Utangaç Çocuk Ne Anlama Gelir?
Utangaç çocuk; bilmediği ortamlarda insanlarla etkileşime girmekte fazlasıyla çekinen, tereddüt eden çocuklara denilmektedir. Bilmediği ortama dahil olmaktansa dışarıdan izlemek kendini daha rahat hissettirdiği için, çocuk zamanla yalnızlaşmaya başlayabilir. Sosyal ortamlardan uzaklaşmak ve arkadaş edinmekte zorlanan çocuklarda ailenin yardımı oldukça önemlidir.
Çocuklarda Utangaçlık Neden Olur?
Çocuklarda utangaçlık oluşturabilecek bazı nedenler vardır. Bunlar arasında;
- Genetik
- Kişilik
- Aile ilişkileri
- Sosyal etkileşim eksikliği
- Sert eleştiriler
- Başarısızlık korkusu
sorunları nedeniyle çocuklarda utangaçlık ve çekingenlik durumları oluşabilir. Kimi zaman çocuklar bu durumlarda kendini suçlama ve kendilerini fazla yargılayıcı hale gelerek zarar verebilirler. Zamanla geçebilen bu durum, bazen artarak çoğalır ve içe kapanık bireyler yetişir. Bir çocuk kendine ne kadar güvenirse, ileride içe kapanık olması o kadar düşük olacaktır. Bu nedenle ergenlikten başlayan bu sorunlar gözlemlendiğinde ailelerin ve psikologların desteğiyle yardım alınması daha doğru olacaktır.
Utangaç Çocuk Belirtileri Nelerdir?
Utanma, çekinme sorunu yaşayan çocuklarda gözlemlenebilen bazı komplikasyonlar vardır. Bunlar arasında;
- Sıklıkla yüzünü kapatma, kendini saklama
- Kızarma, kekeleme ve titreme sorunları
- Yüksek kaygı seviyesi,
- Etkinliklere katılmak istememe
- Artan yalnızlık
- Eğlenceli aktivitelerden uzaklaşma
- Müzik, dans, spor gibi aktivitelerden uzaklaşmak
giderek artan utangaçlık ve içine kapanıklık belirtileri arasında yer almaktadır. Özellikle gözler üzerinde olduğunda veya kalabalık bir ortama girdiğinde artan belirtiler gözlemlenerek, nasıl yardımcı olabileceği hakkında yardım alınmalıdır. Utangaçlık belirtileri yaş ilerledikçe kendiliğinden düzelme de gösterebilir.
Arkadaş Edinmek İçin Gerekli Beceriler
Çok basit görünen arkadaş edinme eylemi, içine kapanık çocuklarda bize geldiği gibi basit bir işlem gibi gelmeyebilir. Biriyle konuşma eylemini düşünmek, ne yapacağını bilememek stres yarattığı için daha harekete geçmeden adım atmaktan vazgeçmelerine sebep olabilir. Çocuklarda arkadaş edinmek için gerekli olan beceriler;
- Karşısındakiyle konuşma başlatabilmek, ortak bir konu açabilmek,
- Konuşmayı devam ettirebilme yeteneği,
- Farklı bakış açılarına açık olmak,
- Özür dilemeyi, düzeltmeyi bilmek,
- Olumlu etkileşimlerde bulunabilmek,
- Karşısındaki kişiyi dikkatle dinleyebilme, cevap verebilme.
Bazı çocuklarda bu beceriler gelişim olurken, bazen sonradan gelişmesi için çaba göstermesi beklenmelidir. Dil bozuklukları, hiperaktivite ve kaygı bozuklukları iletişim becerilerinin gelişmesinde zorluklar açılmasına neden olabilen etkenler arasında yer alıyor.
Utangaç Çocukların Arkadaş Edinmelerine Nasıl Yardımcı Olunur?
Oldukça kişisel bir durum olan arkadaş edinme için çocuklara yön gösterilebilir. Çekingen çocukların arkadaş edinmesine yardımcı olabilmek adına kullanılabilecek bazı yöntemler vardır. Bunlar arasında;
1. Sosyal Beceriler Geliştirmesine Yardımcı Olun
Çocuklarda olması gereken sosyal beceriler bazen kendiliğinden gelişme göstermez. Bu durumlarda çocuğun arkadaşlık kurma içgüdülerini engelleyecek hareketlerde bulunması, öfkeli, sinirli ve fazla hareketli davrandığı gözlemlenebilir. Kendilerindeki bu davranışlarının nedenlerini çözemeyen çocuklar topluluklara girmek yerine oyun gruplarından ve insanlardan uzaklaşma eğilimi gösterebilirler.
Bu tür durumlarda çocukların akranlarıyla iletişimi zedelenebilir. Durumu gözlemleyen ebeveynler olarak yardımcı olmak isterseniz, çocuğunuzun pratik yapabileceği sosyal ortamlar oluşturabilirsiniz. Konuşup sohbet ederken gözlerinin içine bakmak, mimiklerle tepkiler vermek gibi sosyal becerilerin nasıl olduğunu gösterebilirsiniz.
