Bilgisayarlı tomografi nedir sorusunun yanıtını bulabilmek için öncelikle, bilgisayarlı tomografinin sözlük anlamı hakkında bilgi sahibi olmak faydalı olacaktır. Yunancada dilim ya da kesim gibi anlamlarda kullanılan tomos kelimesi ve kayıt altına almak, yazmak gibi anlamlarda kullanılan graphein kelimelerinin birleşimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Peki, bilgisayarlı tomografi nasıl çekilir? Bilgisayarla tomografi işleminden önce dikkat edilmesi gerekenler nelerdir? Bilgisayarlı tomografi çekimi için öncelikle doktorun bu çekimin talebinde bulunması gerekmektedir. Daha sonra bu talep radyoloji uzmanına ya da radyoloji teknisyenine iletilir. Radyoloji uzmanı doktor tarafından talep edilen beden bölgesinin filmini çeker ve doktora gönderir.

Oldukça yoğun olarak kullanılan bilgisayarlı tomografi, bedenin istenen yerini ya da yerlerini, detaylıca X-ray ışınları kullanarak tarar. Tarama sonucunda da oldukça detaylı ve katmanlı bir resim ortaya çıkar. Bu resmin çekildiği süreçte, bedenin içerisindeki kemik, organ, damar ve yumuşak dokuların farklı açılarla görüntülenmesi sağlanmış olur. Röntgen ile farklı şekilde daha ayrıntılı, 3 boyutlu ve kesitleri olan BT, doktorlara tedavinin nasıl yapılması gerektiği ile ilgili önemli veriler sunmaktadır.

Hareket etmeden yatarak bekleyen hastanın tüm çevresinde bilgisayarca kontrol edilen röntgen hareket eder ve ışınlarını kullanarak görüntüler elde eder. Farklı farklı açılardan elde edilen görüntüler birleştirilir ve çekimin yapıldığı organın ya da uzvun her taraftan görülebildiği bir film elde edilir. Ortaya çıkan görüntüyü doktorlar incelemeye alırlar ve buna göre tanı, teşhis, tedavi ya da gözlem süreci yürütülür. Bilgisayarlı tomografi makinesi, hastaların sedyelere yatırılarak içine alındığı, orta kısmında boşluk bulunan, görüntüsünün daire şeklinde olduğu bir makinedir. Çok hızlı görüntüleme imkanı sunmasıyla özellikle acil vakalar için yoğunlukla kullanılan bir cihazdır. Bilgisayarlı tomografi fiyatları hastanelerden hastanelere farklılıklar gösterebilmektedir.

BT çektirmesi gereken kişilerin sık merak ettiği konulardan birisi, bilgisayarlı tomografi nasıl çekilir sorusudur. BT istenen hastalar öncelikle radyoloji bölümüne yönlendirilirler. Çekim öncesi 6 saat boyunca yemek yememeleri istenir ve son 4 saat içerisinde su içmemiş olmaları talep edilir. Hasta çekim için bir kabinin içerisine gönderilir ve burada tüm takılarını ve kıyafetlerini çıkarması istenir. Daha sonra hasta hastane önlüğünü giyerek hazır duruma gelir. Bu esnada gözlük, takma diş ve yüzük gibi ya da toka gibi kişisel eşyalar ve süs eşyaları da çıkartılır. Burada amaç, metal ya da içerisinde metal içeren hiçbir eşya ile çekime girmemektir. Doktorca tüm bilgilendirmeler ve uyarılar hastaya aktarılır ve hasta hazır hale gelir. Bu noktada radyoloji uzmanı hastaya, sedyeye yatmasını söyler. Bu noktada bilgisayarlı tomografi cihazının modeline göre değişiklikler meydana gelebilmektedir. Genellikle hastalar sabit dururlar ve cihazlar hastaların etrafında hareket eder. Nadiren de olsa, sedyelerin hareket ettiği BT cihazları ile karşılaşılabilir.

Hastanın rahat bir şekilde görüntüleme sürecini atlatabilmesi adına yastıklar ve bağlantı kayışları kullanılabilmektedir. Çekim sürecinde hasta, tomografi cihazı ile baş başa kalır. Fakat, bütün çekim boyunca radyoloji teknisyeni hastayı görür, duyar ve gerekir ise hastayla iletişime geçebilir. Çekimin başlamasıyla birlikte hastanın hiç hareket etmemesi gerekir. Ancak hasta hareket etmez ise görüntüleme başarılı olur. Sonuç olarak alınan görüntülerin net ve doğru olması, işlemin en baştan tekrarlanmaması açısından önemlidir. Dolayısıyla hastaların bir seferlik de olsa kendilerini biraz sıkarak, işlem bitene kadar hareket etmemeleri büyük önem taşır. Öte yandan, zaman zaman hastalardan çekimin belli bölümlerinde nefeslerini tutmalar istenebilmektedir. Bilgisayarla tomografi nasıl çalışır sorusunun yanıtı bunlardır. Ayrıca, bilgisayarlı tomografi çekimi esnasında çok sayıda ses duyulabilir. Bu sesler genellikle görüntüleme işlemine bağlı olan mekanik seslerdir. Bu seslere karşı endişe duymak ya da korkmak gerekmemektedir. Bunlar oldukça olağan ve gereken çekim sesleridir.

