Çocuk Endokrinolojisi

Avicenna International Hospital Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları tıbbi bölümünün altında hizmet vermekte olan Çocuk Endokrinolojisi ünitemizde, bu alanda uzmanlaşmış hekimler ve deneyimli sağlık personeli ile birlikte çocukluk döneminde görülen tüm hormonal ve metabolik hastalıkların tedavisi yapılmaktadır.

Çocuk Endokrinoloji Nedir?

Çocuk endokrinoloji (Pediatrik endokrinoloji), 0-18 yaş aralığındaki yenidoğan, bebek, çocuk ve genç ergenlerde görülen hormonal ve metabolik hastalıkların teşhis ve tedavi edildiği bir tıbbi alandır. 18 yaş altında görülen büyüme ve gelişme gerilikleri ile birlikte vücudun hormonal ve fonksiyonel bozukluklarına bağlı olarak ortaya çıkan sayısız hastalık, pediatrik endokrinolojinin ilgi alanına girmektedir.

Endokrinoloji

Endokrinoloji, iç salgı bezlerinin fonksiyonları ile ilgilenen tıbbi bir bilim dalıdır. İç salgı bezlerinin görevi ise, vücudumuzun ihtiyacı olan hormonların sentezlemek ve salgılanmaktır. Bu hormonlar, vücutta gerçekleşen farklı aktiviteleri kontrol etmektedir. Hormon türleri büyüme, gelişme, üreme ve metabolik faaliyetlerin gerçekleşmesi için gerekli olan süreci yürütmektedir. Bunu yaparken de vücudun ihtiyacı olan enerji ve besinin sağlanmasında etkili olurlar.

Çocuk Endokrinoloji Hastalıkları

Endokrinoloji çocuk ve bebekler için ayrı yetişkinler için ayrı birimlerde hizmet verilen bir alandır. Çünkü her yaş grubu için görülen hastalıklar özel bir uzmanlık alanı gerektirir. Bu sebeple çocuklarda ve bebeklerde endokrin hastalıkları, çocuk endokrinoloji doktorları tarafından takip edilmekte olup, yetişkinler için ise erişkin uzmanlığı olan hekimler tedavi süreçlerini yönetmektedirler.

Pediatrik endokrinoloji birimimizde tedavi edilen hastalıklar şunlardır:

Büyüme ve Gelişme Geriliği

Büyüme gerilikleri, çocukluk çağında görülen metabolik hastalıklardan birisidir. Bununla birlikte çocuklarda büyüme ve gelişme her yaş grubunda ve cinsiyete göre değişiklik göstermektedir. Genel olarak en hızlı büyüme, anne karnında ve ergenlik döneminde gerçekleşmektedir. Çocuğun kendi yaş grubuna göre olması gereken büyümeyi gösterememesi durumudur. Bununla birlikte büyüme normalleri her toplum için farklılık göstermektedir. Bu doğrultuda bir çocuk kendi toplumunun büyüme eğrisinin altında kalıyorsa, büyüme geriliğinden bahsetmek mümkündür.

Büyüme geriliklerinde boy kısalıkları dikkat çeken en önemli belirtidir. Bir çocuğun yıllık boy uzama oranının altında kalması halinde de büyüme geriliğinden söz edilir. Çocuklarda görülen bu problemin nedeni tam olarak bilinememekle birlikte eksik ve yanlış beslenme ile genetik faktörlerin çok etkili olduğu düşünülmektedir. Bu sebeple özellikle ilk 2 yaş aralığında beslenmenin eksiksiz ve sağlıklı olması büyük önem taşımaktadır. Bununla birlikte çocuğun uyku düzeni ve sevgi temelli bir ortamda büyümesi de gelişme geriliklerini engelleyen en belirgin faktörlerdendir.

Guatr ve Tiroid Bezi Hastalıkları

Tiroid bezi, boynun orta kısmında yer almaktadır. Bu bezden salgılanan tiroid hormonları; kalp ve sindirim fonksiyonu, beyin gelişimi, kemik sağlığı ve kas kontrolünün yanında vücudun metabolik faaliyetlerini de düzenlemektedir. Bununla birlikte çocuklarda tiroid hastalıklarının, tiroid bezi gözle görülür derece büyümediği sürece fark edilmesi olanaksızdır. Bu bezin büyümesi ise, guatr olarak isimlendirilmektedir. Guatr oluşumu, her zaman tiroid bezinin fonksiyonlarının bozulacağı anlamına gelmez. Bir kişide guatr olması halinde, eğer tiroid hormonları olması gereken düzeyde ise ilaç tedavisi uygulanmaz.

Bunlarla birlikte tiroid hastalıkları iki şekilde görülmektedir:

Hipotiroidi: Tiroid bezlerinin az çalışması nedeniyle bu hormonun vücutta yeteri kadar bulunmamasıdır. Tiroid hormonları metabolizmayı düzenlediğinden kanda az bulunduğunda kişide halsizlik, yorgunluk, dilde büyüme ve seste boğuklaşma gibi belirtiler gösterebilmektedir.
Hipertiroidi: Tiroid bezinin normalden fazla çalışmasıdır. Bu hormonun vücutta gereğinden fazla bulunması, metabolizmanın hızlı çalışmasına ve kişinin çok aktif olmasına sebep olur. Bu durumda ani kilo kaybı, çarpıntı ve aşırı terleme gibi belirtiler görülmektedir.

