Öğrenme Güçlüğü Nedir?
Özellikle bu hatalığı geçiren çocukların ebeveynleri tarafından internette sıklıkla aratılan, ‘disleksi hastalığı nedir?’ sorusu, aslında öğrenme bozukluğu veya güçlüğüdür. Yaygın öğrenme güçlükleri, bir çocuğun okuma, yazılı ifade, matematik veya sözel olmayan becerilerdeki yeteneklerini kapsamaktadır. Bununla birlikte öğrenme bozukluğu, bir kişinin bir beceriyi öğrenmesini ve onu etkili bir şekilde kullanmasına engel olan bir bilgiyi işleme problemidir. Bu rahatsızlık çoğunlukla, ortalama veya ortalamanın üzerinde zekaya sahip olan kişileri etkilemektedir. Dolayısıyla mevcut olan hastalık, yaş ve zekaya bağlı olarak beklenen beceriler ile akademik performans arasında büyük bir uçurum yaratmaktadır.
Okumada Öğrenme Bozukluğu
Okumada öğrenme bozuklukları, genellikle konuşulan bir kelimeyi farklı seslerin bir kombinasyonu olarak algılama problemine dayanmaktadır. Bu durum, harflerin anlaşılmasını büyü ölçüde zorlaştırmaktadır. Buna bağlı olarak bilgiyi hafızada tutma sorunu da yaşanabilmektedir. Çocuğun temel okuma becerileri iyi olsa bile, aşağıda yer alan yetenekleri kazanmada zorluk yaşayabilmeleri olasıdır:
- Tipik bir hızda okuma yapma,
- Okuduklarını hemen anlama,
- Okuduklarını doğru bir şekilde hatırlayabilme,
- Edindiği bilgilere dayalı varsayımlarda bulunma ve yorum yapma.
Yazılı İfadede Öğrenme Bozukluğu
Yazı yazma eylemi karmaşık bir görsel, motor ve bilgiyi işleme becerilerine sahip olmayı gerektirmektedir. Bununla birlikte yazılı anlatımda disleksi geliştirmenin bazı nedenleri şu şekildedir:
- Yavaş yazma,
- Okunması zor olan el yazısı,
- Düşünceleri yazıya dökmede güçlük çekme,
- Anlaşılması zor yazılı metinler,
- Yazım, dil bilgisi ve noktalama işaretleri hataları ile dolu bir metin.
Matematik İşlemlerinde Öğrenme Bozukluğu
Matematik alanında bir öğrenme güçlüğü, aşağıdaki becerileri geliştirmede problemlere sebep olabilmektedir:
- Sayıların nasıl işlediğini ve birbirleriyle ilişkisini anlama,
- Matematik problemlerini çözme,
- Temel hesaplama tablolarını ezberleme,
- Matematik sembollerini kullanabilme,
- Bir matematik problemini çözerken bilgileri hatırlama ve kullanma.
Sözel Olmayan Diğer Becerilerde Öğrenme Bozukluğu
Sözel olmayan becerilerde öğrenme güçlüğü olan bir çocuk, erken çocukluk döneminde temel dil becerilerini ve güçlü ezberleme becerilerini diğerlerine oranla daha iyi geliştirmektedir. Ancak, motor becerilerde ve sosyal ya da akademik işlevsellik gerektiren diğer becerilerde zorluk çekmektedirler. Sözel olmayan diğer becerilerde öğrenme bozukluğu olan bir çocuk aşağıdaki yetenekleri geliştirmede sorun yaşayabilmektedir:
- Yüz ifadelerini ve sözel olmayan ipuçlarını yorumlama,
- Dili sosyal ortamlarda uygun bir şekilde kullanabilme,
- İnce motor becerileri (kompozisyon yazma gibi),
- Dikkatli olma ve plan yapma,
- Yüksek düzeyde anlama ve ifade yeteneği geliştirmede zorluk çekilebilmektedir.
Öğrenme Bozukluğu Nedenleri
Bazı nedenler öğrenme yetisini olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Genel olarak disleksiye sebep olan etkenler aşağıdaki gibidir:
- Genetik Yatkınlık: Ailede öğrenme güçlüğü öyküsünün olması, çocuğun bir bozukluk geliştirme riskini büyük ölçüde arttırmaktadır.
