Avicenna Ataşehir Hastanesi Nöroloji Bölümü Uzman Doktorları, elektrofizyoloji incelemeleri olan EEG ve EMG hakkında detayları paylaştı.
Elektrofizyoloji
Bilindiği gibi sinir sistemimiz mükemmel bir yapıya sahiptir. Beyin, beyincik, beyin sapı, omurilik ve periferik sinirler dediğimiz karmaşık bir sistem yumağıdır ve kafatası içimizden başlayarak vücudumuzda düşünebileceğiniz en uç noktalara kadar ulaşır. En uç noktalardan başlayarak vücudumuzun dış dünyadan gelen uyarılarını beyne götürür. Orada bu uyarılar tanımlanır, gerekenler depolanır ve yapılması gerekenler beyinden gönderilen uyarılar ile periferde uygulanır. Bu mükemmel sistemi anlatırken bilgisayara (ondan çok daha karmaşık ve mükemmel olduğunu bilmemize rağmen) benzetebiliriz. Bilgisayar gövdesini beyin, omurilik olarak düşünebiliriz, bilgisayardan çıkan kabloları ise periferik sinirler olarak yorumlayabiliriz. Sinir sisteminin yapı taşları nöronlardır (sinir hücresi) ve bilindiği gibi bu nöronlar vücutta elektrik üretebilen ve bunu iletebilen nadir hücrelerdendir. İşte bu elektrik üretimi, elektrofizyoloji incelemelerini ortaya çıkartmıştır.
Elektrofizyoloji Nedir?
Peki elektrofizyoloji nedir? Elektrofizyolojik incelemeler ve tedavilerde aslında sinir hücresinin elektrik üretme ve iletmesi özelliği kullanılmaktadır. Elektrofizyoloji laboratuvarlarında en sık yapılan incelemeler Elektromiyografi (EMG) ve Elektroensefalografi (EEG) teknikleridir.
Elektromiyografi (EMG) Nedir?
Peki, elektromiyografi (EMG) Nedir? EMG incelemesi bize periferik sinirler (kol, bacak, ya da vücudumuzun herhangi bir yerine gelen sinirler) ve kaslar hakkında bilgi veren incelemedir. İnceleme hastanın şikayetlerine göre farklılıklar gösterir. Ancak, temel olarak iki bölümden oluşur. Birinci bölüm sinir ileti incelemesi dediğimiz bölümdür. Burada, hastanın incelenen sinirine onu fazla rahatsız etmeyecek şiddette hafif elektrik uyarımı vererek onu beyin yerine biz uyarırız ve o sinirin elektrik iletme fonksiyonunu ölçeriz. Bunun için, parmaklara ve sinirlerin üzerindeki cilt bölgelerine düşük şiddette elektrik akımı uygulanır ve sinirin veya cildin başka bir yerinden bu akım bilgisayarlı aletlerle kaydedilerek ölçüm yapılır. Bu sayede sinirlerin sağlıklı olup olmadığı ortaya çıkmaktadır.
İkinci bölüm iğne EMG’si dediğimiz bölümdür. Bu bölümde, elektrot dediğimiz çok ince tek kullanımlık steril iğneler kas içine batırılır. Bu iğne sayesinde biz incelenen kas ve bu kasa gelen sinirleri değerlendirebiliriz. Böylece kaslar ve bu kaslara gelen sinirlerde sorun olup olmadığı anlaşılır. EMG’de sinir ileti incelemeleri her zaman uygulanır, bazı hastalarda ise iğne EMG’si yapılmayabilir. Bu hastanın şikayetlerine, ön tanı dediğimiz hastadan şüphelenilen hastalığa göre değişebilir. Elektromiyografi (EMG ) incelemesi, hastanın uyumuna ve istenen incelemeye göre değişebilmekle birlikte, ortalama yarım saat süren bir incelemedir.
Kimlere EMG Yapılır?
EMG omurilikten çıktıktan sonraki sinirleri ve vücudumuzdaki kasları değerlendirmek için yaptığımız incelemedir. Kimlere EMG yapılır sorusunun yanıtı ise şu şekildedir:
- Sinir yaralanmaları (sinir kesisi, trafik kazaları vs.)
- Sinir tuzaklanmaları / sıkışmaları (karpal tünel sendromu vs.)
- Boyun ve bel fıtıklarının tanısını destekleme ve tedavisini planlamada
- Sinirlerin fonksiyonlarını bozabilen hastalıkların (şeker hastalığı, böbrek hastalığı gibi) sinirler üzerindeki etkilerinin araştırılmasında
- Güçsüzlüğe neden olan kas ve sinir-kas kavşağı hastalıklarının tanısında (myasteni, myopati vs.)