Çekim esnasında X ışını tüpü adı verilen alet hastanın yatmış olduğu sedyenin çevresinde dönüşler yaparak çekim gerçekleştirir. Çekimler sonucunda elde edilen filmler, bilgisayar yardımıyla birleştirilir ve 3 boyutlu bir görüntü elde edilir. Bilgisayarlı tomografi kaç dakika sürer diye soracak olur isek genellikle, taranacak olan bölgenin büyüklüğüne bağlı olarak artış ya da azalış gösterir diyebiliriz. Genellikle birkaç dakika ile sınırlı olan bu çekimler, zaman zaman yarım saati de bulabilmektedir. Peki, bilgisayarlı tomografi ağrılı bir işlem midir? Görüntülemenin ardından kesinlikle hiçbir ağrı ya da kısıtlama olmaksızın hasta gündelik hayatını sürdürebilir. Bazı çekimler ilaçla yapılır ve bu çekimlere ilaçlı tomografi denir. Peki, ilaçlı tomografi nasıl çekilir?

Net ve ayrıntılı görüntülerin elde edilebilmesi adına faydalanılan ilaçlı tomografi, görüntülenecek bölgeye ve görüntülemenin türüne göre hastaya ilaç verilmesi ile çekilir. İlaç verilmeden önce hastadan detaylı bir alerji geçmişi istenir. Hastanın tehlike yaratabilecek bir alerjisi olmadığına emin olunur. Kullanılacak olan ilaç, hastaya kan yoluyla verilebileceği gibi, ağız yoluyla da verilebilmektedir. İlaç denilen madde aslında kontrast maddesidir ve genellikle iyot ya da baryum içermektedir. Hastaya aktarılan ilaç ile çekim esnasında ve sonrasında çok daha net bir görüntü elde edilir. İlaçlı tomografi ile bilgisayarlı tomografi arasında ilaç dışında bir fark yoktur ve hastanın çekim deneyimi tamamen aynıdır. Tek fark kullanılan ilaçtır ve bu nedenle ilaçlı çekim sonrasında genelde hasta kısa bir süre gözlem altında tutulur. Bunun nedeni, ilacın nadiren de olsa alerjik etkiler ya da yan etkiler gösterebilmesidir. Peki, ilaçlı tomografinin yan etkileri nelerdir? Bu yan etkiler genellikle döküntüler, kaşıntılar, mide bulantıları ve kızarıklıklar olarak karşımıza çıkarlar.

İlaçlı tomografi esnasında verilen kontrast madde, görüntüleme esnasında parlama yaşamaktadır. Bu parlama da, daha net ilaçlı tomografi görüntüleri elde edilmesine yardımcı olur. Hatta varsa tıkanma ya da kaçak olan yerlerin bariz bir şekilde görünmesine de yardımcı olur. İlaçlı tomografi sonrası radyoloji uzmanı, bir raporlama yapar ve sonuçları konuyla alakalı doktora gönderir.

Peki, bilgisayarla tomografi neden çekilir? Öncelikle şunu bilmek gerekir ki, bilgisayarlı tomografi bir tedavi yöntemi değildir. BT bir tanı ya da görüntüleme yöntemi olarak tanımlanabilir. Dolayısıyla bu sorunun yanıtı olarak, doktorun hastayı muayene etmesi sonrası, tanı koymada yardımcı görev alması adına bilgisayarlı tomografi ister şeklinde bir yanıt verilebilir. Bilgisayarlı tomografi hangi durumlarda kullanılır diye soracak olursak yanıtlar şu şekilde listelenebilir:

• İç organ yaralanmaları ya da iç kanama durumları
• Kemik kırılması
• Tümör saptanması
• Burun etrafındaki paranazal sinüslerin görüntülenmesi
• Kalp, beyin, akciğer, karaciğer gibi organların hastalıkları
• Kemin direnci seviyesinin belirlenmesi
• İskelet sisteminin izlenmesi ve kemik patolojisi için saptama yapılması
• Varsa kanserin evrelerinin izlenmesi
• Metastaz durumunun belirlenmesi

Peki bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans (Emar) arasındaki fark nedir? Bilgisayarlı tomografi ve mr farkı, tomografinin 3 boyutlu olmasıdır. 3 boyutlu olması önemli bir fark yaratır ve daha çok tercih edilmesine neden olur. Peki, özel olarak akciğer tomografisi neden çekilir? Çünkü, özel olarak çekilen bir akciğer tomografisi, diğer görüntüleme tekniklerine göre çok daha detaylı sonuçlar gösterebilmektedir.

