Makat (Anal Bölge) Hastalıkları

Makat hastalıkları, genel olarak anal bölgede gerçekleşen yapısal veya fonksiyonel bozuklukları kapsayan rahatsızlıkları tanımlar. Bu rahatsızlıklar çok yaygın olarak görülürler ve çoğu durumda yaşam konforunu olumsuz ölçüde etkileyecek şiddette seyrederler. Makat rahatsızlıklarına sahip olan hastaların yaşam kalitesi büyük oranda düşmekte ve olumsuz seyretmektedir.

[trgebanner]

Avicenna Hastanesi olarak kaleme aldığımız bu yazıda söz konusu rahatsızlıkların tespiti ve tedaisinden söz edecek, bu hastalıkları en detaylı haliyle ele alacağız. Makat hastalıkları hakkında bilgi edinmeyi amaçlayan hastalarımız bu yazımızı okuyarak aklılarındaki soru işaretlerini giderebilir, anal hastalıklar hakkında bilgi edinebilirler.

 

 

Makat Hastalıkları Nedir?

Söz konusu hastalıklar genel olarak, anal kanalda (makat bölgesi) ve çevresinde ortaya çıkan sorunları kapsamaktadır. Makat bölgesi hastalıkları, altta yatan bazı nedenlere bağlı olarak gelişebilmektedir. Ancak anal bölge hastalıklarından tümüyle bahsetmeden önce makat bölgesi ve bağırsak yapısı hakkında detaylı bir bilgilendirme yapmamız gerekir.

Anal Bölge Nedir?

Anal bölge, sindirim sisteminin son bölümü olup, kalın bağırsağın dışa açıldığı ağız kısmıdır. Bununla birlikte kalın bağırsak farklı bölümlerden oluşmaktadır. İnce bağırsakla bir araya geldiği bölgeye çekum ismi verilmektedir. Çekumdan sonra bağırsak yukarı doğru devam eder. Bu kısma çıkan kolon adı verilmektedir. Buradan karın içine doğru sağdan sola uzanmaktadır. Bu bölüm de transvers (enine) kolon olarak adlandırılır.

Karnın sol tarafına ulaştığında ise bağırsak, aşağıya doğru yön değiştirir. Bu bölüme inen kolon denmektedir. İnene kolonun devamı ‘S’ harfi biçimindedir. Burası sigmoid kolon olarak adlandırılmaktadır. Kalın bağırsağın son bölümü dışkının depolandığı rektum kısmıdır. Ve sonra anüs yani makat gelir.

Makat etrafındaki hastalıklar toplumda sık sık gözlenmektedir. Hassas bir bölge olması sebebiyle makat ve etrafındaki şikayetler ciddi sorunlara yol açabilir. Bunun yanında hastalar bu sorunlarını pek konuşmak istemedikleri için genellikle doktora çok geç başvururlar.

Makatta kanama, makat etrafında ele gelen çıkıntılar, makat etrafında kaşınma ve yanma, ağrılı dışkılama, iç çamaşırların kirlenmesi ve kokulu akıntılar problemi daha da artırır ve artık müdahale etmekten başka çare kalmaz. Ancak bu hastalıklara da diğer hastalıklar gibi belirtilerin görüldüğü ilk anda müdahale edilmesi gereklidir. Bu sebeple erken tanı hastalıkların tedavisi için çok önemlidir.

Makat Hastalıkları Belirtileri

Anüs hastalıklarında belirtiler, hastalığın türüne ve şiddetine göre farklılık göstermektedir. Ancak en sık görülen belirti, makatta kanamadır. Hastalar anüste meydana gelen kanamaları çoğunlukla basur kanaması yani hemoroid olarak değerlendirirler ancak bu belirti her zaman hemoroide işaret etmez.

