Çikolata Kisti Nedir?
Endometriozis, yumurtalıklarda, fallop tüplerinde veya karın boşluğu gibi bölgelerde uterus iç yüzeyinde yanlış konumlanan endometrial dokunun varlığı ile karakterize kronik bir hastalıktır. Çikolata kisti, yumurtalıklara yerleştiğinde yumurtaların kalitesini ve ayrıca fallop tüplerinin işleyişini olumsuz yönde etkilemektedir. Karın boşluğunun iç kısmına yerleştiğinde ise yapışıklığa sebep olur. Bu hastalığın belirtileri çok hafif olduğu için neredeyse kısırlık oluşana kadar fark edilmeyebilir.
Çikolata Kisti Belirtileri
Çikolata kistlerinde en sık görülen belirtiler arasında adet dönemleriyle ilişkili olan kasık ağrısı vardır. Kadınlar çoğunlukla adet dönemlerini ağrılı geçirse de endometriyozislerde bundan çok daha fazla ağrı söz konusudur. Ağrının şiddeti ise zamanla artabilir veya azalabilir. Bunlarla birlikte çikolata kistlerinde görülen en yaygın belirtiler şu şekildedir:
- Dismenore: Ağrılı adet dönemleri anlamına gelmektedir. Genellikle adet kanaması öncesinde pelvik ağrılar başlar ve bu ağrılar birkaç gün devam eder. Bunların yanında bel be karın ağrısı da olabilmektedir.
- Ağrılı Cinsel İlişki: Çikolata kisti olanlarda ilişki sırasında veya sonrasında genellikle ağrı görülmektedir.
- İdrara Çıkarken Ağrı: Çoğunlukla adet dönemlerinde belirgin olan dışkılama veya idrar yapma sırasında ağrı şikayetleri görülmektedir.
- Adet Düzensizliği: Bu hastalıkta adet dönemlerinde düzensizlik görülmesi çok yaygındır.
- Akıntı: Belirtiler arasında akıntı da görülebilmektedir. Çikolata kisti akıntısı, genellikle kahverengi olur.
- Kanama: Endometriozis olan kadınlar için adet dönemlerinde kanama, her zamankinden fazla olabilmektedir. Ayrıca dönemler arasında da kanamaların olması ihtimali yüksektir.
- İnfertilite: Endometriyozis genel olarak kısırlık sebebiyle tıbbi yardım arayan kadınlarda teşhis edilmektedir.
- Diğer Belirtiler: Endometrioziste görülen diğer belirtiler arasında yorgunluk, ishal, kabızlık, şişkinlik, bulantı görülme ihtimali de vardır. Bu belirtiler genellikle adet dönemlerinde artar.
Çikolata Kisti Tedavisi
Endometriyozisin bilinen kalıcı bir tedavisi olmamakla birlikte bunun nedeni, hangi tedavi yapılırsa yapılsın endometriyozisin 2 yıllık tekrarlama sıklığının yüzde 20 dolayında olmasıdır. Buna paralel olarak süre uzadıkça risk de artmaktadır. Bir çikolata kisti teşhis edildikten sonra en kısa süre içinde tedavi edilmesi gerekir. Aksi halde çok nadir olmakla birlikte çikolata kisti patlaması gibi tehlikeli sonuçlarla karşılaşabilirsiniz. Bununla birlikte çok büyümüş olan kistler, cinsel ilişki esnasında veya bir egzersiz sonucunda da patlayabilmektedir. Ama bu çok nadir görülen bir durumdur.
Çikolata kistleri, medikal tedavi veya cerrahi yöntemler uygulanarak giderilmektedir. İlaç tedavisi veya cerrahi yöntem gibi tedavilerde amaç; kuvvetli ağrıları gidermek ve infertilite (kısırlık) riskini ortadan kaldırarak gebeliği sağlamaktır. Hangi tedavinin uygulanacağı ise hastalığın şiddeti, neden olduğu sorunlar ve hastanın diğer özelliklerine göre farklılık göstermektedir.
Çikolata Kisti Ameliyatını Gerektiren Durumlar
Hafif olan çikolata kistlerinde genellikle medikal tedavi uygulanır. Uygulanacak olan tedavi, görülen semptomlara ve gebe kalma isteklerine göre farklılık gösterir. Hamilelik açısından kistlerin tedavisinde en temel amaç, doğurganlığı korumak veya arttırmaktır. Bazı durumlarda, hekimler kistlerin büyüyüp büyümediğini tespit edebilmek için kistin beklemesini ve dikkatlice gözlemlenmesini önerebilir. Başka bir tedavi şekli de kistlerin cerrahi yöntemlerle alınmasıdır. Doktorlar, şu durumlarda kisti çıkarmak için ameliyat önerebilir:
- Kistlerin çok büyük olması,
- Her seferinde yoğun ağrılı geçen adet dönemleri,
- Kısırlık belirtisi.