- Kas erimeleriyle giden omurilik hastalıklarının (ALS, polio vs.) tanısında
Elektrofizyoloji İncelemesi Öncesi Dikkat Edilmesi Gerekenler
Elektrofizyoloji incelemesi öncesi dikkat edilmesi gerekenler ise şöyledir:
- Hastanın incelemeye tok karına gelmesi
- İnceleme genellikle kollar ve bacaklardan yapıldığından rahat, kolay çıkarılabilir kıyafetlerle gelinmesi
- İnceleme öncesinde eller ve ayaklar temiz ve sıcak olmalı, krem ve benzeri kozmetik ürünler sürülmemelidir
- Kol ve ellerdeki takı çeşitleri çıkartılmalı
- Rutin kullanılan ilaçların alınmasında herhangi bir problem yoktur. Ancak kan sulandırıcı ilaçlar (aspirin,coumadin) kullanan hastaların, hekimi önceden bilgilendirmesi gerekir
- Hastanın kalp pili ya da vücudunda bulunan başka bir pil taşıyorsa, inceleme öncesi hekimi uyarması gerekmektedir
Çocuklarda EMG İncelemesi
EMG incelemesi hafif bir elektrik akımı verilerek ve ince bir iğneyi kaslara batırılarak yapılan bir inceleme olduğu için ağrılı bir yöntemdir. Bu incelemeyi çocuklarda yapmak erişkin hastalara göre biraz daha zorlayıcı olmaktadır. Bu nedenle çocuklara EMG incelemesini bu konuda deneyimli bir doktor tarafından yapılması çok önemlidir. İnceleme yapacak hekim çocuk ile iletişim kurabilmeli, sınırlı işlem yaparak tanı koyabilmelidir. Çocuklarda EMG incelemesi, şu gibi durumlarda istenmektedir:
- Öncelikle hipotonik bebek dediğimiz, güçsüz/gevşek bebeklerde etiyolojiyi araştırmak için
- Kas hastalığı, polinöropati, herediter motor nöron hastalığı gibi genetik geçişli hastalıkların tanısını koymak için
- Doğum sırasında veya sonrasında oluşan travmalarda kolda güçsüzlük varsa, (Brakial Pleksus Hasarlanması) var mı, varsa ne şiddette, düzelme başlamış mı, prognozu nasıl gibi belirlemeler için
- Kesiler, kırıklar sonrası sinir hasarlanması durumlarında
- Ani gelişen güçsüzlük durumunda, nedeni araştırmak için (edinsel immun polinöropatiler-guillan barre sendromu, akut miyozit)
Elektroensefalografi (EEG) Nedir?
Gelelim diğer bir elektrofizyoloji incelemesine. Öncelikle elektroensefalografi (EEG) nedir sorusunun yanıtını bulalım. EEG incelemesinde beyinde, özellikle kortekste bulunan nöronların (sinir hücrelerinin) elektriksel aktivitesi değerlendirilir. EEG incelemesi ile beynimizdeki nöronların birbirleri arasında bağlantıyı sağlamaları için oluşan elektriksel aktiviteyi biz, saçlı deriden kaydederiz.Bunun için saçlı deriye elektrotlar yerleştirilir ve beyinde oluşan elektriksel aktivite bu elektrotlar aracılığı ile kaydedilir. Dışarıdan herhangi bir akım verilmez ve dolayısıyla ağrısız bir yöntemdir. EEG incelemesi ile merkezi sinir sistemi incelenmiş olur.
EEG İşlemi Nasıl Yapılır?
Peki, EEG işlemi nasıl yapılır? Uygulama sırasında saçlı deriye elektrotlar yerleştirilir. Elektrot yerleştirilmesinde uluslararası sistem (10-20) sistemi kullanılır. Bu elektrotlar sayesinde kafanın saç bulunan yerlerinden alınan sinyaller cihaza gönderilir ve bilgisayarda kayıt altına alınır. EEG cihazı, EKG incelemesinde gerçekleştiği gibi beyin tarafından gönderilen sinyalleri kayıt altına alır. Rutin EEG incelemesinde başta saçlı deriye elektrotlar takılmakta, kişinin sakin halde özellikle gözleri kapalı en az 30 dakika durması gerekmektedir.
EEG Hangi Durumlarda Yapılır?
