İştahsız Çocuk ve 10 Faydalı Öneri

Ataşehir Avicenna Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü Uzmanı Doktor Ayşe Çalkan Kayabaş, iştahsız çocuk problemi yaşayanlara, çocuğa yaklaşım tavsiyeleri ve 10 faydalı öneride bulundu.

İştah Nedir

İştah nedir diye sorulacak olursa yanıt, yiyeceğe karşi duyulan bilinçli istektir şeklinde verilebilir. Kontrolünde mide, bağırsak sistemi, santral sinir sistemi ve hormonal sistem rol oynamaktadır. Bunun yanında aile, genetik ve çevresel faktörler de iştah üzerinde önemli etkilere sahiptir. Çocukların fiziksel ve zihinsel açıdan tam anlamıyla gelişebilmeleri ve bağışıklık sistemlerinin güçlenebilmesi için tüm besin öğelerini dengeli ve yeterli miktarda tüketmeleri gerekmektedir.

İştahsız Çocuk

İştahsızlık, çocukluk çağında sık görülen bir semptomdur. Organik nedenlere bağlı olabileceği gibi tamamen davranışsal ve sosyal nedenlere bağlı da görülebilmektedir. İştahsız çocuk değerlendirmesinde mutlaka ayrıntılı fizik muayene yapılmalı, beslenme anamnezi alınmalı ve aile öyküsü sorgulanmalıdır. İştahsız çocuk kendi içerisinde 6 farklı şekilde sınıflandırılabilir:

• İştahsız ve içine kapanmış çocuk
• Yemek seçen çocuk
• Hastalık sebebiyle iştahı kapanan çocuk
• İştahsız olduğu düşünülen normal çocuk
• Yemek yemekten korkan çocuk
• İştahsız ama, zayıf ve enerjik çocuk

Çocukta İştahsızlık

Çocukta iştahsızlık problemi yaşayan ailelerin, yemekleri ısrarla çocuklara yedirmeye çalışmaktan vazgeçmeleri gerekiyor. Bunun yerine aynı gıdaların daha güzel sunumlarla çocuğa ara ara verilmesi faydalıdır. Ailelerin yaptığı en büyük hatalardan birisi, çocuklara yetişkin insanlara hazırlar gibi porsiyonlar hazırlamaktır. Aile burada “Yiyebildiği kadar yer, kalan kalır” gibi bir düşünceye sahip olur. Ama önüne gelen büyük porsiyonu gören çocuk yemekten korkabilir, inatlaşabilir ve sorun çıkarabilir. Çocuk için uygun seviyede bir porsiyon hazırlamak ve görsel açıdan güzel hale getirmek bu noktada büyük önem taşır. Çocukta iştahsızlık problemini devamlı hale getiren bir diğer yanlış davranış da, çocukları başka çocuklarla kıyaslamaktır. Bu hatalı davranış, hemen hemen her konuda çocuğu inatçı ve sorun çıkartan hale getirebilir.

İştahsızlığa Neden Olan Hastalıklar

Bazı çocuklarda iştahsızlığa neden olan hastalıklar, iştahsızlığa direkt olarak sebep olabilmektedir. Bu nedenle akut – kronik hastalıklar, enfeksiyonlar, mide bağırsak sistemi problemleri, yutma güçlüğü, reflü semptomları, ishal, kabızlık, varlığı, malabsorbsiyon sendromları, özellikle çölyak hastalığı, karaciğer – böbrek fonksiyon bozuklukları, kardiyak ve solunumsal problemler, hipotiroidizm, tüberküloz ve malign hastalıklar açısından hasta ayrıntılı sorgulanmalı, gerekli tetkikler yapılmalıdır.

Çocuklarda İştahsızlık Nedenleri

Genetik, ailevi, ekonomik, çevresel ve sosyal faktörler çocuklarda iştahsızlık nedenleri olarak karşımıza çıkabilmektedirler. Özellikle 1 yaş bebeklerde iştahsızlık ve 2 yaş iştahsızlık nedenleri genellikle aileden kaynaklı olmaktadır. Ebeveynlerin beslenme konusunda aşırı ısrarcı tutumları ilerleyen dönemde çocukta besin reddine ve bebek iştahsızlığı yaşanmasına sebep olabilmektedir. Çocuklarımızın muayene sonrasında herhangi bir hastalığa sahip olmadıkları anlaşıldığında, problemin büyük oranda aileden kaynaklı olduğunu anlayabiliyoruz. Bu noktada 2 yaşındaki çocuğun iştahı nasıl açılır, 3 yaş yemek sorunu, 4 yaşındaki çocuğum yemek yemiyor gibi şikayetlerde bulunan ailelerin, öncelikle çocuğa yaklaşım şekillerini incelemelerini tavsiye ediyoruz. Bu noktada aileler iştahsız çocuğa yemek tarifleri araştırabilir ve hem lezzet hem de görsel olarak çocuğun dikkatini çekebilecek yemekler hazırlayabilirler. Bazı aileler iştah açmanın en kolay yolu nedir diye sormaktadır. Bu sorunun hiçbir zaman tek ve net bir yanıtı olamaz. Her iştahsız çocuk için farklı farklı yöntemlerin uygulanması gerekebilir. 3 aylık bebeklerde iştahsızlık nedenleri ise genellikle annelerin çocuk daha acıkmadan girdikleri emzirme çabasıdır.