Buna ek olarak makatta ağrı ve yanma hissi yaşanır. Anal bölgede şiddetli basınç hissi, şişlik, kabızlık, kaşıntı, akıntı, dışkı kaçırma ve makat sarkmasından dolayı ele gelen küçük çıkıntılar görülebilmektedir. Hastalıkların ilerleyen evrelerinde kişiler oturamaz ve hatta yürüyemez hale bile gelebilmektedir.

Anal Bölge Hastalıkları

Makatta bulguları birbirine benzeyen ve bu yüzden tanıları karışan bazı hastalıklar vardır. Hastalar sıklıkla bu şikayetlerin hepsini birden basur hastalığı olarak nitelendirmektedir. Ancak bunların çoğu gerçekte farklı bir rahatsızlıktan kaynaklı şikayetler olmaktadır. Bunun yanında anal hastalıklara genellikle sadece gözle ve elle muayene sonucu tanı konulabilmektedir. Sık olarak görülen makat hastalıkları aşağıda yer almaktadır:

Hemoroid (Basur)

Bu rahatsızlık, en sık görülen makat hastalıklarından biridir. Halk arasında ‘basur’ olarak anılmaktadır. Tıp literatüründe bu hastalık, anal tromboz (tromboze hemoroid) olarak da geçmektedir. Hemoroidler, anüste normal anatomik yapının bir parçası olarak bulunan damarsal dokulardır. Ancak bu bölgedeki damar yumaklarının genişlemesi ve sarkması nedeniyle hemoroidler, hastalık yani anal tromboz halini almaktadır. Bununla birlikte dışkıda kan görülmesi ve memeleşme şeklinde yapıların ele hissedilmesi mümkündür. Yeni başlamış hemoroidler ilaçlarla tedavi edilirken ileri evrede olanlar ameliyatsız bazı müdahaleler ve çok ilerleyenler ameliyatla tedavi edilmektedirler.

İlk etapta görülen en sık şikayet basur kaşıntısıdır. Buna ek olarak ilerlemiş basur kanamaya neden olur. İç ve dış hemoroidler olmak üzere iki şekilde görülmektedir. İç hemoroidler, anüse dışardan bakıldığı zaman görülemeyen, iç kısımda bulunan hemoroidlerdir. Dışardan elle hissedilebilen veya görülebilenler ise dış hemoroidlerdir. Bu her ikisi de ayrı ayrı belirtiler veren hastalık çeşididir. Tedavisi için fitiller, kremler, otlar gibi çok sayıda tedavi alternatifleri mevcuttur. Çok geç evrede cerrahi yöntemler uygulanmaktadır.

Hemoroid hakkında daha fazla bilgi edinmek için ”Hemoroid Tedavisi Yöntemleri” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Anal Fissür (Makat Çatlağı)

Anüs bölgesini örten ve cilt benzeri yapıda oluşan küçük yırtığa anal fissür adı verilmektedir. Halk arasında makat çatlağı olarak bilinen bu hastalık, dışkılama sırasında şiddetli ağrı ve az miktarda kanamaya neden olmaktadır. Yeni başlamış çatlak medikal tedavi ile iyileştirilebilmektedir. Ancak çok ilerlemiş olanlar cerrahi yöntemler kullanılarak giderilmektedir. Makat çatlağı ameliyatını yapma kararı, çatlağın ne kadar uzun ve derin olduğuna bağlı olarak değişmektedir. Açık ve kapalı ameliyat olarak yapılabilmektedir. Açık ameliyatta iç makat kası kesilerek, yara açık bırakılır. Kapalı yöntemde ise iç makat kası kesilir ve ardından deriye dikiş atılır. Ancak bu teknik, makat apsesi geliştirme riski sebebiyle daha az tercih edilmektedir.

Perianal Apse

Bu hastalık, makatı çevreleyen yağ doku ve salgı bezlerinin enfeksiyon kapması sonucu meydana gelir. Enfeksiyon, ilaçla tedavi edilmediği taktirde ilerleyerek, apseye dönüşür. Bu çoğunlukla ani başlayan bir durumdur. Künt bir ağrı şeklinde başlar ve birkaç gün içinde şiddetlenir. Bununla birlikte oturma, yürüme ve dışkılamayı engelleyecek duruma gelir. Belirtileri arasında şişlik, sıcaklık ve hassasiyet de vardır. Bilinen yaygın makat hastalıklarından olan perianal apse geliştikten sonra bu bölgenin yarılarak içindeki irinin akıtılması gereklidir.

