[trgebanner]
Radyoterapi Nedir?
Radyasyon tedavisi, kanser hücrelerini yok etmek için yoğun enerji ışınlarının kullanıldığı bir kanser tedavisi türüdür. Kanser tedavisinde ışın tedavisinde çoğunlukla X-ışınları kullanılır, ancak protonlar veya diğer enerji türleri de bazen kullanılmaktadır.
“Radyasyon tedavisi” terimi çoğunlukla harici ışın radyasyon tedavisine karşılık gelmektedir. Bu tür radyasyon tedavisi sırasında yüksek enerjili iyonlaştırıcı ışıklar, vücuttaki belirli bir noktaya hedefleyen bir makineden gelir. Brakiterapi olarak adlandırılan farklı bir radyasyon tedavisi esnasında da radyasyon, vücudun içine yerleştirilmektedir.
Radyoterapi, hücrelerin nasıl büyüdüğünü ve bölündüğünü kontrol eden kalıtsal materyali ortadan kaldırarak hücrelere zarar verir. Bu tedavi şekli hem sağlıklı hem de kanserli hücrelere zarar verirken amaç, mümkün olduğunca az sayıda normal olan sağlıklı hücreyi yok etmektir. Bununla birlikte normal hücreler çoğunlukla radyasyonun sebep olduğu hasarın neredeyse hepsini onarır.
Kemoradyoterapi Nedir?
Kemoterapi ve radyoterapinin bir arada uygulandığı tedavi şeklidir ve genellikle ileri evre kanserde kullanılmaktadır. Bununla birlikte kemoradyoterapinin sıklıkla uygulandığı kanser türleri şu şekildedir:
- İlerlemiş özofagus tümörleri,
- Üçüncü evre akciğer tümörleri,
- Rahim ağzı kanserleri,
- Beyin tümörü (ameliyat sonrası destek tedavi),
- Baş ve boyun kanserleri.
Bu tedavi sırasında kanser hücrelerini yok etmek için sitotoksik yani, anti kanser ilaçlar kullanılmaktadır. İlaçlar kan dolaşımında vücut boyunca dolaşır. Radyoterapist, işlem öncesi tüm ayarlamaları yaptıktan sonra odadan çıkar ve seans başlar. Bu sırada kanserli hücreleri öldürmek için yüksek enerjili X-ışınları kullanılmaktadır. Bu tedavilerin bir arada uygulanması, bazı erken evre ya da bölgesel olarak ilerlemiş kanserler türlerinde tamamen iyileşme sağlayabilmektedir.
Radyoterapi Nasıl Uygulanır?
Işın tedavisi genellikle bir radyasyon onkolojisi bölümünde iki şekilde uygulanmaktadır. Bunlar; dış ışın ve iç radyasyon tedavisidir. Size uygulanacak radyasyon tedavisi türü, aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok etkene bağlı olarak değişebilir:
- Sahip olduğunuz kanserin türü,
- Tümörün boyutu,
- Tümörün vücutta bulunduğu yer,
- Kanserli hücrenin radyasyona duyarlı ve normal dokulara ne kadar yakın olduğu,
- Genel sağlık durumunuz,
- Başka tümör tedavisi görüp görmeyeceğiniz,
- Yaşınız,
- Diğer tıbbi durumlarınız.
Dış Işın Tedavisi
Dış ışın tedavisi, kanserli bölgeye radyasyon ışınını hedefleyen bir cihazdan gelir. Makine büyük ve gürültülü bir şekilde çalışabilmektedir. Ancak bu makine ile herhangi bir temasınız olmaz. Bununla birlikte makine, etrafınızda hareket edebilir ve vücudunuzun bir kısmına birçok taraftan radyasyon gönderebilir. Dış ışın radyasyon tedavisi, vücudun belli bir bölümünü iyileştiren lokal bir tedavi şeklidir. Örneğin, akciğerinizde kanser varsa, tüm vücudunuza değil, sadece göğsünüze radyasyon alırsınız.
