Endometriozis: Nedir, Belirtileri ve Tedavisi

• Nedir

  Rahim içerisinde bulunan endometrium isimi yapının, karın içerisinde beklenmedik yerlere yerleşmesine endometriozis denir. Bu doku olmaması gereken yerlerde adet kanamaları yapar.
• Nedenleri

  Nedenleri arasında genetik sebepler, ters yöne kanama, bağışıklık sistemi ve lenfalik sistem problemleri bulunmaktadır.
• Belirtileri

  Kronik ağrı, yoğun ağrılı adet görme, kısırlık, bel ve sırt ağrısı, bacaklara vuran ağrı ve makata vuran ağrılar belirtileri arasında sayılabilir.
• Tedavisi

  Tedavisinde sıklıkla, hormon ilaçları kullanımı ve cerrahi müdahale olmak üzere iki yöntem uygulanır.

Avicenna Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü Uzman Doktorları, çikolata kisti olarak da bilinen endometriozis hakkında tüm merak edilenleri anlattı. Çikolata kisti, yumurtalıklarda, fallop tüplerinde ya da karın boşluğu gibi beklenmedik rahim dışı bölgelerde görülebilen kronik bir hastalıktır. Olması gerektiği yerin dışında bir yerde konumlanan endometrial doku, rahim içerisinde olmadığı halde adet kanamaları yaşar. Yumurtalıklara yerleştiği durumlarda hem yumurtalık kalitesini düşürür, hem de fallop tüplerin fonksiyonlarını bozar. Kadınlar tarafından belirtileri hafife alınan bir hastalık olduğu için, genellikle kısırlık ile karşı karşıya kalınana kadar fark edilemez. [trobsbanner]

Endometriozis Nedir?

Rahim içini örten dokunun (endometrium) olması gereken yer dışında olmasıdır. Üreme çağındaki kadınlarda sık karşılaşılan bir durumdur. Kadınların yüzde 5 ile 10’u arasında görülmektedir. Rahim bölgesindeki endometriun adı verilen dokunun, sıklıkla karın bölgesinin içerisindeki diğer dokulara işlemesine ve yerleşmesi endometriozis nedir ve endometriozis ne demek sorularının yanıtıdır. Bir diğer merak edilen soru ise şudur: Infertilite Endometriozis nedir? Bu durum kısırlık ile endometrioma durumunun bir araya gelmesi ile oluşmaktadır. [/cmsmasters_text]

Endometrioma Nedir?

Bir diğer merak edilen soru ise, endometrioma nedir sorusudur. Eğer kadının yumurtalıklarında endometriozis var ise, bu duruma endometrioma adı verilmektedir. Endometrium denilen doku her ay düzenli olarak kalınlaşır ve bir süre sonra da kanayarak dışarı atılır. İşte bu hücreler eğer yumurtalıklara yerleşirse ve ay döngüsü ile başlayan kanama sonucu dışarı atılamaz ise, kanamalı bir kist yapısına evrilir. Peki çikolata kisti nedir? Bu isim nereden gelmektedir? Kist içerisinde bulunan sıvı, çikolatayı anımsattığı için bu hastalığa aynı zamanda çikolata kisti adı da verilmiştir.

Endometriozis Nedenleri Nelerdir?

Peki endometriosiz nedenleri nelerdir? Bu hastalık neden oluşmaktadır? Çikolata kisti oluşumunda dört temel teori rol oynamaktadır. Bu teoriler şunlardır:

• Genetik: Hastalığın aile içerisinde anneden kıza aktarıldığı düşünülmektedir. Öte yandan bazı milletlerde, diğer milletlere göre daha sık görüldüğü teorisi bulunmaktadır. Annesinde ya da kız kardeşinde çikolata kisti hastalığı görülen kadınların, aynı hastalığa yakalanma ihtimali, diğer kadınlara göre daha yüksektir.
• Ters yöne kanama: Muayyen kanama ile endometrium dokusu vajinadan dışarıya atılır. Eğer bu kanama geriye doğru yaşanır ise, endometrial doku, fallop tüpleri üzerinden karın boşluğuna ilerleyebilir.
• Bağışıklık sistemi: İmmün sisteme bağlı bir sorun sebebiyle bedenin hastalık ve enfeksiyona karşı savunma sorunları yaşamasının, endometriozis oluşumuna neden olduğu düşünülmektedir.
• Lenfalik sistem: Bu sistem, immün istemin bir koludur ve çeşitli tüplerden ve salgı bezlerinden oluşmaktadır. Lenfalik sistem, endometrium dokunun vücudun çeşitli yerlerine yayılması ve organlarda yer edinmesine sebep olmuş olabilir.

