Çocuklarda davranış bozuklukları, bazen normal bir duygusal tepkinin parçası olabilir. Ancak bu davranışlar aşırı veya gelişim evreleri açısından normalin dışında gelişiyorsa, bir sorun olarak görülmektedir.

Çocuklarda Davranış Bozukluğu Nedir?

Çeşitli ruhsal ve bedensel nedenlere bağlı olarak iç çatışmaların dışarı yansıtılması sonucu ortaya çıkan bir problemdir. Davranış bozukluğu olan çocuklarda özellikle hırçınlık, sinirli ve saldırgan olma hal, inatçılık ve yalan söyleme gibi farklı davranış problemleri görülmektedir. Bununla birlikte bu çocuklarda toplumsal norm ve kuralları çiğneme gibi tekrar eden bir şekilde davranış şekilleri de gözlemlenir. İnsan ya da hayvanlara karşı nedensiz bir öfke ve nefret de besleyebilirler.

Çocuklarda Davranış Bozuklukları

Bir davranışın davranış bozukluğu olarak adlandırılabilmesi için bu davranışın süresine, sıklığına ve yoğunluğuna bakmak gerekiyor. Bir diğer deyiş ile, çocukların bir gün hayır demesi, özünde bir davranış bozukluğu değil, günlük bir geçiş olabilmektedir. Ancak çocukların da, yetişkin insanlar gibi çevrelerinde olup bitenlerden etkilendiklerini ve psikolojik sorunlar yaşayabilecekleri unutulmamalıdır.

Çocuklarda Davranış Bozuklukları Nedenleri

Davranış sorunları, çocuk psikolojisi ile direkt uyumlu çalışır. Yine çocuklarda uyum bozuklukları da çeşitli davranış sorunlarına neden olabilmektedir. Bu davranış bozukluklarının görülmesinde aşağıdaki nedenler dikkate alınabilir:

• Çocuğun mizacı ve karakteri
• Anneyle olan bağları
• Anne – baba arasındaki ilişki
• Anne ve babanın stres ile başa çıkma yöntemleri
• Çevresel faktörler

Davranış Bozukluğu Belirtileri

Bu problem kendini sıklıkla, insan ya da hayvanlara karşı agresyon, öfke tepkisiyle göstermektedir. Göz korkutma, tehdit etme, fiziksel kavga başlatma ve ciddi yaralanmalara neden olabilecek şekilde farklı nesneler kullanma (sopa, cam şişe, kırık eşyalar, bıçak, çakı gibi), insanlara ve hayvanlara acımasızca davranma, hırsızlık yapma gibi yıkıcı tarzda davranışlar gözlemlenebilmektedir.

İnsan ve hayvanların yanı sıra cansız varlıklara (eşya gibi) da zarar verme davranışı gözlemlenmektedir. Bunlar; kasten yangın çıkarma, eşyaya zarar verme, birinin eşyasını kasıtlı olarak yok etme gibi çeşitli davranış bozukluklarını kapsar.  Bu tür belirtiler gözlenen çocuğun psikolojik sorunları olup olmadığı muhakkak araştırılmalıdır. Bununla birlikte yalan söyleme, okuldan kaçma, olumsuz davranışların ardından pişmanlık duymama, madde kullanma ve yaşıyla uyumlu olmayacak şekilde yasa dışı davranışlarda bulunma gibi durumlar görülebilir. Bu durum sosyal, akademik ve okul dışı işlevselliği büyük ölçüde bozmaktadır. Bununla birlikte 13 yaş öncesinde bu tür davranışların gözlenmesi ciddi bir risk taşımaktadır. Yetişkinlerde davranış bozuklukları arasında en sık görülen, Antisosyal Kişilik Bozukluğu’nun gelişmesine zemin hazırlayan en önemli sebeplerdendir.

