Göz Tembelliği: Nedir, Belirtileri ve Tedavisi

Tıp dilinde ambliyopi olarak da bilinen göz tembelliği, gözde herhangi bir sorun ya da hastalık olmamasına rağmen görme kaybı yaşamak olarak tanımlanabilir. İnsanların ortalama yüzde 2’sinde bu göz hastalığı görülmektedir.  Tedavisi yapılabilen bu hastalık, ailelerin yeteri kadar ilgi göstermemesi ve önemsememesi sebebiyle ilerlemekte ve görme kaybına neden olabilmektedir. Gözde tembellik, göz sinirlerinin kullanılmamasıyla oluşur. Bir başka deyişle, bir görüntü, sinir tabakasına gidemediği için, bulanık olarak görülür.

Hastalığın bitmesi için gözdeki sinirlerin harekete geçirilmesi gerekmektedir. Genellikle bebeklik döneminde başlayan ambliyopi için en önemli süreç ilk 6 ay ile 8 yaş aralığındaki dönemdir. Bu dönemde çocuklardaki göz tembellikleri tespit edilmeli ve tedavi edilmelidir. Bu yaş aralığında bir çocuğun çok fazla göz kırpması, göz tembelliğinin en büyük belirtisidir. Klinik göz muayenesi yapılarak kesin teşhis koyulabilir. Bebeklerin ve çocukların 6 ayda bir rutin göz muayenesi yaptırmasında fayda vardır.

[treyebanner]

Göz Tembelliği (Ambliyopi) Nedir?

Göz tembelliği nedir diye soracak olursak, gözlerde ve gözlerin sinirlerinde bir problem olmamasına rağmen, bir gözün diğer göze göre biraz daha az görme yeteneği olması diyebiliriz. Bir bebek doğduğu andan itibaren beyinsel bir gelişmeye girer. Buna bağlı olarak da görme kapasitesi yükselir. Bu da bebeklerin giderek daha net ve iyi bir görme yetisine sahip olmasını sağlar. Eğer göz tembelliği varsa, lens ya da gözlük kullanılıyorsa bile, sağlıklı bir gözün görebileceği netlikte görüntü görünemez. Bunun sebebi, göz tembelliği yüzünden görme merkezinin çocukken yeterince gelişmemesidir.

Bir başka deyişle, çocuğun gelişme döneminde kullanılmayan sinirler, zamanla pasif hale geçiş yapar ve işlevlerini kaybeder. Bu da gözlere giren ışık seviyelerini düşürür ve gözün maksimum görme yetisinin düşük kalmasına neden olur. Buna bağlı olarak da beynin göze verdiği tepkiler azalır ve sadece sinirler uyarıldığında tepki gösterir. Göz tembelliği genel olarak tek gözde oluşsa da, iki gözün de tembelleştiği vakalar bulunmaktadır. 6 aylık ile 8 yaş aralığında her 6 ayda bir rutin göz muayenesi, ambliyopi teşhisini kolaylaştırır. Göz tembelliğinin tedavisi mümkündür. Rutin göz muayeneleri yapılmayan çocuklarda göz tembelliği oluşsa dahi, aileler bunu fark edemez ve hastalık ilerler. Göz tembelliğine bağlı kalıcı bir hasar oluşmaması adına çocukların, 10 yaşına kadar tedavilerini tamamlamaları gerekmektedir. Erken teşhis, erken tedavi demektir.

Göz Tembelliğinin Nedenleri Nelerdir?

Göz tembelliği neden olur sorusunun yanıtı, aşağıda yer alan maddelerdir:

• Şaşılık: Gözlerin şaşı veya kayık olması, göz tembelliği oluşumunun başlıca nedenidir. Gözlerin, göz dışarısında 6 adet kası bulunur. Bu kasların güç dengelerinde farklılıklar olması, şaşılığa neden olmaktadır. Her ne kadar yeni doğmuş bebeklerin gözlerinde kayma ya da şaşılık olması normal bir durum gibi görülse de, bebek 4 – 6 aylık döneme geldiğinde devam etmemelidir. Devam etmesi, bir sağlık problemidir ve tedavi edilmesi gerekmektedir.
• Göz kapağı düşüklüğü: Göz kapağının düşük olması, doğuştan olabileceği gibi, sonradan da oluşabilmektedir. Eğer gözün renkli kısmı göz kapağı tarafından kapanıyorsa, göz kapağı düşüklüğü var demektir. Göz kapağı düşüklüğü ambliyopiye neden olmaktadır.
• Göz numaralarının farklı olması: Miyop, astigmat veya hipermetrop gibi hastalıkların, bir gözde daha fazla olması durumunda göz tembelliği oluşabilmektedir. Bu hastalıkların bir gözde daha fazla olması, beynin gelen görüntüleri algılayamamasına neden olur. Bu da beyne gelen bazı sinyallerin yok sayılmasına neden olarak, göz matlaşması, şekilsel farklılıklar ve boyutsal farklılıklar oluşmasına sebebiyet verir. Buna bağlı olarak da göz tembelliğinin oluşumu görülür.
• Katarakt: Görüntünün bulanıklaşmasına neden olan katarakt, doğumla birlikte gelir. Çocukluk döneminde gelişmesi gereken gözler, katarakt nedeniyle yeterince gelişemez ve buna bağlı olarak da tembellik oluşur. Çocuklarda katarakt teşhisi yapıldığı gibi, hiç vakit kaybetmeden tedavi edilmesi gerekmektedir.

Her ne kadar şaşılık, kayık göz ve göz kapağı düşüklüğü gibi problemler aileler tarafından hızlıca belirlenebilse de, göz numaralarının birbirinden farklı olması ya da katarakt gibi problemler kolay belirlenemez. Bir diğer deyişle aileler, çocuklarında dışarıdan bakılınca fark edilen hastalıklarını fark etmekte ve tedavi ettirmektedirler. Bu yüzden gözle görülen bir problem olmasa bile, çocukların düzenli olarak göz muayenesinden geçirilmesi ve tüm hastalıklarının tedavi ettirilmesi gerekmektedir. Tedavide geç kalınması, ilerleyen yıllarda başlanan tedavinin başarı şansının düşük olmasına neden olur.

Göz Tembelliği (Ambliyopi) Belirtileri

Göz tembelliğinin belirtilerinin hissedilmesi, çocuklar için zor olabilir. Gelişim çağındaki çocuklar, bu belirtileri fark etmekte zorlanırlar. Bu yüzden belirtileri ailelerin fark etmesi gerekir. Çok sık göz kırpma ve şaşılık, göz tembelliğinin en güçlü belirtisidir. Her ne kadar şaşılık aileler tarafından fark ediliyor olsa da, diğer belirtiler fark edilememekte ve tedavi geciktirilebilmektedir. Aşağıda yer alan belirtilerle karşılaşılması durumunda, Avicenna Hastanesi Göz Hastalıkları bölümüne giderek muayene olabilirsiniz.

• Sık sık gözleri kırpma
• Genel olarak bir gözü kapatma isteği (Elle kapatmak ya da kısık bakmak)
• Gözleri ovalama isteği veya bir şeye dikkatli bakarken gözleri kısmak
• Gözlerle eller arasında bir koordinasyon olması gereken durumlarda başarısız olmak (Düğme iliklemek, kaşık ve çatal tutmak gibi)
• Odak noktasına bakıldığı anlarda kafayı yukarı, aşağı, sağa veya sola çevirerek bakmak
• Genel bir dikkat dağınıklığı
• Düşünceli ruh hali
• Nesnelere yakından bakmaktan kaçınma hali

Ambliyopi Teşhisi

Göz tembelliğinin tanısı, tam göz muayenesiyle koyulmaktadır. Başka bir tanı yöntemine gerek yoktur. Yeni doğmuş bebeklerde katarakt, şaşılık ya da göz kapağı düşüklüğü tespit edilir edilmez tedavi edilirse, göz tembelliği oluşumu da engellenmiş olur. Tanı koyma aşamasında her iki göz de ayrı ayrı incelenir. Gözlerin birlikte hareketliliğine bakılır. Her iki gözün de uyum içerisinde hareket edip etmediğine bakılır. Gözlerde kayma ya da şaşılık tespit edilmesi, bir bakıma potansiyel göz tembelliğinin de teşhis edilmesi anlamına gelmektedir.