Erken Ergenlik

Çocukluk çağından erişkinlik dönemine geçiş evresi ergenlik olarak isimlendirilmektedir. Bununla birlikte erken ergenlik, çocuk endokrinolojisi alanında sık görülen sağlık sorunlarından birisidir. Çocukların en hızlı büyüdüğü bu zamanlarda bedensel ve zihinsel gelişimde belirgin farklılıkla görülmektedir. Ergenlik döneminde görülen değişimler ortalama 3 sene sürmektedir. Bu bulguların kızlarda 8, erkeklerde ise 9 yaşından önce ortaya çıkması halinde erken ergenlikten söz edilebilir.

Son yıllarda yapılan araştırmalar, çocuklarda erişkinliğe geçiş döneminin eskiye oranla daha erken başlandığını ortaya koymuştur. Erken ergenlikte çocuk olarak tanımlanan yaş grubunun bedensel olarak bir erişkin gibi görünmesi söz konusu olmaktadır. Bu durum da çocukların toplum içinde kendilerinden beklenen davranışları sergilememesi gibi problem meydana getirmektedir. Bunların yanında ebeveynlerin erken ergenlik sorunu yaşayan çocukları için bitkisel ve alternatif tıp yöntemleri kullanmak yerine bir çocuk endokrinoloji uzmanına başvurmaları yeterli olur.

Obezite

Modern çağın en sık görülen sağlık sorunlarından biri olan obezite (şişmanlık), çocuklarda da aynı sıklıkta görülmeye başlanmıştır. Sağlıksız beslenme alışkanlıkları bu problemi oluşturan başlıca etkenlerden birisi olmaktadır. Aynı zamanda teknolojinin gelişmesi ile birlikte hayatımıza giren bilgisayar ve telefon oyunları ile çocukların hareketsiz kalması bir diğer etken olarak sayılabilmektedir. Uygulanması gereken tek tedavi şekli, beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi ve daha fazla hareket halinde olunmasıdır. Ebeveynlerin bu konu ile ilgili bilinçlenerek çocuklarını sağlıklı bir şekilde yönlendirmesi, şişmanlık sorununun giderilmesi ve önlenmesi açısından büyük önem taşımaktadır.

Şeker Hastalığı (Diyabet)

Çocukluk çağı diyabeti (Tip 1 diyabet), çocuk endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları arasında en sık görülen hastalıklardan birisidir. Yenidoğan döneminden erişkinliğe kadar herhangi bir yaşta ortaya çıkabilmektedir. Bu hastalık fark edilmediği veya tedaviye geç başlanması halinde vücutta geri dönülmez hasarlar bırakabilir. Müdahale edilmemiş Tip 1 diyabet, daha ileri evrede hayatı tehdit eden sonuçlar da doğurabilmektedir. Bunların yanında bu hastalığa sahip olan bebek ve çocuklar alanında deneyimli bir çocuk endokrinoloji uzmanı tarafından izlenmelidir.

Cinsel Farklılaşma Sorunları

Bu sağlık sorunu, kişinin her iki cinsiyet özelliklerini de göstermesi olarak bilinmektedir. Bu özellikler genetik, fiziksel, mental veya farklı şekillerde de olabilir. Bununla birlikte cinsel farklılaşma sorunlarının veya yenidoğanda görülen cinsel organlara ait yapısal bozuklukların görülme sıklığı çok nadirdir. Günümüzde bu yapısal sağlık sorununun ancak yarısı genetik faktörlere bağlanarak açıklanabilmiştir. Aynı zamanda teşhis edilmiş bir cinsel gelişim sorunu eğer cerrahi veya medikal bir tedavi gerektirmiyorsa, cinsel farklılık olarak nitelendirilmektedir.

Cerrahi tedavi gerektiren durumlar genellikle erkeklerde yumurtaların kese içinde bulunmaması, penis ucunun kapalı olması veya penisin normal boyutlarının çok altında olması gibi durumlardır. Kız çocuklarında ise, kasıklarda görülen küçük kesecikler ya da idrar çıkışının gerçekleştiği yerin normalden çok dar olması gibi haller de cerrahi teknikler kullanılarak tedavi edilmektedir.

Adet Düzensizlikleri

Genç kızlarda görülen düzensiz kanamaların genel olarak nedeni, yumurtalama işlevine bağlı olarak gelişen sorunlardır. Bununla birlikte genel olarak adet düzensizlikleri şu nedenlere bağlı olarak gelişmektedir:

Tiroid hormonu bozuklukları,
Ani kilo kaybı,
Aşırı kilo alımı,
Stres,
Böbrek hastalıkları,
Prolaktin hormonunun normalden yüksek olması,
Bazı kan hastalıkları.

