Karaciğer Yağlanması Nedir?
Karaciğerde yağlanma, karaciğer hücrelerinde çok fazla yağ birikmesinden kaynaklanan yaygın bir durumdur. Bu sağlık problemi tüm dünyada hızla yayılmaktadır. Aynı zamanda hepatosteatoz olarak da anılmaktadır.
Karaciğer, insan vücudunda bulunan en büyük organlardan biridir. Alınan besinlerin işlenmesine yardımcı olur ve kandaki zararlı maddeleri süzerek kanın temizlenmesini sağlar.
Karaciğerde çok fazla yağ birikmesi, ona zarar verebilecek ve yara dokusu oluşturabilecek şekilde enfeksiyona sebep olabilmektedir. Daha ileri vakalarda, bu yara dokuları karaciğer yetmezliğine kadar ilerleyebilir.
Bu hastalık sebebine göre iki şekilde görülmektedir. Çok fazla alkol alanlarda alkole bağlı karaciğer yağlanması hastalığı gelişmektedir.
Alkol kullanmayan veya çok az kullanan kişilerde gelişen karaciğer yağlanması ise alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması (NAFLD) olarak adlandırılmaktadır.
Daha ağır yağlanma geçiren bazı kişilerde, karaciğer enfeksiyonu sebebiyle ileri derecede yara dokusu oluşabilir. Buna da karaciğer skarlaşması adı verilmektedir.
Skarlaşma, aynı zamanda karaciğer fibrozu olarak bilinir. Çok kuvvetli karaciğer fibrozu gelişmesi halinde siroz gibi hayati risk oluşturan hastalıklar oluşturabilmektedir.
Karaciğer Yağlanması Belirtileri
Bu hastalık, genellikle herhangi bir belirti göstermemektedir. Ancak ileri vakalarda yaşam konforunu olumsuz yönde etkileyecek bazı bulguları gözlemlemek mümkündür. Genel olarak hepatosteatoz olduğunda görülen belirtiler şu şekildedir:
- Sağ üst karında ağrı,
- Karında şişme,
- Üst derinin hemen altında görülen genişlemiş kan damarları,
- Dalak büyümesi,
- Avuç içlerinde kızarıklık,
- Deride ve gözlerde sararma.
Karaciğer Yağlanması Neden Olur?
Bazı insanların karaciğerde yağ biriktirirken bazılarının neden biriktirmediği şimdiye kadar tam olarak anlaşılmış değildir. Benzer şekilde, bazı yağlı karaciğerlerin neden siroza ilerleyen enfeksiyon geliştirdiğine dair de sınırlı bir bilgi vardır. Bununla birlikte bu sağlık probleminin şu nedenlere bağlı olarak geliştiği bilinmektedir:
- Aşırı kilo veya obezite,
- İnsülin direncinde meydana gelen sorunlar,
- Tip 2 diyabet,
- Kanda yüksek düzeyde yağ bulunması,
- Aşırı alkol kullanımı.
Bu sağlık sorunlarının bir veya birkaçına sahip olmak ve bununla birlikte sağlıklı yaşam pratiklerini uygulamamak, karaciğerde yağ birikmesine olanak sağlamaktadır. Biriken bu fazla yağ, karaciğer hücreleri için bir toksin görevi görerek iltihaplanmasına ve yara dokusu oluşmasına neden olabilmektedir.
Karaciğer Yağlanması Ciltte Belirtileri
Hepatosteatoz olması durumunda ilk evrelerde ciltte bir belirti görülmemektedir. Ancak ileri evrelerde önce kaşıntı ile başlayan rahatsızlıklar kızarıklık, pullanma ve sarılık şeklinde artarak devam eder. Bununla birlikte sivilce ve akne çıkarmak da olasıdır. Ciltte görülen bu belirtiler hastalığı teşhis etmek için yeterli değildir, ancak yağlanma olduğuna dair şüphe duymak için yeterlidir.
Karaciğer Yağlanması Tanı Yöntemleri
Doktorunuz, yapacağı detaylı bir fiziksel muayeneden sonra hastalığı kesin olarak teşhis etmek için bazı tahliller isteyebilir. Bu sağlık problemini tanılamak için genel olarak şu testler istenir:
- Kan Tahlili: Doktorunuz, isteyeceği kan tahlilleri ile karaciğerin fonksiyonlarını yerine getirip getirmediğini anlamaya çalışır. Bu testlerin içinde tam kan sayımı, karaciğer enzim ve fonksiyon testleri, kronik viral hepatit, çölyak hastalığı taraması vardır. Bunların yanında açlık kan şekeri, kolesterol ve trigliserid kontrolü de yapılmaktadır. Tüm bu veriler kapsamlı bir kan tahlili ile elde edilebilmektedir.
