Hemen hemen her yaştan insanda görülebilen lösemi hastalığı, genetik problemlerin yol açtığı bir hücre ölümsüzlüğü hastalığı olarak tanımlanabilmektedir. Ölümsüzleşen hücrelerin çoğalması lösemi hastalığına neden olurken, günümüz tıp teknolojilerinin gelişmesiyle beraber korkulacak bir hastalık olmaktan çıkmıştır.
Genellikle çocuklarda ve 50 yaş üstü yetişkinlerde görülen kan kanseri, erken teşhis edilmesi halinde tedavi şansı çok yüksektir.
Lösemi Hastalığı Nedir?
Peki, kan kanseri nedir? Kemik iliğinde yer alan kök hücrelerinin, kimi nedenlerden dolayı büyümesinin durması ve kontrol dışı çoğalmasıyla ortaya çıkan lösemi, yoğunlukla kemik iliğine ve akabinde bütün organlara sirayet eden oldukça tehlikeli bir hastalıktır.
Kemik İliği Nedir?
Kemik iliği, akyuvar, alyuvar ve platelet gibi kan hücrelerinin ve lenfositlerin üretildiği bir doku olarak tanımlanabilir. Bu dokunun süngerimsi bir yapısı vardır. Kemik iliği tarafından üretilen hücreler, bir süre sonra kana karışırlar. Lösemi, olgunlaşmış olan akyuvarların kontrol dışı çoğalması olarak bilinir ve kanserin gelişimi daha yavaştır. Kemik iliği kanseri ise, henüz olgunluğa erişmemiş akyuvarların kontrol dışı çoğalmasıdır. Kemik iliği kanseri oldukça hızlı ilerleme kaydeder ve 2 ay gibi bir süre içerinde klinik bulgularla kendisini gösterebilir.
Kan Kanseri Çeşitleri
Kan kanseri, kronik ve akut lösemi olmak üzere iki çeşide sahiptir. Klinik bulgularını hızlı biçimde veren ve hızlı ilerleme kaydeden lösemiye akut lösemi adı verilirken, yavaş yavaş ilerleme gösteren ve gelişimini yıllara yayan lösemiye ise kronik lösemi adı verilir. Bu iki kan kanseri türü de, beyaz kan hücresine bağlı olarak iki kola ayrılır. Beyaz kan hücresinin myelosit olduğu durumlarda miyelogenöz lösemi, beyaz kan hücresinin lenfosit olduğu durumlarda ise lenfoblastik lösemi adı verilir. Bu iki kan kanseri türüne ek olarak, kronik miyelomonositik, juvenil miyelomonositik ve tüylü hücre lösemisi gibi türler de bulunmaktadır. Yetişkin bireylerde genel olarak akut miyeloid ve kronik lenfositik lösemi ile karşılaşılır. Çocuklarda ise sıklıkla miyeloid ve akut miyelojenöz kan kanseri görülmektedir.
Yukarıda yer alan bilgilere bağlı olarak lösemiyi 4 grupta incelemek mümkündür:
- Akut Miyeloid Lösemi (AML): AML lösemi, en çok karşılaşılan akut kan kanseri türüdür.
- Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL): Yoğun olarak 15 yaş altı çocuklarda ve ender görülse de 45 yaş üstü yetişkinlerde ortaya çıkan ve oldukça hızlı gelişim kaydeden kanser türüdür.
- Kronik Miyeloid Lösemi: (KML): Bu kanser türü oldukça yavaş ilerlemesiyle bilinse de, bazı durumlarda akut hale gelebilmektedir.
- Kronik Lenfoblastik Lösemi (KLL): Sıklıkla yavaş ilerleme gösteren ve kan dolaşımına karışmadan önce kemik iliğinde başlangıç yapan kanser türüdür.
Hangi Yaş Aralığında Sık Görülür?
Kan kanseri, hemen hemen her yaş aralığında görülebilmektedir. Bu kanser türünde yaş, kanserin türünü belirleyici rol oynar. Örneğin; kronik lösemiler, sıklıkla ilerleyen yaşlarda görülmektedir. Peki, lösemi kalıtsal bir hastalık mıdır? Löseminin kalıtımsal bir hastalık olmadığı bilinmektedir. Bu hastalığın, hücre çekirdeğinde gelişen kusurlara bağlı olarak ortaya çıktığı belirtilmektedir. Hücre çekirdeğinde gelişen problemler ise, genetik kusurlarla ilgilidir. Fakat anneden ve babadan çocuğa geçmediği bilinir. Yani, lösemi genetik mi diye soracak olursak yanıtı evet, kalıtsal bir hastalık mıdır diye soracak olursak yanıtı hayırdır.
Lösemi Risk Grubu
- Günlük yaşamında yoğun radyasyon alanlar
- Genetik hastalıkları olanlar (Down sendromu, fankoni anemisi vb…)
- Farklı bir kanser sebebiyle önceden kemoterapi veya radyoterapi gören hastalar
- Sigara veya tütün ürünleri kullanan insanlar
- Bir takım kimyasallara maruz kalan insanlar
- Yakın akraba çevresinde lösemi öyküsü bulunanlar
- Çeşitli kan hastalıkları
Lösemi Belirtileri
Kan kanserinin belirtileri arasında en dikkat çekenler, kansızlıkla birlikte kendisini göstermeye başlayan yorgunluk, renk solması, kolay yorulma ve nefes tıkanmalarıdır.
