Epilepsi Hastalığı Nedir?
Hemen hemen herkes epilepsi olabilir. Bunun tam nedeni bilinemese de, araştırmalar çeşitli risk faktörlerini ortaya koymuştur. Peki, epilepsi nedir? Epilepsi hastalığı, bütün ırklarda, bütün etnik kökenlerde ve her yaştan kadın ile erkekte görülebilmektedir. Epilepsi nöbetlerinin ortaya çıkardığı semptomlar hastadan hastaya farklılık gösterir. Fakat epilepsi hastası birinin geçirdiği nöbetlerde ortaya çıkardığı semptomlar, genellikle aynı olmaktadır. Epilepsinin en belirgin belirtileri, boş gözlerle bakmak ve kol, bacak seğirmeleridir. Bir insanın bir kez nöbet geçirmesi, epilepsi hastalığı taşıdığını göstermez. En az iki nöbet geçirilmesi gerekmektedir. İlaç tedavisi ya da ameliyat ile epilepsiler tedavi edilebilir. Tedavide amaç, nöbetlerin kontrol altına alınmasıdır. Hastalardan bazılarının hayatları boyunca nöbet kontrolü tedavisi alması gerekebilir. Epilepsi hastası çocuklardan bazıları, yaş aldıkça hastalığı kendiliğinden aşabilirler.
Epilepsi Belirtileri
Sara hastalığı beyindeki anormal aktivitelerden kaynaklanmaktadır. Nöbetler, beyin içerisindeki herhangi bir aktiviteyi de etkileyebilir. Epilepsi nöbetleriyle birlikte görülen belirtiler ve semptomlar şunlardır:
- Geçici kafa karışıklığı
- Donuk bakışlar
- Kol ve bacakların sarsılma hareketleri yapması
- Bilinç kaybı ya da farkındalık kaybı
- Korku
- Kaygı
- Dejavu hissi
Belirtiler nöbetin türüne göre farklılık gösterebilir. Genellikle epilepsili bir kişi, her nöbette aynı belirtileri gösterme eğilimindedir. Epilepsi sınıflandırması, belirtilere göre yapılır.
Kısmi Nöbetler
Nöbetler beynin tek bir bölgesindeki anormallikten kaynaklanabilir. Bu tarz nöbetlere kısmi nöbet adı verilmektedir. Kısmi nöbetler kendi içerisinde ikiye ayrılırlar.
- Bilinç kaybı olmayan nöbet: Bu nöbetlerde hastalar bilinç kaybı yaşamazlar. Duygusal değişimler gözlenebilir. Onlar için nesnelerin görünüşü, kokusu, hissi, tadı ya da sesi değişebilir. Kol ve bacak gibi organlarda istemsiz hareketlilik görülebilir. Karıncalanma, baş dönmesi ya da ışıkların yanıp sönüyormuş gibi hissedilmesi şeklinde belirtiler gösterebilir.
- Farkındalık kaybı yapan nöbet: Bu nöbetlerde farkındalığın kaybolması mümkündür. Nöbet esnasında hastalar boşluğa kitlenebilir. Çevreleriyle iletişimleri kopabilir, kendilerine söylenen şeylere cevap veremeyebilirler. Ellerini ovuşturmak, bir şeyler çiğniyormuş gibi yapmak ya da volta atmak gibi tekrarlayan hareketler yapabilirler.
Kısmi nöbet semptomları, narkolepsi, mikren ya da bir akıl hastalığı ile karıştırılabilir. Epilepsi ile diğer hastalıklar arasında ayrım yapabilmek ve doğru teşhisi koyabilmek için detaylı testler yapılması gerekmektedir.
Genel Nöbetler
Beynin bütün alanlarını ilgilendiren nöbetler için genel nöbet adı verilir. Altı adet genel nöbet türü vardır.
- Devamsızlık nöbetleri: Genellikle çocuklarda görülen bu nöbet türü, boşluğa dalma, sürekli göz kırpma ve dudak şapırdatma şeklinde belirtilerle kendilerini gösterirler. Bu nöbet türünde kısa bir bilinç kaybı görülebilmektedir.
