Güneş Çarpması Nedir?
Sıcak çarpması (Heat stroke), tıp dilinde hipertermi olarak adlandırılır. Hipertermi, sinin sisteminin işlevinde değişiklikler yaşanması ve çeşitli fiziksel belirtilerin kendisini göstermesi ile oluşan bir vücut ısısı yükselişidir. Güneş çarpmasının acilen tedavi edilmesi gerekir. Tedavinin geciktirilmesi halinde beyinde, kalpte, böbrekte ve kaslarda hasar oluşabilmektedir.
Güneş Çarpması Belirtileri
- Vücut sıcaklığı 40 derecenin üzerine çıkar
- Üşüme ve titreme
- İshal
- Mide bulantısı ve kusma görülebilir
- Baş dönmesi yaşanabilir
- Ciltte kızarıklık görülür
- Kaslarda kramplar oluşabilir
- Yoğun baş ağrısı ve baygınlık hali oluşur
- Kalp atışları hızlanır, çarpıntı meydana gelebilir
- Hasta uyuyakalabilir
- Zihinsel değişiklikler gözlenebilir
- Cildin nemli olduğu hissedilir
Sıcak Çarpması İlk Yardım Teknikleri
Başa güneş geçmesi halinde, ilk olarak hastanın serin bir alana taşınması gerekmektedir. Hastayı yatırıp, ayakların biraz havaya kaldırılması sağlanır. Hastada kusma gibi belirtiler varsa, yan yatırılması da etkili olacaktır. Hastaya olabildiğince su içirilmesi gerekir. Ancak bilinci kapanmış bir hastaya su içirmeye çalışmak, çok daha tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Hastanın vücudunun olabildiğince soğutulmaya çalışılması gerekmektedir. Hastanın üstündeki kıyafetler olabildiğince çıkarılmalıdır. Vücudun soğutulabilmesi için hasta bir miktar ıslatılabilir. Aynı şekilde koltuk altına ve boyun çevresine soğuk buz paketleri koymak da faydalı olacaktır. Güneş çarpmasıyla karşı karşıya kalan kişinin asla yanından ayrılmaması ve sağlık ekiplerine teslim edilmesi gerekmektedir.
Hastaya alkol ya da kolonya koklatmak, katı yiyecekler yedirmeye çalışmak ya da bilinci kapanan hastaya su içirmeye çalışmak, sağlık ekiplerini beklerken yapılabilecek yanlışlardandır.
Sıcak çarpması geçiren bir insan, 30 dakika içerisinde soğumaya ve kendine gelmeye başlamalıdır. Aksi halde durum ciddileşebiliyor olabilir.
Güneş Çarpmasına Karşı Alınabilecek Önlemler
- Güneş altında spor yaparken bol bol su içmek
- Güneşe fazla maruz kaldıktan sonra soğuk bir duş almak
- Bol ve açık renkli giysileri tercih etmek
- Saat 11:00 ile 15:00 arasında güneşten uzak durmaya çalışmak
- Güneş altında alkol tüketiminden kaçınmak
- Aşırı güneş ışınları altında spor yapmaktan kaçınmak
Bu önlemler vücudunuzun fazla su kaybı ya da ısı yükselmesi yaşamasına engel olacaktır.
Güneş Çarpmasına İyi Gelecek Yiyecekler
Öncelikle güneş çarpmasının acil tedavi gerektiren ciddi bir durum olduğunun unutulmaması gerekmektedir. Fakat, hafif güneş çarpması yaşadığınızı düşünüyor ve kendinizi çok da kötü hissetmiyorsanız, güneş çarpmasının etkilerini aşağıdaki gıdalarla azaltabilirsiniz:
- Soğan: Güneş çarpması sonrası alın bölgesine ezilmiş soğan koyulabilir. Ezilmiş soğan alındaki sıcaklığı emecektir.
- Çemen: Kurutulmuş çemen ezilerek ve balla karıştırılarak tüketilebilir. 3 saatlik aralıklarla 3 kaşık tüketilmesi, daha hızlı şekilde kendinize gelmenizi sağlayacaktır.