EEG elektrofizyoloji incelemesi, bilinç kaybı ya da değişikliği olan hastalarda öncelikle yapılması gereken bir inceleme yöntemidir. Özellikle sara (epilepsi) hastalığı tanısında altın standart bir yöntem olarak kabul edilmektedir. Ayrıca epilepsi ile non-epileptik olayların ayırıcı tanısında, senkop dediğimiz baygınlık durumlarında, migren, geçici iskemik atak, ya da psikojenik ataklarda EEG incelemesine başvurulur.
EEG incelemesi ayrıca bazı özel durumlarda da kullanılmaktadır. Örneğin antiepileptik tedaviye dirençli, epilepsi cerrahisi düşünülen hastalarda uygulanacak cerrahi girişimin biçimine karar vermek için de kullanılmaktadır. Ayrıca geri dönüşsüz koma durumunda olan hastalarda beyin ölümünün gerçekleşip gerçekleşmediği kararının verilmesinde uygulanan doğrulayıcı tanı yöntemlerinden biridir. Bilinç ve algı bozuklukları, unutkanlık, dikkat bozukluğu gibi psikiyatrik ve nörolojik hastalıkların tanısında, klinik süreçte ve uygulanan tedavinin etkinliğinin izlenmesinde de kullanılmaktadır.
Çocuklarda EEG İncelemesi
Daha önce de belirtildiği gibi çocuklarda EEG incelemesi esnasında beyin dalgaları değerlendirilir. Doğumdan itibaren beyin değişim gösterir, gelişir, buna bağlı olarak beynin elektriksel aktivitesi yaşla, kişinin uyku-uyanık durumu ile ilgili olarak değişkenlik gösterir. Yenidoğan döneminden itibaren her yaşta gelişimle ilgili olarak EEG’de de değişiklik görülür. Yeni doğan bir bebeğin EEG’si ile 2 yaş, 6 yaşındaki çocuğun EEG bulguları farklıdır. Bu sebeple, çocuklara EEG yapılacağı zaman tecrübeli bir doktor ihtiyacı doğmaktadır.
Epilepside, beyinde anormal elektriksel boşalımlar olduğunu söyleyebiliriz. Bu biraz kabaca bir tanımdır. Biz EEG incelemesi ile bu nöbetin beynin hangi bölgesinden kaynaklandığını, belli bir bölgeden (fokal) mi yoksa yaygın (jeneralize) bir deşarj mı olduğunu inceleriz.
Bebek ve süt çocukluğu/çocukluk çağı ve ergenlerde uyku EEG incelemesi epilepsi tanısı için çok önemlidir. EEG incelemesinde ilk olarak saçlı deriye elektrotlar yerleştirilmekte, bireyin sakin ve hareketsiz şekilde ve özellikle gözleri kapalı olacak şekilde minimum 25 – 30 dakika beklemesi uygun olandır. Dolayısıyla uyku EEG’si bu yaş grubu için şart olmaktadır. Ayrıca bu yaş grubunda gözlenen epileptik sendromların bir çoğunda, patolojik aktivite sadece uykuda gözlenebilir ya da uyanıkken gözlenen aktivite uyku sırasında beynin diğer bölgelerine yayılım göstererek çocuklarda uykuda sürekli hale gelebilmektedir(ESES). Bu durumda hastanın tedavi protokolü değişmektedir.
Elektrofizyoloji EEG İncelemesi Yapılırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Hastanın karnı tok olmalı
- Saçları temiz olmalı
- Jöle veya köpük gibi saç için sentetik madde kullanmadan gelmeli
- Uyku EEG incelemesi istenmişse çocuk o gece bir süre uykusuz bırakılmalı, (geç yatırılmalı ve sabah çok erken saatte 03:00-04:00 gibi uyandırılmalı) ve EEG incelemesi yapılıncaya kadar uyutulmamalıdır.
Sıkça Sorulan Sorular
EMG can acıtır mı?
İnceleme esnasında hastaya hafif bir elektrik uyarısı verilir. Aynı zamanda bazı hastalarda kaslara çok ince uçlu bir iğne batırılır. Bu yüzden hafif bir ağrı hissedilir ancak dayanılamayacak kadar bir acı değildir.
EMG çekildikten sonra ağrı olur mu?
EMG esnasında iğne, kasa batırıldığı zaman ağrı hissedilir. Bu ağrı işlem sonrası 2 gün daha sürebilir. Eğer şiddetli bir ağrı söz konusu ise, en kısa sürede doktora başvurmalısınız.
EMG çekimi ne kadar sürer?
Genel olarak 20 – 30 dakika sürer. Ancak bu çekim için 1 ya da 1.5 saatinizi gözden çıkarmanız gerekmektedir.