Bu dört teorinin hiçbirisi, bu hastalığın kesin bir nedeni olarak ortaya koyulamamaktadır. Öte yandan bu teorilerden birden fazlasının bir araya gelmesiyle de hastalığın ortaya çıkmasından söz edilebilmektedir.

Endometriozis En Sık Nerede Görülür?

Hastaların merak ettiği bir soru da, endometriozis en sık nerede görülür sorusudur. Bu hastalığa yakalananların yüzde 75’inde overlerde (yumurtalıklarda) görülmektedir. Diğer yüzde 25 ise, rahimin arkasında ki zarda, rahimi tutan bağlarda, tüplerde, bağırsaklarda, idrar torbasında, rahim ağzında, vajinada, dış genital organlarda, cerrahi yaralarda, sezeryan dikişlerinde görülebilmektedir.

Endometriozis Ultrasonda Görülür mü?

Endometriozis ultrasonda görülür mü sorusunun yanıtı, boyutlara göre değişiklik göstermektedir. Bazı çikolata kistleri gözle görülemeyecek boyutlarda olurken, bazıları da 10-15 santimetreye kadar büyüyebilirler. Peki, çikolata kisti vajinal ultrasonda görülür mü? Çikolata kistleri ve ultrason hakkındaki ortak kanı, ultrasonların bu hastalığın teşhisinde başarısız oldukları yönündedir. Bir diğer deyişle ultrason ile endometriozis teşhisi yapmak pek mümkün değildir. Eğer hastada endometriozis ile alakalı çikolata kistleri oluşmuş ise, bunlar yüksek oranda USG ile teşhis edilebilmektedir.

Endometriozis Nasıl Oluşur?

Peki, endometriozis nasıl oluşur? Sebebi net olarak bilinmemekle birlikte pek çok teori öne sürülmektedir. En çok kabul görülen teori geriye doğru adet kanının gitmesidir. Adet kanı tüplerden karın boşluğuna geçer ve karın boşluğunda yumurtalıkta tutunurlar. Bir başka teori kan yoluyla yayılmasıdır. Embriyonik yaşamda yer alan bazı hücrelerin zamanla endometrial hücrelere dönebileceği diğer bir teoridir. Son zamanlarda bağışılık sistemi bozukluğu ile ilgili bir teoriden de söz edilmektedir.

Lezyonlar

Lezyonlar erken dönemde oldukça küçük başlayıp bu şekilde kalabileceği gibi kendiliğinden kaybolabilir ya da reaksiyonlara yol açarak etraflarındaki normal dokuyu kendilerine çekerek yapışıklıklara yol açabilirler. Yumurtalıklara yerleşen endometriozisler, adet döneminde kanamaya devam ederek çikolata kistleri oluşturabilirler. (İçerikleri kahverengi, koyu kıvamlı olduğu için bu adı almıştır.)

Endometriozis Belirtileri Nelerdir?

Bir diğer merak edilen konu da, endometriozis belirtileri nelerdir konusudur. En sık edilen şikayet, ağrılı adet görülmesidir. Ağrı giderek artar. Ağrının şiddeti ile hastalığın derecesi arasında bir ilişki yoktur. Adet öncesi lekelenme görülebilir. Kısırlık yani infertilite nedeniyle doktora başvuranların yüzde 10 ile 20’sinde endometriozis bulunmaktadır. Hangi mekanizma ile buna neden olduğu net değildir. Endometriozisin karın boşluğu içinde bir tur enflamasyona neden olarak bazı maddelerin salınımına yol açtığı ve bu maddelerin de folikül yani yumurta gelişimi üzerinde olumsuz etkilediği düşünülmektedir.

