilerden iyi bir sonuç alamayan ve onarılamayacak kadar eklem hasarı olan kişilere uygulanır.
Ayak bileği protezi kimlere uygulanabilir?
Ayak bileği kemiklerinin kaza travma sonucu onarılamayacak seviyede hasar alması, devam eden ve kaynamayan bilek kırıklarının olması, obeziteye bağlı olarak sık burkulma yaşanması, ilerleyen yaşa bağlı olarak ileri derece eklem kireçlenmesi olması gibi durumlarda kullanılır.
Ayak bileği protezi kimlere uygulanmaz?
Genç ve aktif iş hayatının içinde olanlar için pek uygun değildir. Koşma ve temaslı sporlarda ya da uzun süre ayakta kalan ve ağır olan işlerde çalışanlara, şeker hastaları, ayak bileğinde şekil bozuklukları ve obezite olan kişilere uygulanmaz.
Ayak bileği protezi tedavisi yeterli faydayı sağlamazsa ne olur?
Eğer herhangi bir nedenden dolayı protez beklenileni karşılamazsa, bunun yerine ayak bileği dondurulması tedavisi yapılabilir.
Ayak bileği protez ameliyatı riskli midir?
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi her açık ameliyat gibi ayak protez ameliyatı da bazı riskleri barındırır.