Çocuk endokrinoloji bölümünün ilgi alanına giren bu sağlık sorunları için alanında deneyimli uzmanlar çözüm üretebilir. Bununla birlikte, çocuk endokrinolojisi ihtiyaç duyulması halinde diğer tıbbi birimlerle ortak bir çalışma yürüten alanlardandır. Örneğin adet düzensizlikleri gibi problemler için doktorunuz hormon ve metabolik testleri yapar. Ardından deneyimli bir kadın hastalıkları uzmanından da öneri alabilir.

Böbrek Üstü Bezi Hastalıkları

Çocuk endokrinolojisi birimine sıklıkla başvurulan hastalıklardan birisi de böbrek üstü bezi fonksiyon bozukluğundan kaynaklanan hastalıklardır. Örneğin, özellikle genç kızlarda aşırı tüylenme buna bağlı olarak gelişmektedir. Böyle bir durumda öncelikle neden yönelik hormonal bir araştırma yapılmaktadır. Böbrek üstü bezinden kaynaklanan hormon sorunları, testis veya yumurtalıklardan aşırı hormon salgılanması gibi problemler doğurabilir. Bununla birlikte bu hastalıklarının tanısında ACTH denilen ilaçlı hormon uyarı testi yapılmaktadır. Çocuğun yaşı baz alınarak bu tetkik sonuçlarının çocuk endokrinolojisi uzmanı tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.

Hipofiz Bezi Hastalıkları

Endokrin bezlerin çalışmasını düzenler. Hipofiz bezinin aktivitesinin bozulmasıyla, hormonların az veya fazla salgılanması sonucu ortaya çıkan hastalıklardır. Genel olarak akromegali (büyüme hastalığı) ve şeker hastalığı gibi birçok hastalığa neden olmaktadır. Ancak hipofiz hormonunun az veya çok salınımı daha çok büyüme ile ilgili sorunlar yaratmaktadır.

Çocuk Endokrinolojisi Hastalıkları Tanısı

Bu alanın kapsadığı çok sayıda hastalık olması sebebiyle doğal olarak bu hastalıklara yönelik fazla sayıda tanı ve tedavi yöntemleri mevcuttur. Bu hastalıklardan birinin şikayeti ile doktora başvurduğunuzda, önce sizin için en uygun testler yapılır. Doktorunuzun belirleyeceği bu testler bazı laboratuvar ve görüntüleme tetkiklerini kapsamaktadır. Detaylı bir fizik muayene ile birlikte test sonuçları değerlendirildikten sonra tanılama yapılmaktadır. Yapılan laboratuvar testlerinde genel olarak hormon testleri, kan şekeri ölçümü ve diğer metabolik testler bulunur. Görüntüleme tahlilleri içinde de daha çok MRI (manyetik rezonans) ve ultrason gibi tetkikler istenmektedir.

Çocuk Endokrinolojisi Hastalıkları Tedavisi

Çocuk ve bebek endokrinoloji bölümüne başvuran hastalara uygulanacak olan tedavi, hastalığın nedenine bağlı olarak planlanır. Kapsamlı bir fizik muayene ve tetkiklerin ardından öncelikle tanılanan hastalığın medikal tedavi çözümleri aranmaktadır. Bununla birlikte medikal olarak tedavi edilemeyen hastalıklar için hangi cerrahi yöntemin uygun olduğu araştırılmaktadır. Çeşitli hormon tedaviler, nükleer tıp yöntemleri ve cerrahi tekniklerle bu hastalıkların birçoğu tedavi edilebilmektedir. Önemli olan erken evrede fark edilip, doğru tedavinin hemen başlanmasıdır. Hastalıklar özelinde en uygun tedavi, çocuk endokrinoloji uzmanı tarafından belirlenmektedir.

Sıkça Sorulan Sorular

Büyüme geriliği tedavisi ne kadar süre uygulanır?

Bu sağlık sorununda tedavi süreci, büyüme sınırı istenilen düzeye gelene kadar devam edilir. Bununla birlikte, kızlarda boy 1.55 cm, erkeklerde ise 1.65 cm’ye ulaşınca yasal zorunluluk gereği tedaviye son verilmektedir. Kalıcı hormon eksiklikleri ise hayat tedavisi devam edilebilir.

Çocuk endokrinolojisi hangi hastalıklara bakar?

Bu alan, hormonların fonksiyonlarında meydana gelen bozukluklara bağlı olarak çıkan ve diğer metabolik hastalıklarının tümüyle ilgilenmektedir. Bu anlamda çok geniş bir hastalık yelpazesi bulunmaktadır. Büyüme gerilikleri, boy kısalığı, hormonal hastalıklar, obezite ve şeker hastalığı bu alanda en çok görülen hastalıklar arasındadır.

Çocuğumu ne zaman doktora götürmeliyim?

Bu hastalıklar özellikle bebeklerde çok zor fark edilmektedir. Bu sebeple altı ayda bir rutin kontrollerin yapılması ve bu tür hastalıkların taranması gereklidir. Çocuklarda ise gelişimi sırasında meydana gelen hormonal anormalliklerin fark edilmesi haline vakit kaybetmeden doktora başvurmanız gereklidir.