Kreatinin Nedir?
Bu test, böbreklerin kanda biriken atıkları filtreleme işini ne kadar iyi yerine getirdiğinin bir ölçüsüdür. Bununla birlikte kan tahlili yapılarak bu kreatinin değeri öğrenilir. Kreatin, kaslarda enerji üreten süreçlerden oluşan kimyasal bir bileşiktir. Bununla birlikte sağlıklı böbrekler, kreatininin süzerek idrar yoluyla atık ürün olarak vücuttan çıkarır. Ancak bu değerin tetkik sonuçlarında yüksek gelmesi demek idrar yoluyla atılamadığı anlamına gelmektedir. Bu da böbreklerin fonksiyonlarını yerine getiremediğinin habercisidir.
Kreatinin Testi Neden Yapılır?
Başvurduğunuz hekim sizden aşağıdaki nedenlere bağlı olarak bir kreatin testi isteyebilir:
- Böbrek hastalığı belirtilerinizin olması durumunda,
- Yüksek tansiyonunuz, şeker hastalığınız veya böbrek hastalığı riskini artıran diğer durumların olması durumunda,
- Böbrek hastalığı tedavisini takip etmek,
- İlaçların böbrekler üzerinde yan etki yapıp yapmadığını belirleyebilmek,
- Nakledilen bir böbreğin çalışıp çalışmadığını kontrol etmek amacıyla bu test yapılabilmektedir.
Kanda Kreatinin Tahlili
Kreatinin seviyeler kan testlerinden veya idrar tahlilinden kolaylıkla kontrol edilebilmektedir. Kan testleri yardımıyla bakılan kreatinin düzeyinin ölçülmesi işlemine serum kreatin, idrardaki kreatinin düzeylerini ölçme işlemine ise kreatinin klirensi ismi verilmektedir.
Serum Kreatinin: Kan dolaşımında bulunan kreatin seviyelerini öğrenmemizi sağlamaktadır. Bu bileşiğin düzeyleri genellikle böbrek aktiviteleri hakkında bilgi vermektedir. Böbrek sağlığı hakkında fikir veren en önemli parametrelerden biri olan glomerüler filtrasyon hızını (GFR) belirlemeye yardımcı olur. GFR belirli hastalara ait bazı değerler kullanılarak yapılan bir hesaplama yöntemidir. Bu değerler yaş, cinsiyet ve kilonun yanında kreatin olarak sayılabilir.
Kas miktarına göre kreatin seviyeleri farklılaştığı için kadınlardaki kreatin düzeyleri erkeklere oranla daha düşüktür. Bunun yanında kreatin normal değeri erkeklerde 0.6-1.2mg/dL, kadınlarda 0.5-1.1mg/dL arasındadır.
Kreatinin Klirensi: Kaslarda üretilen kreatin miktarının ne kadarının böbreklerden idrar yoluyla atılıp atılmadığını anlamaya olanak tanıyan bir yöntemdir. Bu tetkik sayesinde böbreklerin atıkları ne kadar düzgün şekilde filtrelediği anlaşılabilir. İdrar testi ve kan testi burada birlikte yapılabilmektedir.
Bazı durumlarda hastanın bu testleri sık aralıklarla yapması ve değerlerini düzenli olarak takip etmesi önerilir. O durumlar genel olarak şu şekildedir:
- Diyabet hastalığı bulunan kişiler,
- Yüksek tansiyon hastaları,
- Akut böbrek hastalıkları,
- Kalp-damar hastalıkları,
- Genetik yatkınlığı olanlar,
- Kemoterapi vb. ilaç kullanımı.
Kreatinin Yüksekliği
Kanda kreatinin yüksekliği genel olarak böbrek fonksiyonlarında bir sorun olduğu anlamına gelmektedir. Hem akut hem de kronik böbrek yetmezliklerinde bu seviye çok fazla yükselir. Bunun yanında kreatin düzeyinin 4 mg/dL üzerinde olması böbrek hastalıklarında ciddi bozukluk olduğunu gösterir. Bu testin 10 – 12 mg/dL üzerinde olması diyaliz gerektirdiğine işaret etmektedir.
Kreatin yüksekliğinin belirtileri şu şekildedir:
- Bulantı ve kusma,
- İştahsızlık,
- Ödem,
- Aşırı yorgunluk hissi,
- Nefes güçlüğü,
- Bilinç bulanıklığı (çok yüksek değerde)
- Ciltte kuruluk,
- İdrarda azalma veya artış,
- Yüksek tansiyon.
İdrarda kreatinin yüksekliği görülmesi böbreklerin çalışma fonksiyonlarında bir sorun olduğu için vücutta oluşan atıkların böbrekler tarafından filtrelenerek idrarla atılamadığını göstermektedir. Bebeklerde kreatinin yüksek miktarlarda görülmesi bakteriye olabileceğini düşündürürken, yetişkin erkeklerde prostat kanseri veya böbrek kanseri endişesini arttırır.