Beyin içerisinde tümör olduğu düşünülüyor ise, baş bölgesinde yaralanma var ise, inme yaşanmış ise, beyin kanaması söz konusuysa ve beyine bağlı herhangi bir hastalığın şüphesi duyuluyorsa, beyin tomografisine başvurulur. Beyin tomografisi hem ilaçlı hem de ilaçsız olarak çekilebilmektedir. İlaçlı beyin tomografisinde hastaya kontrast madde içeren ilaç damardan verilmektedir. Bu sayede beyine dair çok daha net ve ayrıntılı bir görüntü elde edilmiş olur. Çekim yaptıran kişiden beyin tomografisi esnasında zaman zaman nefesini tutması istenebilmektedir. Beyin tomografisi zararları hakkında çekinceleri olan insanlar için verilebilecek en doğru yanıt, doktorların bu konuda doğru kararları alacağından emin olmalarıdır.

Gelelim avantajlarıyla bilgisayarlı tomografi detaylarına. Bilgisayarlı tomografinin avantajları şu şekilde listelenebilir:

• Damarların, kemiklerin, dokuların ve diğer tüm organların 3 boyutlu resmini çıkartır
• Detaylı ve kesitlere ayrılabilir bir görüntü elde edilir
• Lüzumsuz çabaları engeller ve doğru tedavi planına olanak sağlar
• Görüntüleme süresi çok kısadır
• Hastalıklı ya da yaralı dokular, sağlam dokulardan çok kolay ayırt edilir

Doktorunuz tarafından gerekli olduğu düşünülen anlarda, teşhisin çok daha net koyulabilmesi ve tedavi planının hızlıca yapılabilmesi için bilgisayarlı tomografi yöntemi tercih edilebilir.

Bilgisayarlı tomografinin zararları veya riskleri nelerdir diye soracak olursak, hastaların en merak ettiği konulardan birisine değinmiş oluruz. Burada en merak edilen detay ise, tomografi radyasyon miktarı ve hastaya var ise zarar seviyesidir. Öncelikle şunu söylemek gerekir ki, bilgisayarlı tomografi kanser, pıhtı ya da kanama gibi hayati tehlikesi bulunan insanlar için hayat kurtarıcı bir yöntemdir. Fakat tomografi esnasında üretilen ışınlar radyasyon içermektedir. Radyasyon kuşkusuz, insan vücudu için zararlıdır. Tomografi zararları arasında birinci sırada radyasyon gösterilebilir.

Anne adaylarının en merak ettiği soruların başında yer alan, bilgisayarlı tomografi hamilelere zarar verir mi sorusunun yanıtı ise, duruma göre değişir. Anne adayının çekim öncesinde durumu doktoruna bildirmesi gerekmektedir. Çekim karın ya da pelvis bölgeden değilse, bebek için bir risk oluşturmamaktadır. Yine de doktor MR veya ultrason gibi yöntemleri tercih edebilir.

Çocuk ve bebeklere nasıl tomografi çekilir diye merak edenler için yanıt, sakinleştirici ilaçlar olarak karşımıza çıkar. Bilgisayarlı tomografi çekimi esnasında ortaya çıkacak olan görüntünün net olması adına hareketsizlik büyük önem taşımaktadır. Bu yüzden çocuk ve bebeklerde hareketsizliğin sağlanması zor olduğu için sakinleştirici ilaç ihtiyacı doğmaktadır.

Bilgisayarlı tomografi çocuklara zarar verir mi diye merak eden anneler için yanıt, kısmen de olsa evet olarak verilebilir. Çünkü çocuklar daha hızlı hücre bölünmesi yaşarlar ve bu da aldıkları radyasyon sonucu oluşabilecek zararın çok daha hızlı yayılması anlamına gelir. Öte yandan çocukların önlerinde daha uzun bir ömür olduğu için, ne kadar az radyasyon alırlarsa o kadar iyi anlamına gelir. Ayrıca, ilerleyen teknolojiyle birlikte hızlı çekimlerin yapılması da risk seviyesini azaltmaktadır. Çocuklarda bilgisayarlı tomografi zararlarını azaltmak için neler yapılmalıdır diye sorulacak olur ise yanıt, hızlı olmak ve gerekmedikçe radyasyondan uzak durmak olarak verilebilir.

Bilgisayarlı tomografi sonuçları görüntüleri Ataşehir Avicenna Hastanesi internet sitesi üzerinden alınabilmektedir. Bu sonuçlar, elektronik ortam üzerinde saklanabilmektedir. Öte yandan, her hasta radyoloji sonuçları sayfamız üzerinden, bütün sonuçlarını geçmişe dönük olarak istedikleri zaman görüntüleyebilirler. Tomografi sonucu çıktığı zaman radyoloji uzmanı ilk incelemeyi yapar. Bu süreçte bir tümör, pıhtı, kemik kırığı ya da kanama gibi herhangi bir problem ile karşı karşıya kalması durumunda bunu hekime rapor eder.