Tükenmişlik Sendromu Nedir?
Hastalığı ilk olarak 1974 senesinde Herbert Freudenberger tanımlamıştır. İnsanın kendinde bulduğu enerjinin ve gücün azaldığını hissetmesi, yıpranmışlık ve başarısızlık hissi, bununla beraber isteklerin karşılanamaz hale gelmesi olarak tanımlanabilir. Basitçe, bir insanın ruhani olarak tükenmesi de denebilir. Hastalığın ilk ortaya çıktığı yıldan bu yana çeşitli araştırmalar yapılmış ve hastalığın teşhisi için çeşitli tükenmişlik sendromu testi çeşitleri üretilmiştir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), tükenmişlik sendromunu uluslararası hastalık sınıflandırması listesine de eklemiştir.
Tükenmişlik Sendromunun Depresyondan Farkı Nedir?
Tükenmişlik sendromunun genellikle nedeni, iş hayatı gibi özgün bir konudur. Depresyon ise, hayatın her alanından biraz biraz etkilenmeye bağlı olarak ortaya çıkar. Tükenmişlik yaşayan birisi için, sorunun kaynağını ortadan kaldırmak ya da değişiklikler yapmak büyük fayda sağlar. Depresyonda olan birisi için çok daha geniş çaplı bir yaklaşımda bulunmak gerekir.
Neden Ciddiye Alınmamaktadır?
Genel olarak bir kişinin kaldırabileceği seviyenin üzerinde çalışması ve iş stresinin fazlasıyla yoğun olması halinde ortaya çıkan hastalık, kişinin bu şartlar altında çalışmaya kendisini zorlamasıyla da ilerleme gösterir. Böylece hastalarda yaşanan ruhani çöküş giderek hız kazanır. Günümüzde çoğunlukla ünlülerin yakalandığı düşünülen tükenmişlik sendromu, özünde toplumun büyük bir bölümünde bulunmaktadır. Ancak hastaların çok büyük bir bölümü, sosyo-ekonomik nedenlerle ya hastalığın farkında değildir ya da tedavi olma gereği duymamaktadır.
Tükenmişlik Sendromu Belirtileri
Oldukça yavaş ve sinsi ilerleyen bu hastalık, ilk evrelerinde kendisini belli edecek belirtiler göstermez. Bu yüzden hastalar, tedavi olmaları gerektiğini bile anlayamazlar. Dünya genelinin çok büyük bir bölümü, zorlu şartlar altında çalışmak zorunda kaldıkları için, yaşadıkları duyguların normal olduğunu düşünürler. Bu yüzden hastalığın farkına varılması zorlaşır. Ancak hastalığın ilerlemesiyle beraber, şikayetler belirginleşmeye başlar. Peki, tükenmişlik belirtileri nelerdir? Tükenmişlik sendromunun belirtileri genel olarak şunlardır:
- Duygusal olarak tükenmiş hissetmek
- Fiziksel yorgunluk ve genel halsizlik
- Karamsarlık
- İnsanın beynini sürekli kemiren olumsuz düşünceler
- Çalışılan işten ve iş yerinden soğuma
- Kolay işleri bitirebilmekte zorlanma
- Aşırı umutsuzluk
- Mesleki olarak özgüven kaybı
- Dikkat dağınıklıkları
- Uyku problemleri
- İshal, kabızlık gibi sindirim problemleri
- Solunum güçlüğü ve kalp çarpıntıları
- Özellikle bacaklarda ve sırtta oluşan ağrılar
Yukarıda yer alan belirtiler dışında, tükenmişlik sendromunun kişiye özel şikayetleri de oluşmaktadır. Bu sebeple, yukarıdaki belirtilerden birkaçının kendisinde olduğunu düşünen hastalar, muhakkak konuyla ilgili tedaviyi almalıdır.
Tükenmişlik Sendromu Tedavisi
Tükenmişlik sendromu, her ne kadar kişinin iş ve sosyal yaşantısında büyük yaralar doğuran bir hastalık olsa da, tedavisi oldukça kolay ve hızlıdır. Hastalığın henüz daha ilerlemediği hastalarda, iş hayatıyla ilgili alınacak basit kararlar ve yapılacak düzenlemeler, şikayetlerin ortadan kalkmasını sağlayabilir. Ancak bu düzenlemelerin yapılabilmesi için de bir ruh hastalıkları uzmanına (psikiyatrist, psikolog vb…) görünmek gerekmektedir. Tükenmişlik sendromu evreleri, tedavi sürecinin planlanması için oldukça önemlidir.
Peki, ilerlemiş tükenmişlik sendromu nasıl geçer? Eğer hastalık ciddi ilerleme kaydetmişse ve artık hastanın hem iş hem de sosyal yaşamına büyük zararları bulunuyorsa, ilaç tedavisi gerekebilir. İlaç tedavisinin yanında, hastalığın ortaya çıkmasına neden olan etkenler de ortadan kaldırılmalıdır. Bununla beraber hasta, kendisine daha fazla vakit harcamaya başlamalı, çeşitli hobiler kazanmalıdır. Bu tarz kendine ayrılan vakitlerin, kişinin rutini haline getirmesi çok önemlidir. Hastanın iş yaşamına dair sıkıntılarını ve kafasındaki soru işaretlerini düşünmeyi bırakması çok önemlidir. İşi işte bırakmayı öğrenmek, tükenmişlik sendromu yaşayan hastalar için tedavinin temel amacıdır. İş dışındaki yaşamda işi düşünmemek için spor yapmak ya da bir takım mutluluk verici hobiler edinmek çok önemlidir. Tükenmişlik sendromu tedavi edilmezse, kişinin iş ve sosyal hayatında çok ciddi sorunlar ortaya çıkmaya başlayabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Tükenmişlik sendromu nasıl başlar?
Aşırı yoğun tempoda çalışan ve stres altında olan kişilerde meydana gelen bu rahatsızlık, bir zaman sonra kendini gösterir.
En yaygın görülen tükenmişlik sendromu belirtileri nelerdir?
Bedensel tükenmişlik hissi, duygusal tükenmişlik hissi, karamsarlık, bireyi esir alan olumsuz düşünceler, işten soğuma, umutsuzluk, basit işleri bitirmede zorlanma ve kendini değersiz hissetme gibi belirtiler yer alır.
Tükenmişliğe neden olan faktörler nelerdir?
Ulaşılması imkansız hedefleri olmak, zihinsel yorgunluk, kişinin kendisini güdülemeye çalışması, katı kurallar, her şeyi mükemmel yapma isteği, zamanı gelmeden üst makamlara terfi etmek ve insanlarla sık sık karşıya gelme gibi etkenler neden olur.
