Ayak bileği yaralanması, ayak bileğinin herhangi bir bölümünü etkileyen her türlü ağrıya ve rahatsızlığa neden olabilir. Ayak bileği, tibia ve fibula bacak kemiklernin talus adı verilen ayak kemiği ile buluştuğu noktadır. Vücudun en karmaşık yapılarından birisidir. Ligament adı verilen bağlar, bu kemikleri bir arada tutmakla ve hareket etmelerini sağlamakla görevlidir. Böylesine karmaşık bir yapıya sahip olması, kolay ayak bileği yaralanmaları yaşanmasına neden olmaktadır.
Burkulmalar, Kırıklar ve Tendon Yaralanmaları
Ayak bileği sakatlıkları, hasar gören doku türüne (Kemik, bağ, tendon) göre tanımlanır. Kırık, bir ya da birden fazla kemikte bulunan kemik hasarını tanımlar. Burkulma, normal hareket açıklığının aşılarak, ayağın fazla gerilmesine bağlı olarak ayak bileği bağ yaralanmaları yaşanmasını tanımlayan terimdir. Burkulmaların yüzde 85 gibi büyük bir oranı, ayak bileği inversiyon yaralanması şeklinde gerçekleşir. Kimi zaman ATFL yaralanması gibi durumlar da gözlemlenebilmektedir. Gerilme ise, çok fazla çekilme ya da gerilme sonucunda tendonların ya da kasların zarar görmesini ifade etmektedir.
Kas ve tendon yaralanmaları, genellikle bacaklarda ve sırtın alt bölümünde gözlemlenir. Ayak bileğinde gergin bulunan iki tendon vardır. Bunlara peroneal tendonlar adı verilir. Ayak bileğini stabilize etme ve korumayla görevlidirler. Fazla kullanımı ya da travmaya bağlı olarak iltihap oluşumu gözlemlenebilir. Akut tendon yırtılması, aniden gelişen bir travma ya da kuvvetten kaynaklı olabilmektedir. Tendinit, tendonda inflamasyon oluşması durumudur. Öte yadan mikroskobik tendon yırtıkları da, ayak bileği ağrısına neden olabilir. Mikroskobik tendon yırtıkları, tekrar tekrar yaşandıkça zamanla birikir ve tendonun bir süre sonra düzgün çalışamaz hale gelmesine neden olur. Bu duruma tendinoz adı verilir. Tendonlar, zaman zaman da kopabilirler.
Ayak Bileği Yaralanmaları Kimlerde Görülür?
Toplum içerisinde, ayak yaralanması gibi durumların genellikle sporcularda olduğuna yönelik yanlış bir algı vardır. Ayağınızı burkmak için bir futbolcu, bir koşucu ya da bir dövüşçü olmanıza gerek yoktur. Biraz engebeli bir yolda yürümek kadar basit bir aktivite esnasında bile, ayak bileğiniz burkulabilir. Hemen hemen her yaştan insan hayatının en az bir döneminde ayak bileği yaralanmaları yaşayabilirler. Ayak bileği ağrısına genellikle düşme ya da burkulma gibi travmalar neden olur. Fakat, sporcularda ve 24 yaş üstü aktif erkeklerde daha sık görüldüğü bilinir. Kadınlarda ayak yaralanması, 30 yaş üstünde daha sık görülür. ABD’de yapılan bir araştırmada, her gün 25 bin insan ayak bileğini burkuyor. Aynı araştırma, her yıl 1 milyondan fazla insan, ayak bileğini burktuğu için acil servislere başvuruda bulunuyor. Ayak bileği burkulması ve ayak bileği kırığı, tendon yırtılmalarına göre daha sık görülüyor.
Ayak Bileği Yaralanmaları Neden Olur?
