Giardiyaz Nedir?
Bu hastalık için sıklıkla ‘giardiyaz ne demektir?’ sorusu sorulmaktadır. İngilizce’de ‘Giardiasis’ veya ‘Giardia İntestinalis’ olarak bilinen Giardiyaz enfeksiyonu; mide krampları, bulantı, kusma ve ishal nöbetleri şeklinde kendini gösteren bir bağırsak enfeksiyonudur. Giardia lamblia olarak adlandırılan bir parazit sebebiyle oluşmaktadır. Bu hastalığın bulaşma yolu ise genellikle insandan insana temas ve kontamine su ve besinlerin alınması şeklindedir. Bununla birlikte söz konusu bağırsak enfeksiyonu, sağlık koşullarının kötü olduğu ve su kalitesi kontrolünün olmadığı çok kalabalık ülkelerde daha sık görülmektedir.
Giardiyaz Belirtileri Nelerdir?
Giardia intestinalis, birçok kişide belirti vermeden ilerleyebilmektedir. Ancak bu şekilde olsa bile hastalık, bulaştırıcı olma özelliğinden bir şey kaybetmez. Bununla birlikte hastalanan kişilerde belirti ve semptomlar genellikle parazitlere maruziyetten bir ile üç hafta sora ortaya çıkmaktadır. Sık olarak görülen belirtiler ise şunlardır:
- Kötü kokulu ishal,
- Mide krampları,
- Şişkinlik,
- Bulantı ve kusma,
- Gaz sancısı,
- Kilo kaybı.
Bu belirtiler ortalama iki ile altı hafta arasında sürmektedir. Ancak kişinin sağlık durumuna göre daha uzun veya kısa sürebilmektedir.
Giardiyaz Nedenleri
Giardia lamblia isimli parazitler insan ve hayvan dışkısında bulunan parazitlerdir. Bunun yanı sıra söz konusu parazitler ayrıca kontamine (kirli) gıdalar, su ve toprakta da bulunur. Aynı zamanda bu parazit uzun süre hayatta kalmaktadır. Dışardan bir besin veya su ile vücuda alınan parazitler, bağırsakların dışında aylarca hayatta kalmalarını sağlayan kabukların içine yerleşirler. Kist adı verilen bu kabuklar zaman içinde çözülerek, parazitlerin serbest kalmasını sağlar. Bundan sonra lamblialar bağırsaklarda hızla yayılarak belirti vermeye başlar.
Giardiyaz nedenleri olarak sayabileceğimiz tek şey, bu parazitlerin bir şekilde vücuda alınmış olmasıdır. Bulaşma yollarına daha ayrıntılı değinecek olursak totalde üç şekildedir:
Kontamine (Kirlenmiş) Sular
Giardia ile enfekte olmanın en yaygın yolu, kirlenmiş suların tüketilmesidir. Bu parazitler genel olarak göllerde, nehirlerde, halka açık su kaynaklarında ve yüzme havuzlarında bulunmaktadır. Aynı zamanda yer altı ve yüzey suları da hayvan dışkıları nedeniyle enfekte olabilmektedir. Yüzme havuzlarına giren bezli çocuklar ve ishali olan kişilerin giardia lamblia parazitine sahip olmaları halinde su enfekte olur.
Kontamine Yiyecekler
Giardiyaz hastalığına neden olan parazitlerin ikinci en yaygın bulaşma yolu kirlenmiş besinlerin tüketilmesidir. Özellikle bu enfeksiyona sahip işçilerin elinden çıkan veya temiz olmayan sularla yıkanan besinlerin tüketimi bu enfeksiyona yakalanma riskini artırmaktadır. Bunula birlikte yemekleri iyice pişirmek, bu parazitleri öldürmektedir. Bu nedenle temiz suyla iyice yıkanmış meyve sebzelerle, iyi pişmiş etlerin tüketilmesi hastalığı önlemede çok etkilidir.