- Doğum Öncesi Riskler: Annenin hamilelik döneminde alkol veya uyuşturucu gibi maddeler kullanması ve erken doğum problemleri, doğum sonrası çocukta ileri dönem gelişebilecek bir öğrenme güçlüğünün nedeni olabilmektedir.
- Psikolojik Travma: Erken çocukluk dönemindeki psikolojik travma veya istismar, beyin gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu durum da öğrenme güçlüğü oluşma riskini arttırmaktadır.
- Fiziksel Travma: Kafa yaralanmaları veya sinir sistemi enfeksiyonları gibi fiziksel travmalar, disleksinin gelişiminde büyük rol oynamaktadır.
- Çevresel Nedenler: Bebeklik dönemlerinden başlayarak kurşun vb. gibi yüksek düzeyde toksinlere maruz kalma durumu, öğrenme güçlüklerinin oluşmasında büyük ölçüde etkilidir.
Disleksi Belirtileri
Çocuklarda disleksi hastalığının gelişip gelişmediğini anlayabilmek için ebeveynlerin, dikkatle bazı işaretleri takip etmesi gerekmektedir. Buna göre çocuğunuzda gözlemleyebileceğiniz öğrenme güçlüğü belirtileri şunlardır:
- Okuma, heceleme, yazma veya matematik becerilerini geliştirmede yaşıtlarından geri kalması,
- Ona söylenenleri anlamakta ve takip etmekte güçlük çekmesi,
- Ona birkaç dakika önce söylenen şeyleri hatırlayamaması,
- Yürüme, spor yapma ve kalem tutma gibi becerileri geliştirmekte zorlanması,
- Ev ödevlerini, okul kitaplarını veya diğer eşyalarını kolayca kaybetmesi,
- Zaman kavramını idrak etmede güçlük çekmesi,
- Ödev yapmak veya etkinliklere katılmak konusunda direnmesi,
- Yardım almadan ev ödevlerini tamamlayamaması.
Özel Öğrenme Güçlüğü
Bu tanım öğrenme zorlukları için kullanılan genel geçer bir tabirdir. Aynı zamanda ‘özgül öğrenme güçlüğü şeklinde de anılmaktadır. Birkaç farklı bozukluğun (okuma, yazma, matematik gibi) meydana gelmesiyle kişide oluşan sosyal ve bilişsel problemlerdir. Özgül öğrenme güçlüğünün çocuklarda ilkokul çağlarında görülme sıklığı ise, %5-7 arasında olduğu tahmin edilmektedir. Ancak tüm bu süreçte ‘zeka geriliği’ gözlemlenmez. Bununla birlikte hastalık, IQ seviyelerine bağlı olarak güçlü veya hafif seyredebilir.
Özel Öğrenme Güçlüğü Çeşitleri
- Disleksi: Genellikle okuma becerilerinde görülen bozukluktur. Heceleri atlama, harfleri karıştırma vb. gibi belirtiler göstermektedir.
- Diskalkuli: Matematiksel hesaplamalar konusunda becerilerin geliştirilememesidir. Diskalkuli olan çocuklarda, sayı ve sembolleri kavrama ile problem çözme yetenekleri kolay gelişmez.
- Disgrafi: Yazı yazma konusundaki zorlukları kapsamaktadır. Disgrafi problemi olan çocuklarda harfleri ters yazma ve satır belirleyememe gibi problemler gözlemlenmektedir.
- Dispraksi: Öğrenme zorluklarının bu türü, bir uyum sorunu olarak tanımlanabilir. Dispraksi sorunu olan çocuklar, kuralları olan etkinliklere uyum sağlamakta güçlük çekerler. Bununla birlikte ikili ilişkilerini sağlıklı yürütme konusunda da genellikle başarısız olurlar. Aynı zamanda yavaş hareket edebilir ve denge kurmada sorun yaşayabilirler.
Öğrenme Güçlüğü Tanı Koyma Süreci
Bu hastalıkta erken müdahale önemlidir çünkü müdahale geciktiği takdirde problemler çığ gibi büyüyebilir. Özellikle ilkokulda sosyal ve akademi becerilerini geliştiremeyen bir çocuk, lise döneminde daha ağır problemler yaşayabilir. Öğrenme güçlüğü olan çocuklar ayrıca performans kaygısı, depresyon, özgüven eksikliği veya kronik yorgunluk gibi semptomlarla baş etmek zorunda kalabilirler.