- Görüntüleme Testleri: Kan tahlillerine ek olarak çoğunlukla hastalığın şiddetine göre bazı görüntüleme testleri de yapılmaktadır. Bunların en sık kullanılanı ultrasondur. Karaciğer ile ilgili bir rahatsızlıktan şüphelenildiğinde ilk olarak bir karın ultrasonu çekilir. Bunun dışında doktorunuzun istemine bağlı olarak bilgisayarlı tomografi (BT) veya manyetik rezonans (MRI) çekilmektedir.
- Karaciğer Biyopsisi: Yapılan tüm testlerin sonuçsuz kaldığı veya desteklenmesi gerektiği durumlarda doktorunuz, karaciğerden ufak bir doku örneği almayı isteyebilir. Bu işlemden sonra alınan doku, karaciğerde enfeksiyon ve yara bulgusu aramak için laboratuvara gönderilir. Karaciğer biyopsisi sizin için rahatsız edici olur. Bununla birlikte doktorunuzun sizinle ayrıntılı olarak gözden geçireceği küçük riskleri vardır. Bu işlem, karın duvarından ve karaciğere bir iğne sokulması ile gerçekleştirilmektedir. Ancak alanında deneyimli bir uzman tarafından yapılan biyopsilerin riski yok denecek kadar azdır. Bu sebeple işlemi yapacak olan hekimin deneyimi ve uzmanlığından emin olmanız gereklidir.
Karaciğer Yağlanması Tedavisi
Tedavinin ilk evresi genellikle sağlıklı bir diyet ve egzersiz kombinasyonu aracılığıyla kilo vermektir. Bu aşamada ideal olarak, vücut ağırlığının %10’u kadar bir kilo kaybı amaçlanmaktadır. Ancak başlangıç ağırlığınızın %3 ila %5’ini bile kaybederseniz risk faktörlerindeki iyileşme oldukça belirgin hale gelmektedir. Bunların dışında ileri obezite olan kişilerde kilo vermek için cerrahi yöntemler de tercih edilebilmektedir. Yağlanmanın ileri derece siroza dönüştüğü vakalarda ise, karaciğer nakli farklı bir seçenek olarak kullanılmaktadır.
Önleme
Doktorunuzun yardımıyla karaciğerde yağlanmayı kontrol altına alabilir veya oluşmasını önleyebilirsiniz. Genel olarak yaşam pratiklerinize dahil edeceğiniz şu pratiklerle bu sağlık sorununun önüne geçebilirsiniz:
- Kilo Verin: Fazla kilolu veya obezseniz, kilo vermek için her gün yediğiniz kalori miktarını azaltın ve bununla birlikte fiziksel aktivitenizi artırın. Kalori azaltma, kilo vermende ve bu hastalığı yönetmede en önemli kuraldır. Geçmişte kilo vermeyi denediyseniz ve başarısız olduysanız, bu konuda bir diyetisyen yardımı alabilirsiniz.
- Sağlıklı Beslenin: Meyve, sebze, ve kepekli tahıllar açısından zengin, sağlıklı bir diyet yapmanız karaciğer sağlığınızı koruyacağı gibi yaşam boyu tüm vücut sağlığınızı da korumaya yardımcı olur.
- Hareket Edin: Haftada en az 3-4 gün minimum 30 dakika egzersiz yapmayı hedefleyin. Kilo vermeye çalışıyorsanız, daha fazla egzersiz yapmanız faydalı olacaktır. Ancak hiç böyle alışkanlıklarınız yoksa diyet ve egzersiz programı için doktorunuzdan yardım almanız daha bilinçli bir program uygulamanıza olanak tanır.
- Şekerinizi Kontrol Edin: Diyabetinizi kontrol altında tutmak için başvurduğunuz hekimin önerilerine uyun. İlaçlarınızı belirtildiği şekilde düzenli olarak alın ve kan şekerinizi yakından takip edin. Bununla birlikte insülin direncinizi olumsuz yönde etkileyecek tüm beslenme alışkanlıklarınızdan uzak durun.