Kişiden Kişiye Temas
Elleri dışkıyla kirlenmiş ve ardından iyice temizlenmemiş olan kişilerin diğer insanlara bu enfeksiyonu bulaştırma olasılığı çok yüksektir. Özellikle bebek bezi değiştirenler bu anlamda risk taşımaktadır. Bu nedenle dışkı ile temas etme ihtimali bulunan eylemlerde, ya eldiven giyilmesi ya da işlem bittikten sonra ellerin iyice yıkanarak dezenfekte edilmesi önerilmektedir
Giardiyaz Tanısı
Bu enfeksiyonun teşhis için öncelikle gaita (dışkı) testi bakılmaktadır. Bu test ile Dışkıda Giardia antijeni aranır. Bununla birlikte en doğru sonuçların alınabilmesi için doktorunuz birkaç günlük ayrı dışkı örneklerinin incelenmesini ister. Aynı zamanda hali hazırda aldığınız bir tedavinin sonuçlarını görmek için de dışkıda giardia bakılabilmektedir. Tahlil sonucunda Giardia antijeninin pozitif çıkması durumunda uygun tedavi başlanır.
Giardiyaz Tedavisi
Hiç belirti vermeyen Giardia enfeksiyonu olan çocuklar ve yetişkinlerde, parazitlerin yayılma ihtimalleri olmadığı sürece özel bir tedavi uygulanmamaktadır. Bununla birlikte birçok kişi hafif vakaları kendi kendine iyileşerek atlatmaktadır.
Belirti ve semptomların şiddetli olması halinde ise uygulanan farklı enfeksiyon tedavileri bulunmaktadır. Bunlar genellikle metronidazol, tinidazol ve nitazoksanit etkenli ilaçlardan oluşur.
- Metronidazol (Flagyl): Giardiyaz hastalığı için en yaygın kullanılan ilaçlardan birisidir. Bu ilaç alındığı sırada yan etki olarak bulantı ve ağızda metalik bir tat hissi olabilmektedir. İlacın kullanıldığı süre içinde kesinlikle alkol alınmaması tavsiye edilir.
- Tinidazol (Tindamax): En az Flagyl kadar iyi etki eden diğer ilaç tindamaxtır. Aynı yan etkilerin çoğuna sahiptir. Bununla birlikte günde tek doz alınması gerekir.
- Nitazoksanit (Alinia): Bu ilaç sıvı formda olduğu için çocuklara içirmek daha kolaydır. Yan etkileri arasında mide bulantısı, gözlerde sararma ve parlak renkli sarı idrar görülebilmektedir.
Bu ilaçların genel itibari ile fetüse zarar vermesi ihtimali bulunduğundan gebelikte kullanılması önerilmez. Hamilelik döneminde Giardiyaz hastalığına yakalanan anne adayları için uygulanan herhangi bir ilaç bulunmamaktadır. Bunun yerine yatak istirahati, bol sıvı ve vitamin alımı sağlanarak, bağışıklık güçlü tutulmaya çalışılır. Ancak şiddetli vakalarda tedavi gerekir. Böyle bir durumda anne adayı için en uygun tedaviye Kadın Doğum Uzmanı ve İç Hastalıkları hekimi birlikte karar verirler.
Komplikasyonlar
Gelişmiş ülkelerde bu hastalık çoğu zaman ölümcül olmamaktadır. Ancak bebekler veya çocuklarda kalıcı ve ciddi sonuçlara neden olabilmektedir. Bu hastalık sonrası görülen genel komplikasyonlar şunlardır:
Genellikle ishalin bir sonucu olarak sıvı kaybı yani, dehidratasyon gelişmektedir. Bu durumda vücudun normal işleyişi sekteye uğrar. Yine ishal kaynaklı sıvı kaybına ek olarak, yetersiz beslenme özellikle çocuklarda çeşitli zihinsel ve fiziksel gelişim sorunlarına yol açabilmektedir. Son olarak görülen bir diğer komplikasyon laktoz intoleransıdır. Giardiyaz hastalığının sonucunda birçok insan laktoz intoleransı geliştirmektedir. Bu problem hastanın iyileşmesinin ardından uzun süre devam edebilir.