Çikolata kisti ameliyatı, malign bir tümörü yok etmek için boyutu 4 santimetreden büyük kistlerin olması durumunda yapılır. Ayrıca şiddetli kronik pelvik ağrılar veya açıklanamayan bir kısırlık vakası, kisti çıkarmak için ameliyat yapılmasını gerektirir. Çikolata kisti ameliyatı, laparoskopi veya laparotomi ile yapılmaktadır. Bu yöntemlerle yumurtalık adezyonları ve endometriomalar tamamen temizlenir.
Çikolata Kisti Ameliyatının Türleri
Endometriyozis ameliyatı genel anestezi altında yapılan ve yaklaşık olarak 60-120 dakika kadar süren bir operasyondur. Histerektomi yapılması durumun da ise ameliyat süresi işlemin tekniğine bağlı olarak 1-3 saat aralığında olabilmektedir. Bunun yanında ameliyatlar genellikle açık ve kapalı olmak üzere iki şekilde yapılmaktadır.
Açık Endometriozis Ameliyatı
Bu operasyon şeklinde deri üzerine büyük bir kesi yapılarak karnın içerisine girilmektedir. Geçmişte en çok tercih edilen tekniklerden biri olduğu bilinmektedir. Günümüzde daha konforlu bir şekilde yapılabildiği ve iyileşme süreci de hızlı olduğu için genellikle kapalı teknik tercih ediliyor. Ancak bazı durumlarda açık teknik de tercih edilmektedir. Açık endometriyozis operasyonu, genel anestezi altında gerçekleştirilmektedir. Bu operasyonda sezaryen ile benzer bir kasık kesisi açılır ve karından giriş yapılarak bölgedeki endometriyal dokular çıkarılır.
Laparoskopik (Kapalı) Endometriozis Ameliyatı
Bu ameliyat genel anestezi ile yapılmaktadır. Doktor, karından küçük bir kesi açarak laparoskop adı verilen bir cihaz ile operasyonu gerçekleştirmektedir. İşlem sırasında bölgeyi, kameralar ile detaylı bir şekilde inceler ve endometriyal doku tespitlerini alır. Bu sayede endometriyozise bağlı belirtilerin önüne geçilmekte ve doğurganlığın geri kazandırılması sağlanmaktadır.
Laparoskopik Endometriozis Ameliyatının Basamakları Nelerdir?
- Karnın içinde oluşan yapışıklıkların açılması,
- Rahmin karın duvarına asılması,
- Son bağırsaktaki boşlukların açılarak, idrar kanalının görüntülenmesi,
- Bundan sonra son bağırsağın yapışık olduğu rahimden endometriyal dokunun bağırsak yüzeyinde bırakılarak ayrılması,
- Rahim duvarındaki odakların çıkarılmasını takiben bu dokunun laparoskopik onarımı,
- Bağırsak duvarında bulunan nodülün kazıyarak çıkarılıp onarılması veya bağırsak duvarına derin yayılım gösterdiği durumlarda bağırsağın o bölümünün çıkarılması,
- Karın iç zarındaki endometriyal tabakanın çıkarılması veya yakılması.
Laparoskopik Endometriyozis Ameliyatı Sonrası Gebelik
Kapalı çikolata kisti ameliyatı sonrasında gebelik, hastalığın evresi ve yapılan koruyucu cerrahi ile alakalıdır. Burada esas amaç; yumurtalıkların korunmasıdır. Bu sebeple işlemi yapan cerrah, endometriyal dokuyu temizlerken yumurtalık dokusunun korunması için azami özen gösterir. Ancak bazen deneyimli uzman ellerde bile yumurtalık rezervi kaybı olabilmektedir. Bu riski azaltmak için işlem sırasında cerrah, yumurtalığı yakarak kanama kontrolü sağlayan enerji sistemlerinden ve sert hamlelerden kaçınmaktadır.
Bazı durumlarda da yumurtalıktan ayrılmayan kist tabanı rezervi korumak için kesilebilmektedir. Bu tekniklerin uygulanmasının ardından eğer tüpler sağlıklı ve sperm yeterli ise ilk 6 ayda gebe kalma olasılığı yüksektir. Tüplerin hasarlı olduğu durumlarda ise çıkarılmaları ve 8 hafta içinde tüp bebek uygulamasına geçilmesi gereklidir.
Çikolata Kisti Ameliyatı Öncesi ve Sonrasında Süreç Nasıl İşler?
