Çapraz Bağ Yırtılmaları: Nedir, Belirtileri ve Tedavisi

Avicenna Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji bölümü uzman hekimleri, dizde çapraz bağ yaralanmaları, yırtılmaları ve kopmaları hakkında tüm merak edilenleri paylaştılar.

Ön Çapraz Bağ Nedir?

Diz eklemi uyluk, bacak ve önde diz kapağı kemiklerinden oluşur ve diz eklemindeki kemikler farklı bağlar ile birbirine bağlanır. Dizdeki kemikleri sabit ve bir arada tutmak için ise 4 adet birincil bağ bulunur. Ayrıyeten diz eklemi içinde ön ve arka bağlar X oluşturur ve birbirlerinin içine geçerler. Diz içindeki çapraz bağlar ise dizin ileri ve geri hareketlerini kontrol eder. Dizin ortasında çapraz olarak uzanan ön çapraz bağlar, bacak kemiğinin femurun önünde kaymasını önler ve dizde dönme stabilitesi sağlar.

Dizde Çapraz Bağ Yırtılmaları Nasıl Olur?

Diz eklemi, tek düzlemde hareket serbestliği olan, katlanabilen ve açılabilen bir eklemdir. Diz eklemini daha iyi anlayabilmek için, menteşeye benzetmek mümkündür. Bu eklem, vücudun aniden gelişen ve kontrol edilemeyen dönme hareketi sonucunda yırtılabilmektedir. Yırtılan yapılar nelerdir diye soracak olursak, iç yan bağ ve dış yan bağ gibi örnekleri verebiliriz. Bu yapıların yanı sıra, diz ekleminin iki tane kondilinin tam ortasında yer alan ön ve arka çapraz bağ, dizin dönmesi sonucunda sanki bir makas hareketine maruz kalmış gibi kopabilmektedir.

Dizde Çapraz Bağ Kopması Belirtileri

Dizde çapraz bağ yaralanmaları sonucunda hastaları şişmiş ve ağrılı bir diz beklemektedir. Sporcular için oldukça zorlu ve üzücü olan bu süreç, sporcunun bir süre spora devam edememesine neden olur. Diz eklemi içerisinden enjeksiyonla sıvı alımında kanamaya rastlanır. Bu kanama o kadar kuvvetlidir ki, yırtılmadan sonraki ilk 5 dakika içerisinde, dizin tamamını kan doldurabilmektedir. Dizin içerisindeki bu şişlikle beraber, haliyle ağrı ve topallama başlamaktadır. Şişen dizlerin genellikle tam uzatılamadığı görülmektedir. Hasta dizini 20 – 30 derece kadar kısıtlı açabilmektedir. Topallama, aksama ve sekerek yürüme, hastaların tedavi için hastaneye gelme nedenleridir. Bunların dışında diğer ön çapraz bağ yırtılma belirtileri şunlardır;

• Aktivite sırasında diz içinden ses gelmesi ve uyuşma hissi
• Şiddetli ağrı ve aktiviteye devam edememe
• Hareket alanı kaybı
• Dizde hızla yaşanan şişme
• Yürürken rahatsızlık

Dizde Çapraz Bağ Kopması Nedenleri

• Aniden yavaşlama ve yön değiştirme
• Sıçramalardan sonra dengesiz düşme
• Dizin aniden dönmesi
• Aniden durmak
• Dize doğrudan darbe alınması
• Futbol gibi sporlarda uygun olmayan ayakkabı ve benzeri ekipmanları kullanmak gibi semptomlar çapraz bağ yırtılmaları nedenleri arasındadır.

Dizde Çapraz Bağ Yırtılması Teşhisi

Yapılan muayenede ilk olarak hastanın öyküsü dinlenir ve fiziksel muayene gerçekleştirilir. MR çekimi, dizde bağ yaralanmalarının en seçkin teşhis yöntemidir. Eğer hastanın ağrı seviyesi çok yüksek değilse ve hastanın genel durumu müsaitse, dizin stabilizasyonunu yani bütünlüğünün korunup korunmadığını anlamak için, stres testleri yapılır. Sıklıkla uygulanan test, “öne çekme” testidir. Doktor, hastayı sırt üstü yatırır ve dizin alt kısmını iki eliyle öne ve arkaya doğru çekip – iter. Böylece hekim, dizin altındaki baldır kısmının, uyluk üzerinde hareket edip etmediğine bakar. 1 – 2 milimetrelik hareketler çok anlam ifade etmez.

Ancak 2 mm’nin üzerine çıkan hareketler, ilerleyen zamanda ödemin çözülmesiyle beraber, hastanın yürürken öne arkaya boşluk hissetmesi, merdivenden inerken denge kayıpları yaşaması gibi durumların yaşanabileceğini göstermektedir. Unutulmamalıdır ki yaralanan bir hasta, kendini korumak için her zaman çevre kaslarını çok aktif biçimde kasar. Bu kasma anında yapılacak değerlendirmelerde doktora, sanki bir kayma hareketi yokmuş gibi gelebilir. Bu noktada doktorların dikkatli bir muayene gerçekleştirmesi önem arz etmektedir. Hastaların büyük bölümüne koyulan teşhis, ön çapraz bağ yırtılması teşhisi olmaktadır.