- Tonik nöbetler: Tonik nöbetlerde kaslar sertleşebilir. Genellikle sırt, kol ve bacak kaslarını etkileyerek, çoğu zaman hastaların yere düşmesine neden olur.
- Atonik nöbetler: Düşme nöbetleri olarak da bilinen bu türde, nöbet çok hızlı bir şekilde gelir. Tonik nöbette olduğu gibi düşmeye sebebiyet verebilir. Kasların kontrolü kaybedilir.
- Klonik nöbetler: Miyoklonik nöbetler genellikle kollarda ve bacaklarda görülür. Ani sarsıntılar ve seğirmelere neden olur.
- Tonik ve Klonik Nöbetler: En dramatik nöbet türlerinden birisidir. Ani bilinç kaybı, vücut sertleşmesi ve titremeye neden olur. Hastalarda mesane kontrolü kaybı olabilir. Hastaların büyük bölümünde dil ısırma gibi durumlarla karşılaşılabilir.
Hangi Durumlarda Doktora Gitmek Gerekir?
Eğer aşağıda yer alan durumlarla karşı karşıya kalırsanız, mutlaka bir doktora görünmeniz gerekmektedir.
- Nöbetler beş dakikadan fazla sürerse
- Nöbetin bitmesiyle nefes alma ya da bilinç kaybı devam ediyorsa
- İkinci bir nöbet hemen peşine geldiyse
- Ateş yüksekse
- Üşüme varsa
- Hasta gebeyse
- Şeker hastalığı da varsa
- Nöbet geçirme anında yaralanma olduysa
Hayatında ilk kez nöbet geçiren bir hastanın mutlaka tıbbi yardım alması gerekir.
Epilepsi Nedenleri
Hastaların yarısında epilepsinin tanımlanabilir bir nedeni bulunamamaktadır. Diğer yarısında ise, aşağıda yer alan nedenler görülmektedir:
- Kalıtımsal nedenler: Yaşanılan nöbet türüne ve beynin etkilenen bölümüne göre kategorize edilen bazı epilepsi türleri, genellikle aynı aile üyelerinde görülür. Bu durum, hastalığın genetik yollarla geçtiğini gösterir. Yapılan araştırmalar, bazı epilepsi türlerinin belirli genlere bağlı olarak ortaya çıktığını ortaya koymaktadır. Öte yandan bazı genlerin, epilepsi nöbetini tetikleyen çevresel etkenlerden fazlasıyla etkilenebildiğini ortaya koymaktadır.
- Kafa travması: Bir trafik kazası geçirmek ya da kafaya farklı bir darbe almaya bağlı olarak oluşan kafa travmaları epilepsiye neden olabilmektedir.
- Beyin hastalıkları: Beyin tümörü ya da felç geçirme gibi bir beyin hasarı, zamanla epilepsiye neden olabilir. İnme, 35 yaş üstü insanlarda epilepsinin en önemli nedenlerinden birisidir.
- Bulaşıcı hastalıklar: Menenjit, AIDS ve viral ensefalit şeklindeki bulaşıcı hastalıklar da, epilepsi oluşumuna neden olabilmektedir.
- Doğum öncesi yaralanma: Anne karnındaki bebekler, annede enfeksiyon oluşması, yetersiz beslenme ve oksijen eksiklikleri gibi çeşitli faktörlerin sebep olabileceği beyin hasarına karşı oldukça korunmasızlardır. Bu gibi sebeplerle beyin hasarı oluşan bebeklerde epilepsi oluşabilmektedir.
- Gelişimsel problemler: Epilepsi kimi zaman otizm, kimi zaman da nörofibromatozis gibi gelişimsel problemlerle ilişkilendirilebilmektedir.
Sara Hastalığının Risk Faktörleri
Bazı etkiler, sara hastalığı riskini arttırmaktadır:
- Yaş: Epilepsi başlangıcı en çok çocuklarda ve yaşlı yetişkinlerde görülmektedir. Fakat her yaştan insanın epilepsi olabileceği unutulmamalıdır.
- Aile öyküsü: Ailede epilepsi hastası birinin olması, sara hastalığı oluşturma riskinizi arttırmaktadır.