Endometriyozis ameliyatları genellikle ağrı şikayeti olan kadınlara uygulanmaktadır. Öte yandan çikolata kistlerinin çok büyük olduğu durumlarda da kist ameliyatı yapılabilir. Ancak endometriyozis ameliyatı çocuk sahibi olmak isteyenlerde daha dikkatli planlanmalı ve özellikle yumurtalık kapasitesi değerlendirildikten sonra kist, laparoskopi ile alınmaktadır. Kist ameliyatlarının olumsuz sonuçlar doğurma ihtimali yumurtalıkları zayıf kadınlarda diğerlerine oranla daha fazladır.
Pre-op (Ameliyat Öncesi) Süreç
Çikolata kisti ameliyatı öncesi en önemli değerlendirme kriterlerinden biri yumurtalık kapasitesidir. Genellikle ultrason ve kan testleri ile değerlendirilmektedir. Kist ameliyatı esnasında kistin alınması ile birlikte tüm endometriyozislerin temizlenmesi ve tüplerin değerlendirilmesi önemlidir.
Ameliyat öncesinde kistlerin boyutu ve türünün belirlenir. Ameliyat öncesinde muhakkak jinekolojik muayene ve ultrason ile yumurtalıklar incelenir. Operasyon kararının verilmesinin ardından anestezi için gerekli olan tetkikler yapılır. Anestezi testlerinin yapılırken, operasyona girecek olan anestezi uzmanı sürece dair bir planlama yapar. Bunlarla birlikte ameliyattan en az 1 hafta önce alkol ve sigara kullanımı bırakılmalıdır. Bu hem operasyon anı hem de sonrası için büyük önem arz eder. Buna ek olarak kişinin düzenli kullandığı ilaçları varsa mutlaka doktorunu bilgilendirmesi gerekir. Ameliyat öncesi dönemde kan sulandırıcı etkisi olan ilaçları veya takviyeleri kullanmayı da bırakmak gerekir. Aksi halde operasyon sırasında veya sonrasında kontrol edilemeyen kanamalarla karşılaşabilme ihtimaliniz vardır.
Post-op (Ameliyat Sonrası) Süreç
Operasyondan sonra genellikle 1-2 gün hastanede kalmanız gerekir. Taburcu olduktan sonra birkaç gün dikişlerin olduğu bölgeyi korumanız ve dikişleri zorlayacak hareketlerden kaçınmanız gerekir. Bu süreçte doktorun reçete ettiği ağrı kesici ve enfeksiyon riskini minimize edilebilmesi amacıyla antibiyotikleri düzenli kullanmanız önemlidir. Eğer operasyonun açık teknikle yapıldıysa kesi biraz daha büyük olacağı için iyileşme sürecinde daha dikkatli davranmanız gerekir. Bunun için ağır şeyler kaldırmamanız ve işlem bölgesini zorlayacak hareketlerden kaçınmanız iyileşme sürecini hızlandırmak açısından büyük önem taşır.
Çikolata Kisti Ameliyatı Riskleri ve Komplikasyonları
Her cerrahi operasyonda olduğu gibi endometriyozis ameliyatlarının da bazı riskleri vardır. Özellikle endometriyal dokunun tutunduğu bölgeler ve tutunma miktarı operasyonun nasıl yapılacağının belirlenmesinde çok etkilidir. Operasyonun kapsamı genişledikçe riskleri de artmaktadır. Bu ameliyatın sonrasında mesane, üreter ve bağırsak yaralanmaları meydana gelme ihtimali vardır. Bu tür komplikasyonların engellenebilmesi adına operasyonun iyi planlaması ve mutlaka alanında uzman olan bir doktor tarafından gerçekleştirilmesi gerekir.
Bununla birlikte endometriyozis ameliyatlarının genel riskleri ve komplikasyonları şu şekildedir:
- Kanama,
- Ağrı,
- Enfeksiyon
- Mesane tahribatı,
- Üreterlerin yaralanması,
- Yumurtalık rezervlerinin azalması.
Sıkça Sorulan Sorular
Endometriozis tekrar eder mi?
Yapılan araştırmalar operasyondan sonra çikolata kistinin tekrarlanma ihtimali olduğunu göstermektedir. Cerrahi müdahaleler sırasında edinilen amaçlardan birisi de kistlerin gebeliğe engel olma durumunun ortadan kaldırılması ve tekrar etmemesi için tamamen temizlenmesi şeklindedir.
Çikolata kistleri ameliyatsız iyileşir mi?
Endometriozisin kesin bir ilaç ile tedavisi olmamakla birlikte sadece gerekli durumlarda cerrahi yaklaşımlar ile tedavi edilmeye çalışılan bir sağlık problemidir.
Çikolata kisti neden olur?
Bu kistlerin oluşma nedenleri tam olarak bilinmiyor. Bununla beraber genetik faktörler, karın zarında endometriyal dönüşümler, adet problemleri ve bağışıklık sisteminin zayıf olması gibi nedenlerden kaynaklandığı varsayılıyor.
