İyot Eksikliği: Nedir, Belirtileri ve Tedavisi

İyot eksikliği, büyüklerde tiroid fonksiyonu bozukluğu, çocuklarda ise zeka gelişimi problemleri yaratabilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü, bu elementin eksikliğinin çocuklarda zeka geriliği sebepleri arasında en başta gelen sorun olduğunu vurguluyor. Bu elementin eksikliği aynı zamanda en kolay durdurulabilen sağlık sorunlarından birisi olarak da karşımıza çıkmaktadır. Bununla birlikte elementin eksikliğinin tiroid ile de oldukça yakın bir ilişkisi bulunuyor.

İyot Nedir?

İyot nedir sorusu oldukça merak edilen bir sorudur. Bu element, bedenimizce üretilemeyen fakat gıdalar sayesinde vücuda alınabilen bir kimyasal elementtir. Tiroid hormonu için oldukça değerlidir. Ayrıca bu elementin eksikliği insan bedeninde çeşitli sağlık problemlerine yol açabilmektedir. İyot hangi besinlerde bulunur oldukça sık sorulan bir sorudur. İyot içeren besinler genel olarak balıklarda, kabuklu deniz hayvanlarında ve yoğunlukta tuzda bulunur. Vücudun enerji üretimi için oldukça kıymetli olan bu element, cildin korunmasına da büyük katkı sağlamaktadır. Aynı zamanda bilindiği üzere çocuklarda zeka gelişimi için oldukça önemli olmaktadır. Bununla birlikte, yetişkin bireylerde de tiroid problemlerinin önüne geçmede, bu kimyasal elementin oldukça büyük faydası vardır.

İyot Eksikliği Nedir?

Çocuklarda zeka gelişimi, yetişkinlerde ise tiroid sorunlarına yol açabilen iyot eksikliği nedir? Vücutta iyot eksikliği kalp atışlarını, vücuttaki sinirlerin verdiği yanıtları, bebeklerin ya da çocukların büyüme hızını ve metabolizmayı kontrol eden tiroit bezi salgısını birinci derecede etkileyen iyot elementinin vücuttaki eksiklik halidir. Bununla beraber bebeklerde bu elementin eksikliği, hem fiziksel hem de psikolojik olarak gelişimin önüne geçebilmektedir. Bu nedenle oldukça ciddi bir sorundur ve erken teşhis çok önemlidir. İyot eksikliği durumunda acilen tedavi uygulanmalıdır.

İyot Eksikliği Belirtileri

İyot eksikliği belirtileri genel olarak her bireyde benzer ilerlemektedir. Bununla birlikte en yoğun belirti ise tiroid hormonu üretimindeki sorunlara bağlı olarak ortaya çıkar. Belirtiler genel olarak şu şekilde sıralanabilmektedir:

• Boyunda şişme (Guatr)
• Kas ve kemik ağrıları
• Cilt kuruması
• Saçlarda dökülme
• Fazla üşüme
• Depresyon
• Yorgunluk hissiyatı
• Kaslarda güç kaybı
• Kabızlık sorunu
• Kolesterol yüksekliği
• Kilo alma
• Kalp ritminde yavaşlama
• Demans

İyot Eksikliğinde Görülen Hastalıklar

İyot eksikliğinde görülen hastalıklar birbirinden farklı ve çeşitli olabilmektedirler. Genel olarak en çok öne çıkan hastalıklar, tiroid hastalıkları ve zeka gelişimi problemleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu elementin eksikliği, tiroid bezi salgılarının doğru çalışamamasına neden olmaktadır. Bu eksiklik guatr da denilen hastalığa sebep olur. Genel bir çerçeve ile bakıldığında bu elementin eksikliğinde görülen hastalıklar şu şekilde listelenmektedirler:

• Tiroid kanseri
• Bağışıklık problemleri
• Kadınlarda kısırlık problemleri
• Prostat, meme, endometriyum ve yumurtalık gibi kanserler
• Kalp yetmezliği ya da kalp büyümesi problemleri
• Bir takım zihinsel hastalıklar
• Periferal nöropati (Sinir Hastalıkları)

İyot Eksikliği Tedavisi

Bütün hastalıklarda olduğu gibi iyot eksikliği tedavisi için de geçerli olmak üzere, tedaviden önce önleyici önlemler çok daha büyük önem taşımaktadır. Bununla birlikte özellikle son yüz yılda bu elementin eksikliği ile ilgili hastalıkların önüne geçilebilmesi için çok sayıda çalışma yapılmıştır. Dünya Sağlık Örgütü bu konuda oldukça duyarlıdır ve çok sayıda çalışma yapmaktadır. Bu elementin eksikliği ile yaşanan hastalıkların tedavisi günümüzde genel olarak iyotlu tuzlarla sağlanmaktadır. İyotla zenginleştirilmiş tuz, çok sayıda ülkede sorunun önüne geçmiştir. Fakat günümüzde halen iyotla zenginleştirilmiş tuza erişemeyen ülkeler bulunmaktadır. Ayrıca bu tip ülkeler için farklı önlemler alınmaktadır. Bu elementin aşırı eksikliği ve destekleyici gıdalar yetersiz ise ilaç kullanılabilmektedir. İyot takviyesi için iyot içeren vitaminler üretilmiştir. Bununla birlikte tüm tavsiyelere rağmen hastada bu kimyasal elementin seviyesi yükseltilemiyorsa, iyot diyeti uygulanması gerekebilmektedir.