Ayak bileği ağrısına en çok burkulma neden olur. Burkulma, ayak bileği kemiklerini birbirine bağlayan bağların yaralanmasıdır. Ayak bileği normal konumundan, genellikle bacağın iç kısmına doğru büküldüğünde, bağın aşırı gerilmesine veya yırtılmasına neden olduğunda burkulma denen durum meydana gelmiş olur. Ayak bileği ağrısına, ayak bileğindeki kemiklerden birinin kırılması da neden olabilir. Fibula, tibiaya göre oldukça küçük olduğu için en sık kırılan kemiktir. Ayak bileği ağrısının daha az yaygın nedenleri arasında artrit, gut ve enfeksiyon bulunur. Aşil tendiniti veya bacağın arkasındaki baldır kaslarının aşırı kullanılması da ayak bileği yaralanmaları yaşanmasına neden olabilir. Bu koşucularda daha yaygındır.
Ayak Bileği Yaralanmalarının Belirtileri Nelerdir?
Ayak bileği yaralanmalarının en temel belirtisi ağrı olsa da, ağrı dışında farklı belirtiler de görülebilir. Genellikle şişme ve morarma, ağrıya ek olarak ortaya çıkar. Bir diğer belirti de, ayak bileğine ağırlık yükleyememe halidir. Ayak bileğinize ağırlık veremiyorsanız, şişme ya da kızarma görüyorsanız veya orta seviyede ayak bileği ağrınız varsa, ayağınızı olabildiğince az kullanmalı ve mümkün olan en kısa sürede bir doktora ayağınızı göstermelisiniz.
Ayak Bileği Yaralanmaları Nasıl Teşhis Edilir?
Doktorunuz, ayak bileği yaralanması teşhisi için size ilk olarak ağrının nasıl başladığını soracaktır. Yürürken mi ya da spor yapıyorken mi başladığını anlatmanız gerekir. Doktor, daha sonra ayak bileğini fiziksel muayeneye alır ve inceler. Yaralanmanın nedeninin burkulma mı ya da kırık mı olup olmadığını görebilmek için röntgen isteyebilir. Kimi zamanlarda, enfeksiyon ya da altta yatan farklı nedenleri incelemek için ayak bileği ekleminden sıvı alımı gerçekleştirilebilir.
Ayak Bileği Yaralanmaları Nasıl Tedavi Edilir?
Ayak bileği ağrısının tedavisi, duruma göre değişiklik gösterebilir. Burkulma ve kırılma gibi problemlerin, farklı tedavi süreçleri olur. Ayak bileği yaralanmaları tedavi edilirken, yaralanmanın büyüklüğüne bağlı olarak birkaç gün ya da birkaç hafta baston kullanmanız gerekebilir. İstirahat ederken ayağınızı yüksekte tutmanız da tavsiye edilecektir. Doktorunuz ayrıca şu tavsiyelerde de bulunabilir:
- Şişliğin azalması için ayak bileğinize günde üç kez buz koymanız
- Şişliğin azalması için bandaj kullanmanız
- Şişliğe ve ağrıya yardımcı olması için reçetesiz satılan ağrı kesiciler almanız
Ağrının şiddetinin yüksek olduğu ayak bileği yaralanmaları, ameliyatla tedavi edilebilir.
Ayak Bileği Yaralanmaları Nasıl Önlenir?
Spor yapmadan önce ısınmak, yapılacak spora uygun ayakkabılar giymek ve yüksek topuklu ayakkabılar giymekten kaçınmak, ayak bileği yaralanmalarını önlemeye yardımcı olur. Eğer ayak bileğiniz yaralanırsa dinlenmeniz ve doktorunuzun size verdiği talimatlara uymanız, en kısa zamanda iyileşmenizi sağlayacaktır.
Sıkça Sorulan Sorular
Ayak bileği bağ zedelenmesi kaç günde geçer?
Bağların tamamen iyileşmesi 4 – 6 haftayı bulabilir.
Ayak incinmesi ne kadar sürede iyileşir?
Genel olarak 3 hafta içerisinde iyileşir.
Ayak bileği yaralanmalarına neden olan durumlar nelerdir?
Trafik kazaları, yoğun koşuşturmalı yaşam, bilekteki ani yük değişimi gibi nedenlerden dolayı ortaya çıkar.