- Kolesterolünüzü Düşürün: Sebze ağırlıklı beslenme alışkanlığı, egzersiz ve ilaçlar kolesterolünüzü sağlıklı seviyelerde tutmanıza yardımcı olur.
- Karaciğerinizi Koruyun: Karaciğerinize fazladan yük bindirecek alışkanlıklardan kaçının. Örneğin, alkol tüketimini tamamen bırakın veya büyük ölçüde azaltın. İlaç kullanımı konusunda daha bilinçli davranın ve doktorunuzun önereceği dozdan daha fazla ilaç almamaya özen gösterin. Bununla birlikte var olan rahatsızlıklarınızı tedavi etmek için kendi kendinize ilaç alıp kullanmayın. Bilinçsiz kullanılan ilaçlar karaciğer açısından oldukça risklidir. Ve uzun vadede olumsuz sonuçlar doğurmaktadır.
Karaciğer Yağlanması Zararları
Karaciğerde biriken yağlar, bu problem giderilmediği taktirde geç dönem skar oluşumu olan siroza neden olmaktadır. Siroz, enfeksiyon gibi karaciğer hasarına tepki olarak ortaya çıkar. Karaciğer, enfeksiyonu durdurmaya çalışırken yaralar üretmektedir. Devam eden iltihaplanma ile bu yara oluşumu, giderek daha fazla karaciğer dokusunu kaplayacak şekilde yayılmaktadır. Bundan siroz şunlara yol açar:
- Karın bölgesinde sıvı birikmesi,
- Karaciğer yetmezliği,
- Yemek borusunda yırtılabilen ve kanayabilen damarların şişmesi,
- İleri evrede konuşma bozuklukları,
- Karaciğer kanseri.
Karaciğer Yağlanması Diyeti
Bu hastalıkta diyet planlaması ya tedavinizi düzenleyen gastroenteroloji uzmanı tarafından ya da alanında uzman bir diyetisyen tarafından düzenlenmelidir. Bu diyette genel olarak sebze, meyveden zengin ve karbonhidrat miktarının çok az olduğu bir program planlanmaktadır. Özellikle pasta, börek, makarna ve çikolata gibi yiyeceklerden uzak durmanız önemle tavsiye edilmektedir. Bunların yanında sakatatlar ve kızarmış ürünlerin de tüketilmemesi gereklidir.
Karaciğerinde yağlanma olan bireylerin turp, roka, taze fasulye ve enginar gibi sebzeleri sıklıkla tüketmeleri istenmektedir. Bunun yanı sıra lahana, soğan, sarımsak, pırasa, bamya ve pazı da düzenli bir şekilde tüketilen besinler olarak tercih edilmelidir. Ayrıca az yağlı ve yağsız balıklar da beslenme listesine düzenli aralıklarla alınmalıdır. Her zaman için sağlıklı diyet programı kontrollü ve bilinçli egzersizle desteklenir. Hastalar bu kombinasyon sayesinde rahatlıkla yağlanmanın önüne geçmektedir.
Sıkça Sorulan Sorular
Karaciğer yağlanması nasıl geçer?
Bu problemin giderilmesinde uygulanan en önemli tedavi şekli, yaşam tarzında değişiklik yapmayı gerektiren tedavidir. Bu ağırlıkla beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi ve düzenli egzersiz olmaktadır. Bununla birlikte siroza dönen vakalarda karaciğer nakline kadar gidebilen farklı tedavi seçenekleri mevcuttur.
Karaciğer hastalıklarına hangi doktor bakar?
Bu hastalık için başvurulan ilk doktor, iç hastalıkları uzmanlarıdır. Ancak ileri vakalarda gastroenteroloji uzmanları karaciğer hastalıklarını tedavi etmektedir. Gastroenteroloji hekimlerinin en sık karşılaştığı karaciğer hastalıkları arasında siroz, portal hipertansiyon, karaciğer apseleri, karaciğer kist hidatiği, karaciğer kanseri ve hepatit gibi hastalıklar bulunmaktadır.
Karaciğerde yağlanma olduğu nasıl anlaşılır?
Birçok vakada, karaciğer yağlanması genellikle herhangi bir belirtiye sebep olmaz. Ancak karaciğer yağlanması belirtileri arasında karnın sağ üst tarafında hissedilen şiddetli ağrı veya kişinin aşırı yorgunluk hissetmesiyle gelişen semptomlar mevcuttur.