Çikolata Kisti Belirtileri

Çikolata kisti belirtileri olarak düşünülen belirtilerin tamamen başka nedenlerinin olabileceği asla unutulmamalıdır. Fakat, genel olarak çikolata kisti belirtileri sabit belirtiler olarak karşımıza çıkar. Bazı hamile kalamayan kadınlarda, araştırmalar sonucunda endometriozis hastalığı ile karşı karşıya kalınmıştır. Genel anlamda çikolata kisti belirtileri şu şekilde karşımıza çıkar:

• Ağrılı muayyen dönem
• Cinsel ilişki esnasında ağrı
• Muayyen dönem öncesi ağrı
• Sırt bölgesindeki ağrılar
• Endometriozis makat ağrısı

Ağrıların şiddeti, endometriozis hastalığın seviyesinin net bir göstergesi olarak görülmemelidir. Düşük seviyedeki bir endometriozis, oldukça yüksek ağrılara neden olabilirken, ileri seviyedeki bir hastalık, hastayı rahatsız bile etmeyecek kadar ağrı yapabilir. Zaman zaman bu hastalık, pelvik inflamatuar ya da yumurtalık kistleri gibi ağrılar ile karıştırılabilir. Yine karın bölgesinde ağrı yapacak diğer hastalıklarla da karıştırılabildiği görülmüştür. Hatta, ishal, kabızlık ve karın bölgesinde oluşan kramplar bile çikolata kisti ağrısı sanılabilir. Huzursuz bağırsak sendromu ile çikolata kisti ağrısı da birbirlerine karıştırılan iki hastalık olarak karşımıza çıkabilir. Yoğun olarak belirti hisseden kadınlar yine de gebe kalana kadar teşhis alamayabilirler. Ağrılar için kendi kendilerine farklı sebepler bulabilen kadınlar, hamilelik dönemindeki muayene sonucunda hastalık ila tanışabilirler. Çikolata kisti, zamanla gelişme gösteren bir hastalık olduğu için, bu hastalığı yaşayan kadınların yüzde 30 ile 40’ı arasında kısırlık görülebilmektedir. Sebebi, olmaması gereken bir bölgeye yerleşen endometriozis dokunun kanaması, karın boşluğuna akabilir ve bu kanın vücuttan atılmasının bir yolu bulunamaz.

Çikolata Kisti Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Hafif ve orta derece endometriozisin kısırlığa neden olup olmadığı tartışmalıdır. Bu hastalarda kısırlığın kötü sperm kalitesi veye ovülasyon bozukluğu gibi başka bir patoloji ya da açıklanamayan kısırlıkta ki gibi bilinmeyen bir sebep söz konusudur. Ayrıca ortaya çıkan yapışıklıklar da fonksiyonları bozabilir. Çikolata kistleri de yumurtlamayı bozabilir. Bunlar çikolata kisti tedavi edilme ne olur sorusunun yanıtı olarak karşımıza çıkar.

Çikolata Kisti Patlaması

Çikolata kisti patlaması, kistin içerisinin, kistin yer aldığı bölgeye (yumurtalığa) veya pelvis bölgeye çikolata kisti akıntısı yayılması olarak karşımıza çıkar. Böyle durumlarda enfeksiyonlar, organların birbirlerine yapışma durumu ve kasık bölgesinde ağrı gibi problemler görülebilmektedir. Çikolata kisti patlaması durumunda acil müdahalede bulunmak gerekebilmektedir. Çikolata kisti patlaması sonucunda şu belirtiler görülebilir:

• Kanama
• Ateşin yükselmesi
• Mide bulanması
• Kusma
• Yüksek ağrı
• Karında enfeksiyon gelişmesi

Bu tip belirtilerin ortaya çıkmasıyla birlikte hiç vakit kaybetmeden bir doktora görünmek gerekir. Unutulmamalıdır ki, çikolata kisti patlaması sonucunda, yumurtalıklar birbirlerine yapışabilirler ve sonuç olarak kısırlık meydana gelebilir.

Çikolata Kisti Kanama Yapar mı?

Hastalığın tanısının koyulduğu hastalar özellikle çikolata kisti kanama yapar mı sorusunun yanıtını araştırmaktadırlar. Endometriozis bulgularının olduğu yerlerde kanama ve kanama ile bağlantılı şikayetlere rastlanmaktadır.

Endometriozis Genetik Mmidir?

