Periferik Damar Nedir?
Peki, periferik arter nedir? Genellikle beyin ya da kalp dışında kalan damarlardan bahsedilirken kullanılan bu ifade, vücuttaki diğer tüm damarların ortak adıdır. Bu damarlar kan dolaşımı ve doku beslenmesi gibi görevlere sahiplerdir.
Periferik Nabız Nedir?
Nabız, cildin üst kısmına yakından geçen ve altında kemiklerin bulunduğu damarlardan alınır. Nabız alınabilen arterlerin isimleri, komşusu olan kemiğe göre verilir. Bu tarz damarlardan alınabilen nabızlar için periferik nabız terimi kullanılır. Bu nabızlar palpasyonla alınmaktadır. İnsan bedeninde nabız alınan arterler genel olarak şunlardır:
- Temporal Arter: Gözün yan tarafında ve şakak bölgesinde bulunur. Temporal kemik üzerinde yer alır. Özellikle çocuklarda nabız alınırken en sık tercih edilen bölgedir.
- Karotis Arter: Boyundaki sternokleidomastoid kası ile trakea arasındaki bölgede bulunur.
- Brakial Arter: Kolun ön ve arka kaslarının arasında yer alır.
- Radial Arter: Kolun ön kısmında ve bileğin bölümünde bulunur. Nabzın en kolay belirlenebildiği ve nabız ölçümü için en sık tercih edilen periferik arter olarak bilinir.
- Femoral Arter: Karnın alt bölümünde bulunur. Şok anında başka yerlerden nabız alınamadığında tercih edilir.
- Popliteal Arter: Dizin arka tarafında yer alır. Özellikle alt bacak bölgesindeki kan dolaşımının merak edildiği zamanlarda tercih edilir.
- Posterior Tibial Arter: Ayak bileklerinin içe bakan tarafında yer alır. Ayaktaki kan dolaşımı hakkında fikir sahibi olmak için tercih edilir.
- Dorsalis Pedis Arter: Baş ayak parmağı ile ikinci ayak parmağının hizasında ve ayağın üst bölümünde bulunur. Ayaktaki kan dolaşımın izlenmesinde tercih edilen bir diğer arterdir.
Periferik Arter Hastalığı Nedir?
Peki, periferik damar hastalığı nedir? Spor yaparken oluşan göğüs ağrısı ya da yürüme esnasında bacak ağrıları, bu dokuların oksijen ve kan ihtiyacının karşılanamadığına işaret eder. Kalp krizi ve felç gibi aniden gelişen pıhtı atmaları, bu tarz tıkanmaların bir sonucu olarak karşımıza çıkar. Oldukça ender görülse de, kollarda ve bacaklarda kan akışı yetersizliği sonucunda açık yaralar oluşabilir. Açık yaralara ülserler, kangrenler ya da daha farklı problemler eşlik edebilir. Bu bölgeler yeteri kadar kan alamadığı için, enfeksiyon oluşumuna fazlasıyla müsaittir. Daha da ileri vakalarda, kangren sebebiyle dokunun kesilmesi gerekebilmektedir. 50 yaş üstü insanların yüzde 5 gibi bir bölümünde periferik damar hastalığı bulunabilir. Periferik arter hastalıkları, erkeklerde daha çok görülen hastalıklardır.
Risk Faktörleri
- LDL kolesterol ve trigliserit seviyelerinin yüksekliği
- HDL kolesterol seviyelerinin düşüklüğü
- Sigara içmek
- Şeker hastalığı (Diyabet)
- Kandaki yüksek basınç (Hipertansiyon)
- Ailede damar sertliği öyküsü bulunması
- Fazla kilo
- Kronik böbrek yetmezliği
Periferik Arter Hastalığı Belirtileri
En çok karşılaşılan belirtiler, hareketlilik esnasında oluşan bacak ağrılarıdır. Ağrıların yerine ve ciddiyetine göre, damar tıkanıklığının seviyesi belli olur. En çok baldır denilen bacak arkası bölgede ağrılarla karşılaşılır. Yürüme ya da koşma gibi aktiviteler esnasında başlayan ağrılar, giderek daha kötü bir hal alır ve en sonunda hastanın dinlenmek zorunda kalmasına neden olur. Kısa bir dinlenme ile ağrılar hemen geçer. Periferik arter tıkanıklığının çok daha yoğun olduğu hastalarda, dinlenmeye rağmen ağrılar geçmeyebilir. Genel olarak periferik damar tıkanıklıklarının belirtileri şunlardır:
- Bacakların uyuşması
- Baldırlarda güçsüzlük
- Ayaklarda ve bacaklarda üşüme
- Ayak renginin değişmesi
- Ayak kıllarının dökülmesi ve tırnakların kalınlaşması
- Çok ileri vakalarda açık yaralar ve kangrenler oluşabilir
Tedavi Yöntemleri
Sigarayı bırakarak, kandaki yağ ve kolesterol seviyeleri azaltılabilir. Aynı zamanda sigarayı bırakmak, kandaki basıncın kontrol altına alınmasına yardım eder. Varsa diyabeti kontrol altına almak da, damar tıkanıklığının önüne geçmeye yardımcı olur. Düzenli olarak spor yapmak, damar tıkanıklarının yaşanmasını engeller. Spor ile hem kasların oksijeni daha verimli kullanması sağlanır hem de kan dolaşımı hızlanır. Doktorunuz, tedavi sürecinde kullanmanız için kan sulandırıcı haplar almanızı isteyebilir. Kolesterolün yüksek olduğu hastalarda kolesterol düşürücü ilaçlar kullanılabilir.
Periferik Bypass
Periferik arter hastalığı tedavisinde yapılan cerrahi operasyon teknikleri arasında periferik bypass ameliyatı ve endarterektomi yöntemi kullanılmaktadır. Gelişen tıp teknolojileri, minimal invaziv girişimleri güçlendirmiş ve ayak bileği gibi seviyelere kadar ameliyat yapabilme şansını artırmıştır. Damarın tıkanmasına neden olan durumlar, çok sayıda daralma yaşayan damarlar ya da çok daha ciddi darlıklar ameliyatla tedavi edilir.
Bypass cerrahisi, bedenin herhangi bir bölgesinden alınan damarın, tıkanma yaşayan damarın yanına açılan yola yerleştirilmesidir. Böylece o bölgedeki kan akışı yeniden sağlanmış olur. Endarterektomi ise, bacağa ya da kola giden damarların içerisinde tıkanıklık yaratan maddenin ameliyatla alınmasıdır. Böylece damar yolu açılacak ve kan akışı yeniden sağlanacaktır.
Sıkça Sorulan Sorular
Perifer arter nedir?
Kalp dışındaki, diğer tüm doku ve organlara giden atar damarlara verilen isimdir.
Periferik arter hastalığı kimlerde görülür?
İlerlemiş yaşa sahip olanlarda, erkeklerde, sigara içenlerde, şeker hastası olanlarda, hipertansiyonu olanlarda, kolesterol ve kan yağları düzeyleri yüksek olanlarda, hareket etmeyenlerde, düzensiz beslenenlerde ve obezite olan kişilerde görülür.
Periferik arter hastalığı nasıl geçer?
Sağlıklı yaşam, ilaçla tedavi ve ameliyat olmak üzere üç ana kategoride tedavi yapılır.
Periferik damar tıkanıklığı nedir?
Kalbi besleyen koroner damarlar dışındaki damarların besledikleri organlara yeterli kan gitmemesi durumunda daralma ya da tıkanma meydana gelir.