- Kafa yaralanması: Bazı sara hastası insanlarda bu hastalığın oluşmasındaki en büyük neden, beyinlerine aldıkları bir travmadır. Araba sürerken emniyet kemeri takmak ya da motosiklet, bisiklet gibi araçları sürerken kask takmak, bu riski büyük ölçüde azaltır.
- İnme ve diğer damar hastalıkları: İnme ve diğer damar hastalıkları epilepsiyi tetikleyebilir.
- Demans: Yaşlılarda demans oluşması, epilepsiyi tetikleyebilmektedir.
- Beyin enfeksiyonları: Beyinde ya da omurilikte iltihaplanma yaşanması, ilerleyen yıllarda epilepsiye davet çıkarabilir.
- Çocuklukta nöbet geçirmek: Çocukken yüksek ateş gibi sebeplerle nöbet geçirmek, ailede epilepsi olması ve farklı bir sinir sistemi hastalığı olması gibi durumlar birleştiğinde, sara hastalığı ortaya çıkabilmektedir. Çocukların yüksek ateşe bağlı nöbet geçirmesi tek başına yeterli değildir.
Epilepsi Nöbeti Sonucu Oluşabilecek Komplikasyonlar
Bir şekilde sara nöbeti geçirmek, hem hastalar hem de çevrelerindeki insanlar için tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Bu sonuçlar genel olarak şunlardır:
- Düşme: Bir nöbet esnasında hasta, düşüp kendisini yaralayabilir. Genellikle kol kırılması ve baş yaralanması gibi sonuçlarla karşılaşılır.
- Boğulma: Sara nöbeti geçirirken denizde ya da havuzda olmak, boğularak ölme gibi hayati sonuçlar doğurabilir. Küvette banyo yaparken nöbet geçirerek boğulan hastalara daha önce çok sefer rastlanmıştır.
- Trafik kazası: Araba sürerken sara nöbeti geçirmek, hem hastanın hem de çevresinin hayatını tehlikeye atabilir. Birçok ülkede ehliyet almak isteyen epilepsi hastaları için uzun süre nöbet geçirmeme şartı koyulmuştur.
- Gebelik problemleri: Hamilelik esnasında nöbet geçirmek hem anne için hem de bebek için çok tehlikelidir. Sara hastası olan insanların, anne olmadan önce doktoruyla bunu görüşmesi ve buna uygun bir planlama yapması gerekir.
- Psikolojik problemler: Epilepsi hastalarında depresyon, anksiyete ve intihar düşünceleri gibi psikolojik problemler görülebilir. Bu sorunlar, hem epilepsiyle başa çıkmakta güçlük çekme hem de ilaçların yan etkileriyle birlikte oluşabilir.
Bazı sara hastalarında beş dakikadan uzun süren bir nöbet sonucunda kalıcı beyin hasarı veya ölüm görülebilmektedir. Bu durum oldukça nadir görülür. Yine bazı hastalarda ani ve beklenmedik ölümler nöbetin ilk saniyelerinde oluşur. Oldukça nadir görülen bu durumun tam nedeni henüz bulunamamıştır. Araştırmalar kalp ya da solunum durması nedeniyle olduğunu göstermektedir.
Sıkça Sorulan Sorular
Epilepsi krizlerini ne tetikler?
Kafa travması, ateş yükselmesi, enfeksiyon, yoğun stres ve uykusuzluk gibi pek çok neden bu durumu tetikler.
Epilepsi hastası olduğunu nasıl anlarsın?
Nöbet geçiren kişilerde ani kasılmalar veya sertleşmeler, dikkat kaybı, odaklanmada güçlük, kollarda ve bacaklarda kontrol altına alınamayan sallantılar, boş bir noktaya bakmak ve boş bakmak gibi semptomlardan anlaşılır.
Epilepsi tanısı nasıl konulur?
Doktor tarafından alınan öykü, fizik ve nörolojik muayene, laboratuvar yöntemleri ile tanı konulur. Kişilerin açlık kan şekerine, kalsiyum ve tuz oranlarına, böbrek ve karaciğer enzimlerine bakılır ve aynı zamanda tam kan sayımı alınır.