Anal Fistül (Tünel)

Makat içindeki bağırsak bölümü ile deri arasında kanal oluşması durumuna anal fistül adı verilmektedir. Anüs bölgesinde fistül veya tıbbi ismiyle perianal fistül olarak bilinmektedir. Anal fistüller genellikle eskiden oluşmuş bir apse sebebiyle ortaya çıkmaktadır. Bu hastalıkta anal bölgede irin birikir.

Makatta Mantar Hastalığı

Anüs bölgesinin mantar enfeksiyonu kapması sonucu meydana gelir. Makatta mantar enfeksiyonunda kaşıntı, kızarıklık ve şişlik nedeniyle sıklıkla kanama görülmektedir. Anal mantarlar ilaçlarla tedavi edilebilmektedir.

Anal Polip

Polipler, bağırsak duvarından kaynaklanan mantar biçiminde sapı olan yapılardır. Tüm sindirim sisteminde görülebilen polipler, çocuklarda çoğunlukla kalın bağırsağın son bölümü olan ve anüsün hemen üstünde bulunan rektumda saptanır. Yine özellikle çocuklarda en sık rektal kanama yapan nedenlerden biri poliplerdir. Tedavisi ise bu poliplerin bağlanarak kökünden kesilmesidir. Bununla birlikte kesilerek alınan örneklerin patolojik olarak da incelenmesi gereklidir.

Parazit

Kıl kurdu adı verilen parazitler, aslında bağırsakta gelişmektedir. Ancak bu parazitlerin anüsü tahriş etmesi sonucu şiddetli kaşıntılara ve dışkılama ile birlikte kanamaya neden olabilmektedir. Başlıca görülen türleri arasında, kıl kurtları, kamçı kurdu, askaris, çengelli solucan ve cüce tenya vardır. Bağırsak parazitlerinin teşhisi genellikle dışkı incelemeleri yoluyla konulmaktadır. Görülen belirtilerin şiddeti ise parazitin türüne, yerleştiği organa ve parazitin miktarına göre değişmektedir.

Kondilom (Anal Siğil)

Anal bölge hastalıkları içinde siğiller de sıklıkla görülmektedir. Bununla birlikte arttıkları veya büyüdükleri zaman yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilirler. Özellikle kadınlarda sıklıkla görülen genital siğillerle birlikte bir de anal siğillerin oluşması psikolojik olarak da kişileri olumsuz etkilemektedir. Bu siğillerin tek tedavisi, temizlenmeleri şeklindedir. Küçük ve az olanlarda merhem veya sprey tedavileri uygulanarak kendi kendilerine düşmeleri sağlanırken, daha büyük ve fazla olan siğiller koter verilen bir aletle yakılarak temizlenmektedir.

Perianal kanser

Makat hastalıkları içinde en az görülenlerden biridir. Anal kanser, rektal kanama ve şiddetli ağrı gibi belirti ve semptomlara neden olur. Bu hastalıkta tedavi kanserin türüne, evresine ve kişinin sağlık durumuna göre ışın tedavileri, kemoterapi veya ameliyat olarak planlanır. Hangi tedavi yönteminin hastaya uygun olduğuna ise alanında uzman bir hekim karar vermektedir. Bu hastalığa sahipseniz, tedavi ve sonuçlar hakkında hekiminizle detaylı bir şekilde konuşarak kendiniz için en uygun yolu tercih edebilirsiniz.