Ön Çapraz Bağ Yırtılması Tedavisi

Peki, eğer hasta sadece ön çapraz bağ yırtığı ile karşı karşıya kalmışsa, çapraz bağ yırtılma tedavi süreci için neler yapılır? Bu kişinin yırtığı tam kat kopmaysa, dönme ile beraber istem dışı eklem hareketliliği yani instabilite varsa, öne çöktüğünde bir boşluk hissi varsa ve yoğun ağrı bulunuyorsa, bu hastanın ameliyat olması kaçınılmazdır. Ancak ön çapraz bağı kısmi olarak yırtılan hastalarda, ilerleyen zamanlarda incelen kısmın tekrar bir travmaya bağlı olarak yırtılmaması için aşağıdaki yöntemler uygulanır:

• Dizin olabildiğince korunması
• İstirahat
• Fizyoterapi ve egzersiz
• Bağ içerisine yapılabilecek kök hücre enjeksiyonlarıyla bağın tekrar kendisini onarabilmesini sağlama

Tam kopmuş bağlarda seçkin tedavi, bu bağı anatomik olarak başka sağlam bir bağ ile onarmaktır. Çünkü kopma, sanki bir gemi halatının taşa sürtmesi sonucunda, bağın lif lif ayrılması şeklinde gerçekleşir. Bu nedenle bağ uç uca tekrar dikilememektedir. Bağın ucundaki yırtılmış ve parçalanmış kısım hastadan çıkarıldığında da, bağların uçlarının iki kemikten ortada buluşamaması nedeniyle, başka bir yerden bağ alınır. Genellikle hamstring adı verilen, dizin arka tarafındaki kalça ile diz aralığından bağ alınır. Genellikle iki adet bağ alınır ve bunlar ikiye katlanır. Böylece dört katlık bir bağ elde edilir. Bu elde edilen bağ, ön çapraz bağdan yüzde 30’a kadar daha kuvvetli olmaktadır. Bu sayede diz tekrar stabil fonksiyonlarına geri kavuşur.

Çapraz bağ kopması ameliyat, 1 günlük bir ameliyattır. Kapalı ameliyat tekniğiyle gerçekleştirilir. Kendi bağının kullanılmasını istemeyen hastalar için, kadavralardan alınan bağlar kullanılabilir. Her ne kadar ülkemizde kısıtlı bulabiliyor olsa da, suni bağlar da kullanılabilmektedir. Ön çapraz bağın tamamen kopmadığı, ancak kısmi yırtılma olduğu hastalarda, kadavra bağlarıyla ya da suni bağlarla takviye işlemi gerçekleştirilebilir.

Çapraz Bağ Yırtılması Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Tedavinin yapılmadığı hastaların ekleminde boşluk meydana gelmektedir. Diz ekleminin alt kısmı yani tibia kısmı, ince ve küçük bir plato gibidir. Bu platonun üzerinde hareket eden üst uyluk kısmının dairesi, çok kolay bir şekilde yuvarlanma sırasında mesafeyi atlayabilir. Öne ve arkaya doğru oluşan hareket boşluğu, zaman içerisinde dizin içerisindeki menisküs gibi tampon yapıları yırtabilir, diz kapağına ani çarpmalar yapabilir. Bulunduğu yerde dairesel bir hareketi tamamlaması gereken diz eklemi, etrafa sürtmeyi artırarak kireçlenmeye başlar. Hastada kısa süre içerisinde olmasa da, yıllar içerisinde ve kuvvetli spor yapan birisiyse aylar içerisinde, diz eklemi kıkırdağı ve ilave menisküs yaralanması gibi yeni sorunlar ortaya çıkmaya başlar.

Onarımın erkenden yapıldığı ve rehabilitasyonun geciktirilmediği hastalarda, diz ekleminin uzun vadede korunabildiği görülmektedir. Diz içerisindeki kıkırdak yapı, çapraz bağlar gibi sonradan onarılamamaktadır. Bu yüzden kıkırdak yapının özenle korunması gerekmektedir. Tedavi olmayan hastalarda, dizin eklem yapısının birbiriyle uyumu bozulur ve uyumu bozulan dizde kıkırdak yapı zarar görmeye başlar. Ameliyat korkusu gibi nedenlerde tedavi olmayan sporcularda, erken jübile görülmektedir. Gündelik yaşamda ise, dizden ses gelmesi ve boşluk hissi oluşmaktadır. Merdiven inerken, topuklu ayakkabıyla yürürken, gebelik döneminde ya da fazla kilo alınan bir süreçte, çok çeşitli sorunlarla karşılaşılabilir.

 

Sıkça Sorulan Sorular