Çocuğunuzda öğrenme güçlüğü olduğunu düşündüğünüz an alanında uzman bir doktora muayene ettirmeniz gerekir. Bu konu ile ilgili ihmal olasılığı, hastalığın ilerlemesine ve daha büyük sorunlar doğurmasına neden olur. Bir doktora başvurmaya karar verdiğiniz zaman, önce görme veya işitme problemlerini veya diğer tıbbi durumların varlığını tespit edebilmek için disleksi testi yapılır. Çoğunlukla da uzman hekim, çocuğunuzu tıbbi bir ekip tarafından yürütülen birkaç sınava tabi tutabilmektedir.
Bir öğrenme güçlüğünün teşhis edilmesi, testlerin sonuçlarına, çocuğun öğretmenlerinin geri bildirimlerine, ebeveynlerden alınan görüşlere ve akademik performansın gözden geçirilmesine dayanmaktadır. Şiddetli anksiyete veya dikkat eksikliği gibi bulgular, bazen hiperaktivite bozukluklarının işareti de olabilmektedir. Sonuç olarak, derin bir tahlil ve araştırma sonucunda doktorunuz, en doğru tanılamayı yaparak gerekli tedaviyi başlayacaktır.
Öğrenme Güçlüğü Testi
Bu test, kişide zihinsel bir problem olmadığı halde okuma, yazma, matematiksel işlemler ve uyum sağlama gibi alanlarda zorluk çekip çekmediğini belirlemek için yapılan testtir. Yaklaşık 35-40 sorudan oluşan disleksi testi, ebeveynlerin gözlem yapabilme bilincini geliştirmektedir. Bu testin sonucuna göre doktor, hastalığın varlığı ile ilgili belirli bir kanaate ulaşabilmektedir.
Öğrenme Güçlüğü Tedavisi
Öğrenme zorluklarının genetik yatkınlıktan etkilenebileceği düşünülmekle birlikte nedenleri tam olarak bilinememektedir. Bunun yanında yaşanan olumsuzlukların tedavilerle tamamen ortadan kaldırılması gibi bir durum söz konusu değildir. Uzmanlar, öğrenme zorluklarının belirli bir tedavisinin olmadığını ancak kaliteli bir eğitim ile büyük ölçüde bu zorlukların üstesinden gelinebileceğini ifade etmektedir.
Disleksi tedavisinde öncelikle özel eğitim ile çocuğun yetenek ve becerileri değerlendirilmektedir. Var olan zayıflıklar veya eksiklikler tespit edildikten sonra, bu zayıflıkları gidermeye yönelik özel öğretici programlar uygulanır. Çocuğun güçlü olduğu yönleri ise geliştirilip özgüveni artırılmaya çalışılır.
Öğrenme güçlüğü ile birlikte dikkat eksikliği bulguları da izleniyorsa, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tedavisi uygulanabilmektedir. DEHB, yaşanan sıkıntının türüne ve büyüklüğüne göre ilaçlı ya da ilaçsız tedavi edilebilmektedir.
Sıkça Sorulan Sorular
Disleksi ne demektir?
Bir kişinin normal zeka düzeyinde olmasına rağmen dil, okuma, ve yazma becerilerinde problemler yaşamasına neden olan özel öğrenme bozukluğuna disleksi adı verilmektedir. Disleksisi olan çocukların, genellikle teşhis konulmadan önce okul hayatları zorlu geçer. Bu durum da çocuğun özgüvenini ve motivasyonunu olumsuz yönde etkileyebilir.
Disleksi olduğumuzu nasıl anlayabiliriz?
Bu hastalıkta genel olarak benzer sesteş harfleri karıştırma, D ile B gibi veya M ile N gibi harfleri atlama, alfabeyi öğrenmede zorluk çekme, koordinasyon sağlayamama, söylenenleri takip etmede zorlanma ve zaman kavramlarını karıştırma gibi çeşitli belirtiler görülmektedir. Bununla birlikte bilişsel alanlarda anlama ve yorumlama kabiliyetinin genel olarak gelişememesi, hastalığın belirleyici özelliklerindendir.
Öğrenme güçlüğü ortadan kalkar mı?
Bu rahatsızlık tedavi ile giderilebilen bir rahatsızlık değildir. Ancak doğru ve etkili eğitimlerle bu güçlük sizde olmasına rağmen çok başarılı bir iş kariyeriniz ve ilişkileriniz olabilir.