2. Utangaç Çocuklar İçin Güvenli Sosyal Ortam Sağlayın
Çocuğunuz sosyal kaygılıysa, ikili ilişkilerde oldukça endişeli olabilirler. Çocuklar için önemli ve çözülmesi gereken sosyal kaygı sorunu, çocuklarda davranış bozuklukları ve güvensizlik yaratabilir. Bu nedenle çocuğunuza ek güven sağlayabilmek için aile içerisinde veya arkadaş ortamında güven bağlantılarını geliştirebileceği iyi ilişkiler kurmasında koçluk yapabilirsiniz.
3. Çocuğunuza Konuşma Becerilerini Öğretin
Yeni arkadaş edinmek isteyen çocukların en çok çekindikleri konular arasında nasıl davranacakları ve ne söyleyecekleri geliyor. Bunun gerginliğiyle adım atamayan çocuğunuza yardımcı olmak için karşılıklı hoş konuşmalar yaparak, ilk diyalogların nasıl gelişeceğini gösterebilirsiniz.
Not: Çocuklarınızın aktif dinlemeyi öğrenebilmesi için uygun şekilde göz teması kurarak, beden diliniz eşliğinde onu dinlediğinizi hissettirmeniz oldukça önemlidir.
4. Fazla Kontrolcü Olmamaya Dikkat Edin
Çocuğunuz ve arkadaş çevresi sizi aşırı baskıcı olarak algılarsa, yaptıkları aktivitelere çocuğunuzu dahil etmemeye başlayabilirler. Aynı şekilde çocuğunuz yapacağınız aktiviteleri sizlere bildirirken sorun yaşayacağını düşünürse, size durumu açıklamak yerine dışarı çıkmaktan, arkadaşlarıyla vakit geçirmekten vazgeçebilir.
Durumun böyle olması ebeveynlerin çocukları ve arkadaş çevresi üzerinde olumsuz etki bırakabilir. Ebeveyn otoritesi çocuğun üzerinde olmalıdır ancak abartmadan, karşılıklı anlayış şeklinde ilerlemesi çocuk ve aile arasındaki güveni arttıracaktır. Çekingen çocuk, akşam dışarı çıkmak istediğinde ısrar ortamı oluşturmadan birkaç soru sorup, güven rotamı yarattıktan sonra gününün iyi geçmesini dilemeniz güven ortamını pekiştirecektir.
5. Çocuğunuza Sıcaklık ve Saygı Gösterin
Ergenlerde gelişmekte olan davranış biçimleri, ailelerin çekingen çocuklara davranışlarıyla direkt alakalı olabilir. Çocuğunuzun arkadaş edinme becerisi direkt bu davranışıyla alakalı olmayabilir ancak sosyal davranışları üzerinde kesinlikle ilgili vardır. Ebeveyn olarak çocuğun üzerinde çok otoriter olmanız, samimi ve sıcak davranmamanız, ceza ve utandırma şekliyle onu kontrol altına almaya çalışmanız, arkadaş edinmekte sorun yaşamasına neden olabilir.
Psikolojik olarak rahat olan her çocuk kendini daha iyi hissederek sağlıklı arkadaşlıklar kurmaya eğilim gösterir. Ancak aksi durumlarda çocuk kendini, kalitesiz arkadaşlıklar ve sağlıksız arkadaşlık ilişkileri ortasında bulabilir ve içine kapanık olmaya devam eder. Bu nedenle çocuğunuzun davranışları karşısında olumlu, sıcak, dozunda disiplinli olmanız önerilmektedir.
Utangaç Çocuklar: Sonuç
Yukarıda bahsettiğimiz maddelerle utangaç çocukların arkadaş bulmaları konusunda yardımcı olabilirsiniz. Ancak unutmamanız gereken konulardan biri, az arkadaş problem değildir. Ebeveyn olarak kendi sosyal istediklerinizi çocuğunuza söylememeniz önemlidir. Her çocuk farklıdır ve herkes okulun popüler çocuğu olmayabilir.
Sınıfında, sosyal çevresinde edineceği 1 – 2 arkadaş onun tüm ihtiyaç duyduğu sosyal evreyi karşılayabilir. Bunun yanı sıra içe dönük utangaç çocukların arkadaş bulmasına yardımcı olmak çocuk sağlığı için önemlidir ancak fazla baskıcı olmamak önemlidir. Gerekli durumlarda psikolojik yardım alarak, nasıl davranılması gerektiği konusunda uzman önerisine başvurabilirsiniz.
Utangaç çocukların arkadaş bulmalarına yardımcı olmak istiyorsanız, davranış problemleri hakkında detaylı bilgi için bir uzmanla görüşebilirsiniz. Avicenna Hastanesi Psikoloji Bölümü uzman doktorlarımıza aşağıdan ulaşabilir, randevu alabilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular
Çekingen çocuklar nasıl desteklenir?
Çocuğun yanında duyabileceği şekilde çekingen ve utangaç kelimelerini geçirmemek nemlidir. Çocuğun sosyal ortamlara girmesini destekleyerek, yeni ortamlarda kendisini ifade etmesine izin vermelisiniz.
Çocuğun içe kapanıklığı neden olur?
İçe kapanık çocuk, genellikle düşüncelerini dile getiremeyen, eylemlerin sonucundan korkmaları sonucunda oluşmaktadır. Ailelerin çok baskıcı olması, davranışlarının onaylanmaması ve kendini özgür bir birey gibi hissetmemesi içe kapanık çocuk profilini oluşturabilir.