İç Radyasyon Tedavisi
Radyasyon kaynağının, vücudun içine yerleştirildiği tedavi şeklidir. Katı bir kaynakla yapılan bu tedaviye aynı zamanda brakiterapi adı da verilmektedir. Bu tür tedavide, vücudunuzda bulunan tümör dokusunun içine veya yakınına radyasyon kaynağı içeren tohumlar veya kapsüller yerleştirilir. Dış ışın radyasyon tedavisinde olduğu gibi, brakiterapi de lokal bir tedavi şeklidir. Yani, vücutta sadece belirli bir bölümü tedavi etmektedir.
Radyoterapi Tedavisi Bittikten Sonraki Süreç
Işın tedavisi sırasında herhangi bir şekilde acı hissetmezsiniz. O an rahatsız edici tek şey, makineden çıkan sesler olabilir. Bunun dışında hareket etmeden durmanız çok önemlidir. Soluk alıp vermenizde bir değişiklik olmasına gerek yoktur. Bu süreç normal bir şekilde işleyebilir. Tedavi bitince radyasyon otomatik olarak kapanır veya ihtiyaç duyulan herhangi bir zamanda da kapatılabilir. Bunların yanında radyoterapi sonrası yutkunma zorluğu, ciltte ağrı ve yorgunluk hissi gibi yan etkiler görülebilmektedir.
Işın Tedavisi Sonrası Beslenme
Genel olarak kanser hastaları farklı tür diyet programına ihtiyaç duyabilirler. Genel olarak sağlıklı diyet programı bir çok meyve, sebze, tam buğday ekmek ve tahılları; yeterli miktarda et ve süt ürünlerini; yağ, şeker ve tuzun birazını içermektedir. Kanser tanısı konulduktan sonra, tedavinin yan etkileri ile baş edebilmek için hastaların vücut direncini koruyacak ve arttıracak şekilde beslenme ihtiyacı olmaktadır. Bununla birlikte ihtiyaç duyulan beslenme programı ile ilgili düzenleme, alanında uzman bir hekim veya diyetisyen tarafından yapılmalıdır.
Işın tedavisi gören hastaların genellikle enerji veren besinleri tüketmesi gerekmektedir. Örneğin; yüksek protein içeren tavuk, balık ve kırmızı etin yanı sıra bal pekmez gibi rahat tüketilebilen enerji verici besinler özellikle tercih edilmelidir. Bununla birlikte yoğurt, kefir gibi probiyotikli ürünlerin de bol miktarda tüketilmesi gerekmektedir.
Radyoterapi Yan Etkileri
Radyasyon sadece kanserli hücreleri öldürmek ya da büyümesini yavaşlatmakla kalmayıp, aynı zamanda yakında bulunan sağlıklı hücreleri de etkileyebilir. Sağlıklı hücrelere verilen hasar bazı yan etkilere sebep olabilmektedir. Genel olarak görülen yan etkiler aşağıdaki gibidir:
- Aşırı yorgunluk,
- Kilo kaybı,
- Ciltte ağrı hissedilmesi,
- Saç dökülmesi,
- Bağırsak aktivitesinde değişim,
- Kısırlık,
- İştahsızlık.
Baş Boyun Radyoterapi Yan Etkileri
Baş ve boyun kanserleri için radyoterapi almak ağızda ağrı ve yutma zorluğu gibi yan etkilere sebep olabilmektedir. Bununla birlikte görülen yan etkiler; ses tellerinin hasar görmesi, saç dökülmesi, kilo kaybı, yutma güçlüğü, boyunda veya yüzde oluşan şişliklerdir.
Memede Radyoterapinin Yan Etkileri
Göğüs radyoterapisi, memeye, göğüs duvarına (mastektomi ameliyatı olunduysa) veya göğsün kendisine uygulanan radyoterapiyi kapsamaktadır. Bu aynı zamanda akciğerlere veya yemek borusuna verilen bir ışın tedavisini de içerebilir. Yan etkiler ise, tedavi gördüğünüz yere bağlı olarak değişebilmektedir. Ancak genel olarak sıralayacak olursak, görülen yan etkiler şu şekildedir:
- Nefes darlığı,
- Yutma güçlüğü,
- Omuz ve kolda hareket zorluğu,
- Kalp sorunları,
- Lenfödem,
- Yorgunluk.