Kıl Dönmesi

Genellikle 30 yaşın altında olan erkeklerde görülen bu sağlık problemi, pilonidal sinüs olarak adlandırılmaktadır. Kıl dönmesi (pilonidal sinüs) deri altında bulunan kistin deri artıklarıyla dolup enfeksiyon kapması sonucu oluşur. Apse mevcutsa boşaltılarak antibiyotik tedavisi uygulanır. Bundan sonrası genellikle cerrahi uygulamalardır.

Apsenin olmadığı hallerde ise fenol enjeksiyonu, tıraşlama, gümüş nitrat uygulanması gibi ameliyat dışı teknikler uygulanır. Ancak bu tekniklerin sonrası hastalığın tekrar etme ihtimali oldukça yüksektir. Cerrahi işleme uygun olan hastalarda ise mikrosünüsektomi (çok küçük kesiden sinüsün çıkartılması), çıkartılıp açık bırakma, açık kalan bölgeyi dikme ve flep çevirerek sinüsün çıkartılması teknikleri uygulanabilir. Bu yöntemlerden tekrar etme oranı en düşük ve hasta memnuniyeti en yüksek olanı flep tekniğidir.

Anal Prolapsus

Kalın bağırsağın son kısımları olan rektum veya sigmoid kolonun anal kanaldan dışarı çıkması ile karakterize bir hastalıktır. Nedeni tam olarak bilinmese de altta yatan en önemli sebep, pelvik taban kaslarındaki yetersizlik olduğu tahmin edilmektedir. Bununla birlikte bu hastalık, obezitesi olan bireylerde, kadınlarda ve özellikle de yaşlılarda daha çok görülmektedir. Ayrıca kadınlarda beraberinde mesane ve rahim sarkmaları da anal prolapsusa eşlik edebilmektedir.

Hidradenitis Süpürativa

Bu hastalık, ter bezlerinde ortaya çıkan iltihaplanma durumudur. Çoğunlukla koltukaltı, kasıklar ve kuyruk sokumunda görülmektedir. Bununla birlikte hastalığın tedavisi için birçok alternatif mevcuttur. Ancak ilaçlarla tedavi edilemediği durumlarda iltihaplı ter bezlerinin mutlaka ameliyatla çıkarılması gerekmektedir.

Anal Egzama

Makat hastalıkları içinde hemoroid ile en sık karıştırılan hastalık anüste çıkan egzamalardır. Anal dermatit olarak da isimlendirilmektedir. Bununla birlikte yağ salgılarının çok yoğun olduğu bölgelerde oluşmaktadır. Anüste kaşıntı ve ıslaklık hissi, çamaşırın akıntı ile kirlenmesi, otururken ağrı duyma ve makatta kötü koku şeklinde belirtiler gözlenir. Tedavisinde ise genellikle kortizonlu merhemler kullanılmaktadır.

Makat Hastalıkları Nedenleri

Anüs bölgesinde dışkının tutulmasını sağlayan 2 tane kas (sfinkter) bulunmaktadır. Bunlar iç ve dış kaslardır. Dış kas her zaman bizim kontrolümüzdedir. Dışkılama esnasında dış kas hafif ıkınma ile açılır ve buna paralel olarak iç kas da kendiliğinden açılmaktadır. Ancak iç ve dış kas arasındaki bu uyumun bozulduğu durumlarda kişi kabız olmasa da ıkınarak veya çok fazla zorlanarak dışkısını yapar. Bu ıkınma ve zorlanma sonucu ortaya çıkan basınçtaki artış, buradaki damarların şişmesine sebep olur ve hemoroit meydana gelir. Bununla birlikte kesin olarak sebepleri belli olmasa da anal bölge hastalıklarının ortaya çıkmasını kolaylaştıran bazı faktörler olduğu tahmin edilmektedir. Bilinen bazı faktörler şu şekildedir:

• Uzun süre ayakta durmak,
• Kronik kabızlık,
• Uzun süren ve tekrarlayan ishal,
• Aktivite eksikliği,
• Siroz,
• Uzun süren öksürme krizleri,
• Kusmalar,
• Genetik yatkınlık

Bu nedenler aniden ya da zaman içerisinde çeşitli anal rahatsızlıkların ortaya çıkmasında etkilidir.