İştahsız Bebekler İçin Öneriler

İştahsız bebekler ile beslenme konusunda inatlaşılmamalıdır. Çocuklarda iştahsızlık nasıl giderilir ve iştahsız bebekler için öneriler nelerdir diye sorulacak olursa, yanıtlar şu şekilde verilebilir.Yemekler, kokusu, tadı ve görünümü ile iştahsız bebek etkilenecek şekilde hazırlanmalı, bunun için yeterince zaman ayırılmalıdır. Besin değeri düşük olan şekerli gıdalardan mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Bu gıdaların özellikle öğüne yakın zamada verilmesi çocuğun ana öğüne olan iştahını azaltmakta ve öğün atlamasına sebep olmaktadır. Yemek esnasında çocuklar ebeveynlerini taklit ederler. Yemek seçen ebeveyni gören çocuk da muhtemelen yemek seçmeye ve gıda reddetmeye başlayacaktır.

İştahsız Çocuk İçin İştah Açma Yöntemleri

Çocukta iştahsızlık yaşayan ailelerin en merak ettiği konu, iştahsız çocuk için iştah açma yöntemleri olarak karşımıza çıkar. Bu yöntemlerin kimi çocukta biri faydalı olurken, kimi iştahsız çocuk tiplerinde de neredeyse bütün yöntemleri uygulamak gerekebilmektedir. Her ne olursa olsun çocuklarımızın sağlığı için dengeli ve düzenli beslenmeleri büyük önem taşımaktadır ve ailelerin bu konuda çocuklarına zaman ayırmaları gerekmektedir.

• Süt, meyve suyu, su gibi içeceklerin miktarı belirlenmeli yemek öncesi ve yemek sırasında alımları kısıtlanmalıdır.
• Yemeği çocuğun kendisinin yemesi teşvik edilmeli, porsiyonu çocuğun isteğine göre ayarlanmalıdır.
• Öğün sırasında teklif edilmiş olan bir besin çocuk tarafından reddedilmiş ise ısrarcı olunmamalı, besin belirli aralıklarla zaman içinde çocuğa tekrar teklif edilmelidir . Çocuğun bir besine alışması için en az 15-20 kez zorlanmadan sunulması gerekebilmektedir .
• Yemek saatleri düzenli olmalı, çocuk aile bireyleri ile aynı anda sofraya oturmalıdır. Yemek süresi 20-30 dakika ile sınırlanmalıdır.
• Öğün aralarında çocuğun ya da bebeğin iştahını kaçıracak tatlı (şeker ve çikolata) besinler verilmemelidir.
• Çocuğun tabağı ilgisini çekecek şekilde süslenmelidir.
• Yemek sırasında çocuğun yemeğe ilgisini azaltan televizyon kapalı tutulmalıdır.
• Çocuğun beslenmesinin kalabalık ortamda, çocuklarla birlikte yapılması beslenmeyi olumlu etkileyebilir.
• Az yiyen çocuklar için öğün sayısı arttırılmalıdır.
• Çocuğun bakımını üstlenen kişilere eğitim verilmeli, beslenmede yanlışlar uygun bir şekilde anlatılmalıdır.

Çocukta İştahsızlık Tedavisi

Çocukta iştahsızlık tedavisi sürecinde, disiplinlerarası bir tedavi uygulanmaktadır. Bu süreçte çocuk diyetisyen, psikolog, psikiyatris ve hatta fizyoterapist ile birlikte hareket edilebilir. İştahsızlığa neden olan bir hastalık var ise, bu hastalığın tedavisi yapılır. Bununla beraber beslenme tavsiyeleri diyetisyenden dinlenir. Psikiyatrik değerlendirme yapılır. Son olarak da oral motor değerdirmesi yapılabilir. Disiplinlerarası yaklaşım her zaman tüm paydaşlarıyla birlikte yürütülmeyebilir. Buna gerek duyulmayabilir. Doktorun tavsiyesine göre hareket edilmesi gerekir. Burada ortak amaç, çocukta iştahsızlık tedavisinin gerçekleştirilmesi ve çocuğun düzgün gelişiminin sağlanmasıdır.

İştahsızlığa Davranışsal Yaklaşım

İştahsız çocuk hastalıktan kurtulmuş ve tedavi edilmiş olsa da, iştahsızlığı devam edebilir. Burada öğrenilmiş bir beslenme sorunu söz konusudur. Kimi çocuklarda açlık ve ağrı duyguları ile öğrenilmiş iştah sorunu oluşmuştur. Kimisinde de açlık, beslenme, tatmin aksı bozukluğu görülmektedir. Bu çocuklara uygulanabilecek en uygun tedavi, iştahsızlığa davranışsal yaklaşım olan manipülasyondur. Burada 2 yöntem öne çıkar:

• Çocuğun beslenme saatleri belli bir düzene oturtulur. Bu beslenme saatleri dışında alınan katı gıdalar ya azaltılır ya da tamamen kaldırılır. Beslenme saatleri çocuğun ne kadar yediğine bakılmaksızın 20 ya da 30 dakika ile sınırlandırılabilir. Bu şekilde uygulanacak davranışsal yaklaşım ile çocuk manipüle edilerek, beslenme saatlerinde yemeğini bitirmezse aç kalacağı öğretilir. Kimi ailelere acımasızca gelebilecek olan bu yöntem, özünde çocuğun sağlığı için gereken besinleri alabilmesini sağlamaktadır.
• Bir diğer iştahsızlığa davranışsal yaklaşım yöntemi ise, ödüllendirme ve cezalandırma yöntemidir. Burada çocuğun doğru yeme davranışları ödüllendirilirken, istenmeyen yeme davranışları (Öfke, yemekle oyun oynama, yemeği reddetme) negatif ve olumsuz tepkilerle karşılanır. Çocuk bu noktada yaptığının doğru ya da yanlış olduğunu anlayabilecektir.

 

Sıkça Sorulan Sorular