Kreatinin Düşüklüğü
Bu bileşiğin vücuttaki miktarının normalin altında seyretmesi karaciğer veya kasların aktivitelerini olması gerektiği gibi gerçekleştiremediklerini gösterebilmektedir. Bununla birlikte düşük kas kütlesi, gebelik, yetersiz beslenme ve farklı karaciğer sorunları kreatinin eksikliği veya düşüklüğü olarak karşımıza çıkabilmektedir.
Kanda kreatinin düşüklüğü belirtileri ise şu şekildedir:
- Kaslarda güçsüzlük ve ağrı,
- Egzersiz yaparken aşırı zorlanma,
- Yorgunluk,
- Mide bulantısı,
- Karın ağrısı ve şişlik,
- Karaciğerde bir sorun varsa sarılık,
- Kanlı dışkı görülebilir.
Bunlarla birlikte doğumdan sonra anneye bağlı olarak bebekte kreatinin düşüklüğü görülmesi normaldir. Gebelik döneminde bu bileşen vücutta düşük seviyelerde seyredebilmektedir. Bu da doğumdan sonra bebekte bir süre aynı değerlerin gözlemlenmesine neden olur. Ancak zamanla kreatinin normal değerlerine döner. Sonuç olarak, mutlaka düzenli kontrollerle kreatin seviyelerinin takip edilmesi gereklidir.
Kreatin Yüksekliği ve Düşüklüğünde Tedavi
Kreatininin düzeyi normalden yüksekse, sonuçların başka bir kan veya idrar testi yapılarak onaylanması gereklidir. Eğer böbrek hasarından şüphe ediliyorsa hasara sebep olabilecek koşullar tespit edilmektedir. Diyet ve yaşam şeklinde değişiklik yapmak bu seviyelerin düşmesini sağlar, ancak altta yatan sebebe yönelik tedavi uygulamak, bu seviyelerin uzun vadede dengede kalmasının tek yoludur.
Test sonuçları düşük seviyeleri gösterdiği takdirde, kas hastalıklarının olup olmadığını anlamak için daha fazla test yapılması tavsiye edilmektedir. Bununla birlikte kas hasarını belirleyebilmek için kas biyopsisi veya kas enzim testi yapılmaktadır. Tedavi seçenekleri altta yatan sebebe bağlı olarak değişebilmektedir.
- Kas Hastalığı: Bir kas hastalığınızın olması durumunda, tedavi kas ağrısını, zayıflığı ve dejenerasyonu yok etmeye veya azaltmaya odaklanır. Seçenekler arasında kas gücünü onarmak ve arttırmak için kortikosteroidler bulunmaktadır.
- Kas Kütlesinde Azalma: Altta yatan neden, kas kütlesindeki bir azalmadan kaynaklanıyorsa medikal tedavi gerekli olmayabilir. Ancak kas kütlesini artırmak ve seviyeyi normale döndürmek için yaşam tarzı değişiklikleri tavsiye edilmektedir. Haftada birkaç gün egzersiz yaparak fiziksel aktiviteyi arttırmak ve böylece kas kütlesini büyük oranda güçlendirmek hedeflenir. Kas kütlesinin düşük olması, yanlış beslenmeden veya aşırı kilo kaybından kaynaklanıyorsa proteinden zengin gıdaları diyetinize eklemeniz gereklidir.
- Karaciğer Hastalığı: Düşük kreatininin sebebi karaciğer hastalığına bağlıysa, tedavi ilaç ve yaşam tarzı değişimleri ile başlar. Doğru beslenme, sigara ve alkolü bırakma bu değişikliklerden birkaçıdır.
Sıkça Sorulan Sorular
Kreatinin kaç olmalıdır?
Kas miktarına göre kreatinin seviyeleri farklılaştığı için kadınlardaki kreatinin düzeyleri erkeklere oranla daha düşüktür. Kreatin normal değeri erkeklerde 0.6-1.2mg/dL, kadınlarda 0.5-1.1mg/dL arasındadır.
Kreatinin değerini düşürmek için ne yapmalı?
Bol su içmek kan kreatinin düzeyini biraz düşürebilir, ancak bu düşüş böbrekler iyi çalıştığı için değil çok idrara çıkmanın bir sonucu olarak görülür. Bununla birlikte bazı ilaçlar böbreğin süzme aktivitesini etkilemeden kreatinin düzeyini düşürebilirler.
Üre kreatin değeri kaç olmalı?
Laboratuvarlarda bakılan değerlerin normal seviyeleri üre için 20-50 mg/dl ve kreatinin için 0.8-1.2 mg/dl’dir.