Radyoaktif İyot Tedavisi

Halk arasında atom tedavisi olarak da anılan radyoaktif iyot tedavisi, bu elementin eksikliğine bağlı olarak gelişen tiroid kanserinin tedavisi sürecinde uygulanmaktadır. Normal şartlarda besinler aracılığıyla vücudun kazandığı bu element, bazen yetersiz kalabilmektedir. Böyle durumlarda radyoaktif iyot tedavisi ihtiyacı doğmaktadır. Ayrıca radyoaktif iyotlar özünde, gıdalarda bulunan iyotun radyoaktif versiyonudur. Bu yöntem ile kanserli tiroid hücrelerinin içeriden ışınlanması ve öldürülmesi amaçlanmaktadır. Ancak bu tedavi yöntemi genel olarak cerrahi operasyon zorunluluğu olan hastalarda, operasyon sonrasında kullanılmaktadır. Bununla beraber kullanımın temel amacı, cerrahi operasyonla alınan kanserli hücrelerden kalan olmaması, varsa öldürülmesidir.

İyot Hangi Besinlerde Bulunur?

Bu elementin eksikliğini yaşayan kişiler, genel olarak iyot hangi besinlerde bulunur araştırması yapmaktadır. İyot içeren besinler listesinin başında hiç şüphesiz tuz yer almaktadır. Bunun yanında balıklarda, kabuklu deniz hayvanlarında da yoğun olarak bu element görülmektedir. Öte yandan bu kimyasal element, hemen hemen her besinin içerisinde bir miktar bulunmaktadır. Bu besinleri kabaca incelemek gerekir ise, ıspanak, beyaz ekmek, soya fasulyesi, pazı, sarımsak, kabak, yulaf, fasulye, pirinç, kırmızı et, baklagiller, muz, yumurta, patates, erik gibi besinlerde bu element bulunmaktadır.

Tiroid ile İyot Eksikliği Arasındaki İlişki

İyot yetersizliği ve tiroid arasındaki ilişki oldukça yüksek olduğu bilinmektedir. Tiroid bezi problemleri, Türkiye’de de sık sık görülmektedir. Eski yıllarda guatr hastalığının sorumlusu olarak turp, şalgam, kara lahana ve kabak gibi gıdalar görülürdü. Ama daha sonra bu yiyecek ve içeceklerin guatr ile bir alakasının olmadığı ispatlanmıştır. Guatrın ana sebebi, suda ve topraktaki iyotun seviyesinin eksikliğidir. Suda ve toprakta bu elementin eksikliği yaratan temel sorun erozyondur.

İhtiyaç

Bir insanın günlük ihtiyaç seviyesi, tiroid hormonu üretimi için kesinlikle karşılanmalıdır. Bu kimyasal element insan vücudunda kendi kendisine üretilmez ve mutlaka dışarıdan alınmalıdır. Aynı zamanda anne karnındaki bebekler de üst miktarlarda iyota ihtiyaç duymaktadırlar. Bebek, bu elemente duyduğu ihtiyaç noktasında annesine bağımlıdır. Erişkin bir insanın günlük ihtiyacı 100 – 150 mikrogram arasında değişmektedir. Gebelerin ise günlük 200 ile 300 mikrogram iyotla beslenmesi gerekmektedir.

İyot Eksikliği ve Guatr

İyot elementi, su ve gıdalar aracılığıyla vücuda alınır. Bağırsaklar tarafından emilir ve kana karışım gerçekleşir. Bununla beraber öncelikle tek ve iki iyot molekülü bulunan öncül tiroid hormonları elde edilmektedir. Daha sonra da bunlardan 3 ve 4 element molekülü içeren T3 ve T4 hormonları elde edilir. İşte tam bu noktada vücut, yeteri kadar bu elementten alamaz ise, T3 ve T4 hormonları yeteri kadar üretilemez. Ayrıca bu üretim sağlanamazsa da vücut, tiroid bezini büyüterek daha fazla üretim için zorlar. Tiroid bezinin büyümesine guatr adı verilmektedir.

İyot Eksikliğini Gideren Başlıca Kaynaklar

Deniz ürünleri birinci plana çıkmaktadır. Bunun yanında mandıra ürünleri de oldukça önemli bir iyot deposudur. Tüm dünyada iyotlu tuz kullanımı yaygındır ve buradan günlük ihtiyacın karşılanması amaçlanmaktadır.

Deniz Ürünleri

Genel olarak deniz ürünleri bu elementi en yoğun taşıyan ürünlerdir. Deniz hayvanları ve bitkileri, sudaki iyotu iç yapılarında depolarlar ve insanoğlu bu ürünleri tüketerek vücutlarına iyotu almış olurlar.

Mandıra Ürünleri

Kırmızı et, süt, peynir, tereyağ ve yoğurt gibi mandıra ürünleri de, iyotlar açısından oldukça zengindir. Ayrıca deniz ürünleri kadar yoğun iyot depoları olmasalar da, ülkemizde yoğun tüketilen besinler oldukları için genel olarak ihtiyacı karşılarlar.

İyotlu Tuz

Dünya Sağlık Örgütü, iyot eksikliği ile ilgili 100 yıldır yaptığı çalışmalar sonucunda iyotlu tuzu tüm dünyada kullanmak için teşvik yürütmüştür. İyotlu tuz, dünya genelinde eksikliklerin önüne geçilmesinde büyük bir rol oynamaktadır. Bununla beraber çocuklarda gelişim bozukluklarına ve tiroid hastalıklarına büyük bir darbe indirilmiştir. İyotlu tuz alırken dikkat edilmesi gereken en önemli husus ise, tuzun paketlenme yöntemidir. Tuzun mutlaka ışık geçirmeyen kapalı bir kap içerisinde korunuyor olması gerekmektedir. Ayrıca poşet ambalajlı tuzlardan kaçınılmalıdır.

 

Sıkça Sorulan Sorular