Yapılan çalışmalarla birlikte, endometriozis genetik midir sorusunun yanıtları üzerine önemli bulgular elde edilmiştir. Bu hastalığın, genetik ve aileden gelen faktörlere bağlı olarak ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bunun nedeni, annesinde ya da kız kardeşlerinde bu hastalığın görüldüğü kadınlarda, hastalığın görülme şansının 7 kat daha fazla olduğunun ortaya koyulmuş olmasıdır. Henüz sebebi tam olarak bilinmede de, bağışıklık sisteminin bu dokuları tanımasının ve yok etmesinin genetik bir geçiş sonucu oluştuğu düşünülmektedir. Eğer genetik geçişte bu yok etme öğrenimi geçmemiş ise, hastalık daha sık görülmektedir. Yine annesinde ya da kız kardeşlerinde bu hastalığın görüldüğü bireylerde, hastalığın yayılma ve gelişme eğiliminin çok daha fazla olduğu ortaya koyulmuştur.

Endometriozis Kötü Bir Hastalık mıdır?

Peki, endometriozis kötü bir hastalık mıdır? Net olarak söylemek gerekir ki, kötü bir hastalık değildir. Bazı hastalarda meme, yumurtalık ve bazı dolaşım sistemi kanserlerinde artış saptanmıştır ancak, net bir ilişki halen kuralamamıştır. Dolayısıyla tanı koyulan hastaların büyük korkular yaşamasına gerek yoktur.

Tanı

Direk görülmesi ve patolojik olarak incelenmesi ile görülür. Yani tanı için cerrahi şarttır. Şikayetlerine göre şüphe ediliyorsa veya kısırlık araştırılırken tanısal laporaskopi yapıldığında tanı konulur. Çikolata kistlerinin tanısı, boyutlara bağlı olarak ultrasonla konulabilir.Ultrasonla incelemelerinde endometriomadan (çikolata kisti) kuşku duyulan hastalarda kanda CA 125 adlı bir marker bakılmaktadır. Endometriozis de bu marker yükselmektedir.

Endometriozis Tedavisi

Kesin tedavisi yoktur. Endometriozis tedavisi, ağrıyı gidermek için ve infertiliteyi (kısırlığı) düzeltmek için yapılmaktadır. Tedavi ilaç ve cerrahi tedavi olarak ikiye ayrılmaktadır.

İlaç

Endometriozis östrojene bağlı bir hastalıktır. Hamilelik ve menapozda endometriozis geriler. İlaç tedavisinde endometrium (rahim iç dokusu) üzerindeki östrojen etkisini azaltan ilaçlar kullanılarak yanlış yerde yerleşmiş olan endometrial dokunun baskılanması beklenir. Doğum kontrol hapları GnRH anologları, donazol gibi ilaçlar bu amaç için kullanılabilir.

Cerrahi

Şiddetli endometriozis olgularında tercih edilmesi gereken tedavi yaklaşımı ileri evre endometriozis cerrahisi tedavisidir. Laporoskopik yaklaşım tercih edilmektedir. Kısırlık nedeniyle tedavi cerrahi sonrası 6 ay kendiliğinden hamile kalmamışsa yardımcı üreme teknikleri uygulanır. Eğer tüpler açık ise aşılama denenebilir. Aşılama başarısızsa tüp bebek uygulanır.

Çikolata Kisti Tedavisi

Çikolata kisti tedavisi, hem hormonlarla hem de ameliyatlarla yapılabilmektedir. Zaman zaman hormonlarla, ameliyat yöntemi birlikte uygulanabilir. Tedavi sürecinde genellikle ilk olarak hormonlar denenmektedir. Eğer hormonlar başarı göstermez ise, operasoyon ihtiyacı doğabilir.

Çikolata Kisti Hormon Tedavisi

Muayyen dönemlerde görülen ağrıların ve krampların hafiflemesi için nonsteroidal antiinflamatuar ilaçlar kullanılabilmektedir. Gebelik planı bulunmayan kadınlarda ağrı kesici ve hormon tedavisi başlatılabilmektedir. Hormon ilaçları, ağrıların ortadan kalkmasını sağlayabilir. Muayyen dönemlerde, bedenin ürettiği hormonlar yükselebilir ve ardından düşüş yaşayabilir. Bu da endometrial dokuların kalınlaşması, parçalanması ve kanaması sonuçlarını doğurabilir. İşte tam da bu noktada hormon takviyesi yapılarak, endometrial dokunun kalınlaşmasını azaltılabilir ve beklenmedik yeni doku oluşumlarının önüne geçilebilir. Bu tedavi yöntemi, hastalık için kalıcı bir çözüm değildir. Çikolata kisti hormon tedavisi bırakıldığı zaman, çikolata kistleri geri dönüş yapabilir.