Beyin Işın Tedavisi Yan Etkileri
Beyin radyoterapisi de beyinde şişlik, hastalık veya saç dökülmesi gibi yan etkiler yaratabilmektedir. Bu tedavi sonrasında görülebilecek yan etkiler genel olarak şunlardır:
- Aşırı yorgunluk hissi,
- Ciltte ağrı,
- Saç dökülmesi,
- Baş ağrısı.
Rektum Kanseri Radyoterapi Yan Etkileri
Diğerlerinde olduğu gibi bu tedavide de özellikli yan etkiler bulunmaktadır. Genel olarak görülen yan etkiler şu şekildedir:
- İshal,
- Karın ağrısı,
- Yorgunluk,
- Kilo kaybı,
- Kısırlık.
Kemoterapi ve Radyoterapi Arasındaki Fark Nedir?
Kemoterapide vücuda ilaç verilir ancak radyoterapide ışın verilmektedir. Bununla birlikte radyoterapide ışın kafa bölgesine verilmediği sürece saç dökülmesi yaşanmaz. Kemoterapide yaşanır. Işın tedavisinde ışınlar bölgesel olarak verilirken, kemoterapide ilaç tüm vücudu hedef almaktadır. Bunlarla birlikte kemoterapide görülen yan etkiler, radyoterapiye oranla daha fazladır.
Radyasyon Tedavisi Ne kadar Sürer?
Genellikle 3 ile 9 hafta arasında düzenli olarak haftada 5 kür uygulanan ışın tedavisi, bazen günde bir kereden fazla da uygulanabilmektedir. Hastaya günlük olarak hafif dozlarda verilen radyoterapinin seansları yaklaşık 15 dakika sürer. Görülen etkiler hastalığın şiddeti, türü ve kişinin sağlık durumuna göre farklılık gösterebilmektedir.
Sık Sorulan Sorular
Radyoterapi tümörü yok eder mi?
Işın tedavisi ile kanserli hücreler öldürülerek tümör ebatlarını azaltılması cerrahi işlemi kolaylaştırır. Bununla birlikte daha verimli ve etkili bir tedavi olanağı sunar. Bu tedavi, ameliyat sonrasında vücutta varlığını sürdürebilecek diğer kanserli hücrelerin de yok edilmesinde etkilidir.
Radyoterapi hangi evrede verilir?
Işın tedavisi bilinenin aksine, yalnızca hastalığın son aşamalarında şikayetleri gidermek amacıyla kullanılmaz. Bu akla gelebilecek hemen hemen bütün organ tümörlerinin en erken evrelerinden en son evrelerine kadar yeri olan, etkili bir tedavi şeklidir.
Işın tedavisi acı verir mi?
Işın tedavisinde kullanılan yüksek enerjili ışınların vücuda girişi, aynı tomografi ya da MR çektirirken olduğu gibi, asla hissedilmez. Bazı hastalar tedavi esnasında acı çekeceklerinden kaygı duyarlar ancak böyle bir şey söz konusu değildir.
Işın tedavisi kaç seans olur?
Genellikle 3 ile 9 hafta arasında düzenli olarak haftada 5 kür uygulanan ışın tedavisi, bazen günde bir kereden fazla da uygulanabilmektedir. Hastaya günlük olarak hafif dozlarda verilen radyoterapinin seansları yaklaşık 15 dakika sürer.
Radyoterapide saç dökülür mü?
Kafa bölgesine uygulanan ışın tedavilerinde dökülmeler yaşanabilmektedir. Ancak bunlar geçicidir. Tedavi sonlandıktan bir süre sonra saçlar yeniden çıkar.