Önleme
Bu enfeksiyonu önlemek için bir ilaç veya aşı bulunmamaktadır. Ancak bazı tedbirlerle enfekte olma ve enfeksiyonu başkalarına bulaştırma riskini azaltmak mümkündür. Genel olarak şu önlemlerin alınması büyük fayda sağlar:
- El Hijyeni: Ellerin sık sık yıkanması, bu enfeksiyonu önlemek adına alınabilecek et etkili ve basit yoldur. Bununla birlikte her tuvaletten sonra, yemekten önce ve sonra ya da bebek bezi değiştirdiyseniz bu işlemden sonra ellerin mutlaka yıkanması gerekir. Bu yıkama süresi en az 20 saniye sabunla ellerin ovalanması şeklinde olmalıdır. Aynı zamanda alkol bazlı dezenfektanlar ve kolonya gibi mikropları öldürücü etkisi bulunan solüsyonlar da eller yıkandıktan sonra kullanılabilir.
- Kirli Sulardan Arının: Yaşadığınız bölgede suların temizliğinden emin değilseniz bu durumun düzeltilmesini sağlamak için ilgili mercilere başvurun. Bununla birlikte arıtılmamış suları tüketmeyin ve temizliğinden emin olmadığınız havuz, deniz vb. gibi yerlere girmekten kaçının.
- İyi Yıkanmış Besinleri Tüketin: Çiğ meyve ve sebzeleri iyice yıkamadan kesinlikle tüketmemeniz gerekir. Bununla birlikte meyveleri kabuğunu soyarak yemeniz, hastalıktan korunmada büyük fayda sağlar. Güvenli su bulunmayan bir ülkeye seyahat ettiyseniz, orada bulunan su ve besinlere temas etmeyin.
- Kapalı Su Tüketin: Açık suların tüketilmesi bu hastalığın yayılması konusunda risk taşımaktadır. Bu sebeple temiz olduğundan emin olduğunuz kapalı suları tercih edin. Özellikle temiz su bulunmayan ülkelere seyahat etmeniz halinde, yanınızda mutlaka sizi idare edecek kadar yiyecek ve kapalı su bulundurun.
Sık Sorulan Sorular
Gardiyaz ne demek?
Giardiyaz enfeksiyonu; mide krampları, bulantı, kusma ve ishal nöbetleri şeklinde kendini gösteren bir bağırsak enfeksiyonudur. Giardia lamblia olarak adlandırılan bir parazit sebebiyle oluşmaktadır. Bu hastalığın bulaşma yolu ise genellikle insandan insana temas ve kontamine su ve besinlerin alınması şeklindedir. Bununla birlikte söz konusu bağırsak enfeksiyonu, sağlık koşullarının kötü olduğu ve su kalitesi kontrolünün olmadığı çok kalabalık ülkelerde daha sık görülmektedir.
Giardia intestinalis insanda hangi organa yerleşir?
Bu hastalık dünya genelinde insanlarda görülen, parazitlerin neden olduğu bir enfeksiyondur. Oral-fekal temas yolu ile dışkı ile kirlenmiş suların ve gıdaların tüketilmesi sonucu bulaşmaktadır. Etken parazit olan giardia lamblia, genellikle ince bağırsağın üst kısmında mukozaya tutunarak yaşamaktadır.
Giardia paraziti insana zarar verir mi?
Evcil hayvan dışkılarında bulunabilen bu parazitler insandan insana da bulaşabilmektedir. İnsanda genel olarak bağırsak hastalığına neden olur. Bununla birlikte bir haftadan altı haftaya kadar mide krampları, karın ağrısı, bulantı, kusma ve ishalle geçen zorlu bir hastalık süreci geçirilmektedir. Ancak hastalık, altta yatan başka bir neden bulunmadığı sürece ölümcül bir risk barındırmaz.