Çikolata Kisti Ameliyatı

Gebelik planı bulunan kadınlara, çikolata kisti hormon tedavisi yapılamaz. Dolayısıyla geriye çikolata kisti ameliyatı seçeneği kalır. Bu süreç genellikle laparoskopik yöntemle yürütülür. Laparoskopik ameliyat, göbek deliğinden açılan minik bir kesi ile gerçekleştirilir. Bu kesi içerisinden laparoskop isimli ve uç bölümünde kamera yer alan bir alet sokulur. Alet ile kistin yer aldığı bölgeye ulaşım sağlanır ve endometriozis doku orada kesilerek alınır.

Endometriozis Oluşumu Nasıl Kontrol Altına Alınır?

Bu hastalığı yaşayan kadınların ortak sorusu ise, endometriozis oluşumu nasıl kontrol altına alınır sorusudur. Bu süreçte hastaların beslenme ve yaşam tarzı değişikliklerine gitmeleri tavsiye edilmektedir. Çünkü, bedenin salgıladığı östrojen hormon, rahim iç yüzeyinde bulunan endometriyal dokuyu kalınlaştırabilmektedir. Dolayısıyla, kadınların östrojen seviyelerini düşürmeye yönelik bir yaşam tarzı benimsemesi, hastalığın önüne geçmede ve kontrol altına almada büyük rol oynayacaktır. Öte yandan hastalara, spor yapmaları, kafein ve alkol tüketiminden uzak durmaları ve kilo dengelerini sağlamaları da tavsiye edilir. Bu sayede östrojen seviyesinin kontrol altına alınması sağlanabilir. Östrojen seviyesini kontrol altına almak için her bireyin farklı ihtiyaçları olabilir ve bu noktada doktorların yönlendirmeleri oldukça önemlidir.

Neden Az Biliniyor?

Günümüzde Almanya gibi ülkelerde bile kadınlar, endometriozis hastalığının teşhisi koyulana kadar ortalamaya 7 ile 11 yıl arasında değişen sürelerde, belirtilerle birlikte ortaya çıkan acı ve ağrılara katlanıyorlar. Bunun sebebi ne yazık ki, hastalığın tüm çalışmalara rağmen kadınlar arasında bilinmiyor oluşu. Kadınlar genellikle muayyen dönem ağrıları ile baş etmek zorunda oldukları psikolojisiyle yaşamaktadırlar. Dolayısıyla, hastalığın getirdiği ağrıları normal karşılarlar. Hatta çoğu kadın arasında “İlk doğumdan sonra ağrılar geçer” gibi düşünceler hakimiyetini korumaktadır. Fakat kadınların, belirtileri doğru takip etmeleri ve hastalıkların gelişmesine, büyümesine izin vermeden bir doktor kontrolüne girmeleri gerekir. Çikolata kisti hastalığı eğer büyür ve gelişir ise, kadınların doğurganlıklarına etki edebilmektedir. Günümüzde Avrupa’da bile az bilinen bir hastalık olan çikolata kisti, genellikle adet ağrıları ile karıştırılmaktadır. Dolayısıyla endometriozis, çok az ciddiye alınan bir hastalık olmuştur.

Bağırsaklarda Endometriozis

Bağırsaklar da endometriozis hastalıktan etkilenebilmektedir. Bağırsak bölgesinde tutulum görülmesi, kadınların yüzde 3 ile 15’i arasında yaşanmaktadır. Genellikle bağırsakların sonu olan rektum ve sigmoid kolon bölgelerinde endometrioma karşı karşıya gelinir.

Bağırsaklarda Endometriozis Belirtileri

Bağırsaklarda endometriozis belirtileri net ve keskin belirtiler değildir. Genellikle ishal, kabızlık, makat bölgesinde ağrı ve ağrılı cinsel ilişki gibi belirtiler gösterir.

Sıkça Sorulan Sorular