Makat Hastalıkları Tanısı

Anal hastalıklar genellikle elle muayene ve gözle görülme sırasında teşhis edilmektedir. Detaylı bir fizik muayene ile birlikte şikayetlerinizi bir araya getiren hekiminiz anal bölge hastalıklarından hangisine sahip olduğunuzu kolayca anlar. Bunların dışında gerektiği durumlarda kolonoskopi yapılarak bağırsağın iç kısmı da kontrol edilebilir.

Makat Hastalıkları Tedavisi

Anal bölge hastalıklarında tedavi şekilleri hastalığın türüne ve şiddetine göre değişmektedir. Örneğin anal fissür tanısı konulan herkese aynı tedavi uygulanır diye bir kural yoktur. Makat hastalıklarının çoğunda ilaçlarla tedavi mümkün olduğu gibi skleroterapi, bant ligasyonu ve cerrahi tedavinin değişik türleri de uygulanmaktadır. Bu tedavi şekillerinden hangisinin hasta için uygun olduğu ise doktorun ve hastanın ortaklaşa verecekleri karar ile belirlenir.

Hastalıkları Önlemek İçin Alınacak Önlemler

Anal bölge hastalıklarını önlemek için günlük yaşam pratiklerinizde yapacağınız ufak değişiklikler yeterli olacaktır. Bu değişikliklerin başında sağlıklı bir beslenme alışkanlığı kazanmak ve bol fiziksel aktivite yapmak gelir. Genel olarak makat hastalıklarını önlemek için şu pratikleri uygulayabilirsiniz:

• Sağlıklı Beslenin: Lifli, tahıl, kepek, sebze ve meyve açısından zengin bir beslenme programını tercih etmeniz bu tür hastalıkların önüne geçmeniz açısından büyük fayda sağlar. Bununla birlikte tahrişe neden olabilecek acı ve ekşi tatlardan kaçınmalısınız. Alkol alımını bırakmalı ve aşırı çay/kahve tüketiminden uzak durmalısınız.
• Bol Su İçin: Sabah aç karnına ve yemeklerden önce bir bardak su içmek, metabolizmanızı hızlandırmada oldukça etkilidir. Bununla birlikte günde 1.5-2 litre arasında su içmeyi alışkanlık haline getirmelisiniz.
• Anal Hijyen: Anal hastalıkların büyük bir kısmı, makat temizliğini iyi yapamamaktan kaynaklanır. Bu sebeple kişisel temizliğinize dikkat etmeniz alacağınız en büyük tedbirlerin başında gelmektedir. Tuvaletten sonra makat bölgenizi önden arkaya doğru yıkamak ve silmek doğru temizleme yöntemidir. Aynı zamanda hemoroid bölgesi ılık su ile yıkandıktan sonra tuvalet kağıdı ile kurulanmalıdır.
• Kabızlığı Önleyin: Makat hastalıklarını önlemek için kabız ve ishal olunmaması gereklidir. Bunun için düzenli bir bağırsak alışkanlığı kazanılmalıdır. Her sabah aç karnına su içmek metabolizmanızı hızlandırır. Bunlarla birlikte tuvalete gitmeyi ertelemek uygun bir davranış değildir. Bağırsaklarınızın tembelleşmemesi için tuvalete gitmeyi ertelemeyin.
• Düzenli Egzersiz Yapın: Genellikle karın kaslarını kuvvetlendirecek egzersizler yapmanız bağırsak hareketlerinizi hızlandırır.
• Dar Çamaşır Giymeyin: Dar çamaşırlar anüs bölgesinde tahrişe yol açar. Bu da egzama vb. hastalıklara neden olur.

Tüm bu önlemleri uygulayarak makat hastalıklarının önüne geçebilir, oldukça kolay bir şekilde sağlıklı bir yaşama adım atabilirsiniz.

 

Sıkça Sorulan Sorular