Çocuklarda Davranış Bozukluğu Çeşitleri

En sık görülen çocuk davranış bozuklukları çeşitleri arasında; hırçınlık, sinirlilik, saldırganlık, inatçılık, yalan söyleme, konuşma bozukluğu, tırnak yeme, karşı gelme, saç koparma, alt ıslatma ve dışkı kaçırma, yeme bozukluğu, uyku bozukluğu ve küfürlü konuşma gibi davranışlar görülmektedir. Bununla birlikte alanında uzman bir doktor tarafından teşhis edilebilecek, davranış problemlerine sebep olan psikolojik rahatsızlıklar aşağıdaki gibidir:

• Dikkat eksikliği,
• Hiperaktivite bozukluğu,
• Otizm spektrum bozukluğu,
• Anksiyete bozukluğu,
• Depresyon,
• Bipolar bozukluk,
• Öğrenme bozuklukları.

Risk Faktörleri

Bazı durumlar davranış problemlerinin görülmesine olan yatkınlığı arttırmaktadır.

• Cinsiyet: Erkeklerde davranış problemleri olma olasılığı kızlara göre oldukça fazladır. Bunun sebebinin neye bağlı olduğu tam olarak bilinememektedir.
• Gebelik ve Doğum: Zor gebelikler veya erken doğumun ardından bazı durumlarda, çocuğun ileri yaşlarında sorunlu davranışlarda bulunma yatkınlığı olmaktadır.
• Aile Hayatı: Davranış problemleri, mutsuz ve geçimiz ailelerde daha fazla görülmektedir. Örneğin, aile içi şiddetin, yoksulluğun, yetersiz ebeveynlik becerilerinin veya madde bağımlılığının sorun olduğu ailelerde çocuklarla genellikle yüksek risk altındadır.
• Öğrenme Güçlükleri: Öğrenim hayatında okuma ve yazma ile ilgili sorunlar genellikle davranış problemleriyle ilişkilendirilmektedir.
• Zihinsel Engelliler: Zihinsel engelli çocukların davranış problemlerine sahip olma olasılığı diğerlerine oranla iki kat fazladır.
• Beyin Gelişimi: Araştırmalar, beyin gelişimi eksik veya yanlış olan çocuklarda beynin dikkati kontrol eden alanlarının daha az çalıştığını ve bunun da çeşitli davranış problemlerine neden olduğunu ortaya koymuştur.

Çocuklarda Görülen Davranış Çözüm Yolları

Çocuklarda davranış bozukluğu tedavisinde terapi yöntemi uygulanır. Terapilerde psikolog, aile ile birlikte hareket eder ve yine aile ile birlikte çalışır. Bu süreçte aile çocuğa karşı yeri geldiğinde bir koç, yeri geldiğinde de bir yol gösterici olur. Çocuk, aile ve psikolog tedavi sürecinde aynı gemidedir. Aile kürekleri çeker, psikolog ise ışık tutar. Çocuklarda davranış sorunları psikolog ile ailenin kuracağı ortaklığa bağlıdır.

Çocuklarda Sık Görülen Davranış Bozukluğu

Sık görülen davranış bozukluklarından birisi de “Tamam” dememek olarak karşımıza çıkar. Çocuklar zaman zaman yaşları sebebiyle, zaman zaman da psikolojik nedenlerle “Tamam” demekte zorlanabiliyorlar. Çocuklarına söz geçirmekte zorlanan anne ve babalar, çocuklarının psikolojik problemleri olduğunu düşünebiliyor. Bu kapsamda psikolog ile aile arasında kararlaştırılan ve uygulanan çeşitli terapiler vardır. Bu terapiler küçük oyunlar şeklindedir ve rol gereği çocuk anne ve babasına “Tamam” demeyi öğrenir.

Tedavi Süreci Kaç Seanstır?

Tedavi süreci, davranış bozukluğu çeşitleri ve çocuklarda görülen davranış bozuklukları ve çözüm yolları gibi etkenlere göre zamansal olarak değişiklik gösterebilir. Bu kapsamda terapi seansları şu sebeplerle farklılıklar gösterebilir:

• Çocukların rahatlığı ve erken açılması
• Seanslara düzensiz gelinmesi
• Çocuğun içine kapanık olması
• Seans aralıklarının uzatılması
• Ailenin psikolog ile ortaklık kurmakta zorlanması

Sıkça Sorulan Sorular