Bağışıklık sisteminin güçsüzleşmesine bağlı olarak ortaya çıkacak enfeksiyonlar ve bu enfeksiyonların sebebiyet verdiği diş ve diş eti kanamaları, burun kanamaları, deri altı kanamaları, cildin üzerinde kırmızı döküntüler görülmesi ve morarmalar da kan kanseri belirtileri arasında sayılabilir. Lösemide cilt belirtileri, hastalığın önemli bir habercisidir.
İştah kapanması, beklenmeyen kilo kaybı, koltuk altı ve boyun lenf bezlerinde şişme, karın bölgesinde diş etlerinin çevresinde yaşanan ödemler ise, akut lösemi belirtileri içerisindedir.
Çocuklarda Lösemi Belirtileri
Lösemi, çocukluk döneminde ortaya çıkan kanserlerin yüzde 30’luk bölümünü oluşturmaktadır. Sıklıkla 2 ile 10 yaş arası çocuklarda yoğun olarak görülmektedir. Bebekler doğumlarından 8 aylık olana kadarki dönemlerinde, annelerinin bağışıklık sisteminden aldıkları bağışıklık sistemini kullanmakta olurlar. İşte bu dönemin sonlanmasıyla beraber, kendi bağışıklık sistemlerini inşa etmeye başlarlar. Bu süreç 2 yaşına kadar devam etmektedir. Dolayısıyla, bu süreçte geçirilebilecek enfeksiyonların, lösemiyi etkilediği ve tetiklediği düşünülür. Yine, raşitizm ve D vitamini eksikliği gibi hastalıkların da kan kanserinin oluşumunda etkili olduğu belirtilmektedir. Bu sebeple, bebeklerin ve çocukların güneş ışığından doğru şekilde faydalanmasını sağlamak adına, doktorların yönlendirmelerini ciddiye almak gerekir. Çocukta lösemi belirtileri şu şekildedir:
- Solgun ten rengi
- İştah kaybı ve buna bağlı kilo düşmesi
- Geçmeyen ateşli enfeksiyonlar
- Vücut genelinde morarmalar ve beze oluşumları
- Karın şişmesi
- Eklem ağrıları
Nasıl Tanı Konulur?
Lösemi tanısı, kanda ya da kemik iliğinde kan kanseri hücrelerinin oranının yüzde 20 ve üzerine çıkmasıyla konmaktadır. Tanı koyarken, kan kanseri hücresinin şekli, taşıdığı moleküller, oranları ve genetik problemleri genel olarak araştırılmaktadır.
Lösemili tedavisi için ilk adım, löseminin türünün belirlenmesidir. Oldukça basit bir tam kan sayımı testiyle, kan kanseri tespiti yapılabilmektedir. Kanda blast ismi verilen kanser hücrelerinin yükselişine bağlı olarak lösemi teşhisi yapılabilmektedir. Kemik iliğinden biyopsi ile de, kemik iliği kanseri teşhisi yapılabilir. Burada kemik iliğinin kanser hücreleri tarafından tutulup tutulmadığına bakılır. Löseminin türlerine göre çeşitli tedavi yöntemleri uygulanır.
Lösemi Tedavisi
Lösemi tedavisi sürecinde ilk uygulanan yöntem kemoterapi olmaktadır. Burada löseminin türü çok büyük rol oynamaktadır. Kemoterapi esnasında kullanılacak olan ilaçlar, bu ilaçların dozu ve ilaçların nasıl hastaya verileceği, kan kanserinin türüne göre belirlenir. Kemoterapi sürecinin ortalama 24 ay sürdüğü bilinmektedir. Kemoterapinin yeterli olmadığı hastalarda, kemik iliği nakli gerekebilmektedir. Kök hücre nakli şeklinde yapılan bu tedavide, hastanın iliği ile uyumlu olan kardeşten, yakın akrabadan veya bağışçılardan alınan ilik, hastaya nakledilir.
Kan Kanseri Tedavisinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Kan kanseri tedavisi sürecinde hastaların, yeni yaşam tarzlarına duygusal olarak uyum sağlamaları büyük önem taşır.
- Bu süreçte hastaların anı yaşamaktan keyif almaları önerilir. Hastaların fiziksel bakımlarının aksatılmaması gerekir.
- Sık sık banyo yapması hastanın yararına olacaktır.
- Deride yaşanacak çatlamalara karşı cildin yağlanması gerekir.
- El, ayak ve tırnak bakımına dikkat edilmesinde fayda vardır.
- Ellerin sürekli yıkanması ve steril tutulması önemlidir.
- Ağız bakımına dikkat etmek ve düzenli diş fırçalamak gerekir.
- Ağız içerisinde yara veya mantar oluşmaması adına, karbonatlı suyla ağız çalkalaması yapılmalıdır.
- Büyük tuvaletin kıvamının yumuşak olduğundan emin olunmalıdır. İshal olan hastaların, kaybettikleri sıvıyı geri alabilmek adına bol su içmeleri yararlı olacaktır.
- Galeta ya da ekmeğin kabuk kısımları gibi diş etine ya da ağız içerisine zarar verebilecek yiyeceklerden uzak durmalı ya da büyük bir dikkatle tüketilmelidir.