Ambliyopi Tedavisi

Göz tembelliğinin erken teşhisi, tedavi başarısı için çok önemlidir. Göz tembelliğinin tedavisi her ne kadar kolay olsa da, uzun ve zahmetli bir süreçtir. Tedavi, doktorların yönlendirmelerini sürdürdükleri sürece devam etmelidir. Hastaların tedaviyi kendi kendilerine karar alarak bırakmamaları gerekmektedir. Göz tembelliği lazer tedavisi ile ancak gözlüklerden kurtulmak mümkündür. Tembellik seviyesinde iyileşme görülmez. Göz tembelliği tedavisi aşağıdaki yöntemlerle yapılmaktadır:

• Göz kapama tedavisi: Normal sağlıktaki gözün kapatılarak, tembel göz için çalışma zorunluluğu yaratılır. Hastanın yaşına ve kapama süresine göre tedavinin başarısı değişiklik göstermektedir. Erken tanı koyulan genç hastalarda, göz kapama tedavisi süresi çok daha kısa olur.
• Ortoptik tedavi: Bu tedavi hastane ortamında yapılabilmektedir. Bir çeşit fizik tedavi yöntemi olarak kabul edilir. Çalışmayan göz kaslarını çalıştırmak temel amaçtır. Halk dilinde göz egzersizi olarak bilinen bu yöntemle, hastaların gözlerindeki derinlik algısı da geliştirilir. Tedavide gözler kapatıldığı için, göz kapama yöntemi ile benzerlik gösterir.
• CAM tedavisi: Yine hastane ortamında uygulanan tedavilerden birisidir. Göz kapama tedavisi ile beraber uygulanmaktadır. Farklı farklı desenleri bulunan, beyaz ve siyah renklere sahip, yuvarlak şekildeki bir kart, bir makine tarafından şeffaf bir labirentin etrafında döndürülmektedir. Tedaviye alınan çocuktan, labirentten çıkması istenir. Çocuk, bir kalemden yardım alır. Tedavide amaç, tembelliğin olduğu gözün aktiviteye maruz bırakılarak geliştirilmesidir. Göz kasları bu tedavi sayesinde güçlenir.
• Nörovizyon: Nörovizyon tedavisi, 9 ile 55 yaş aralığında uygulanabilen bir tedavidir. Geç kalınmış göz tembelliği tedavisinde uygulanır. Özen bir bilgisayar programı sayesinde, hastaya uyarıcı görseller gösterilir. Hastadan bazı görevleri çözmeleri istenir. Yetişkin insanlarda görme keskinliğini ve derinlik algısını artırdığı ispatlanmıştır. İleri yaşlarda göz tembelliği için iyileştirici bir yöntemdir.

Göz Tembelliğinin Tedavisi Yapılmazsa Ne Olur?

Göz tembelliği toplumun ortalama yüzde 2’sinde görülen bir problemdir. Fakat, erken tanı koyulabildiğinde tedavi şansı yüksektir. Sanıldığı gibi yalnızca keskin görebilmede değil, derinlik algısında da sorunlara neden olur. Derinlik algısında bozukluk olan çocuklar, üç boyutlu görmekte sorun yaşarlar. Bu durum, çocukların ilerleyen yıllarda mesleki hayatlarına kadar çeşitli problemlerle karşılaşmalarına izin vermektir. Öte yandan, aniden gelişen ve travmatik olabilen durumlarda, bir gözü tembel olan insanlar, sağlıklı gözleriyle tepki göstermektedir. Bu da sağlıklı gözün zarar görebilmesine neden olmaktadır. Tedavisi mümkün olan göz tembelliği hastalığının mutlaka tedavisinin yapılması gerekir. Ambliyopi, göz ardı edilebilecek basit bir hastalık değildir.

 

Sıkça Sorulan Sorular