- Elma sirkesi: Sıcak çarpması nedeniyle insan tenindeki elektrolitler azalır. Elma sirkesi, elektrolitleri yeniler. Bir bardak su ile bir tatlı kaşığı elma sirkesi karıştırılıp tüketilebilir.
- Kişniş: Kişnişin rahatlatıcı ve mide bulantısını azaltıcı etkisi bilinmektedir. Kişnişin ezilmesi ve suyuna şeker katıp içilmesi faydalı olacaktır.
- Bitkisel yağlar: Biraz nane yağı, biraz lavanta yağı ve iki yemek kaşığı da zeytinyağı karışımı yaparak uygulanabilir. Karışımı ele, ayaklara, bileklere ve enseye sürerek masaj yapmak etkili olacaktır.
- Ayran: Ayran içmek oldukça kısa süre içerisinde hastanın kendisine gelmesini sağlar. Öte yandan güneş çarpmasının cilde olan etkilerinin azaltılması için, tene yoğurt sürülebilir. Yoğurt, vücudun çok hızlı şekilde soğumasını sağlar.
Bebeklerde ve Çocuklarda Güneş Çarpması
Çocuklarda ve bebeklerde güneş çarpması oldukça tehlikeli bir durum olup, hiç ihmal edilmeden tıbbi yardım alınması gerekmektedir. Küçük çocukların ve bebeklerin teni, yetişkin insanlara göre çok daha hassastır. Bu sebeple küçük çocuklarda sıcak çarpması çok daha fazla yaşanan bir durumdur. Bu yüzden çocukların ve bebeklerin öğlen saatlerinde güneşe çıkarılmaması gerekmektedir. Zorunlu durumlarda güneş kremi kullanmak ve şapka takmak faydalı olacaktır.
Güneş Çarpması Kaç Gün Sürer?
Sıcak çarpmasının yaşanması, hastanın hastaneye taşınması ve sıvı tedavisinin tamamlanması toplamda 1 gün sürmektedir. Hastanın vücut sıcaklığı düşürülse ve sıvı ihtiyacı giderilse bile, 1 haftaya kadar yaşanan kötü durumun etkileri hissedilmeye devam eder.
Eğer hastanın yaşadığı su kaybına bağlı olarak böbrek yetmezliği gibi riskler oluşmuşsa, birkaç hafta daha rutin kontroller için hastaneye gitmek gerekebilir. Doktor yapacağı kontrollerle su ve tuz seviyelerini ölçerek, riskin ortadan kalkmış olduğundan emin olacaktır.
Güneş Çarpması Tedavisi
Başa güneş geçmesinin ardından ilk 30 dakikalık ilk yardım süreci çok önemlidir. Hastanın bu süreçte vücut sıcaklığının 38.5 dereceye kadar indirilmesi gerekir. Aksi durumlarda hayati tehlike yaratabilecek semptomlar yaşanabilir. Öte yandan hasta hayatta kalsa dahi, böbrek ve karaciğer kaybı yaşanabilir. İlk yardım müdahalesinin ardından hastaya yetişen sağlık ekipleri, ilk olarak vücut sıcaklığını ve kan basıncını ölçer. Hastaneye götürülen hasta, elektrolit, tuz ve sıvı seviyeleri açısından testlere alınır. Hastanın kan ve idrar testleri de hastanede gerçekleştirilir. Test sonuçlarına göre hastanın uygun tedavisine başlanır. Tedavi genellikle sıvı takviyesi, takviye ilaçlar, bakım ve dinlenmeyi içermektedir.
Sıkça Sorulan Sorular
Güneş çarpmasında hangi bölüme başvurulur?
Güneş çarpması etkilerini göstermek için hastanelerin ‘’acil servis’’ kısmına başvurmanız gerekmektedir. Bu bölümden gerekli işlemler en hızlı şekilde gerçekleştirilecektir.
Güneş çarpması belirtileri nelerdir?
Kafaya güneş geçmesi durumunda; mide bulantısı, baş dönmesi, halsizlik, ishal, çarpıntı, baş ağrısı gibi belirtiler görülebilir. Güneş çarpması ciddi bir durumdur ve en yakın sağlık kuruluşuna müracaat etmeniz önerilir.
