Çocuklukta fallik döneminde ortaya çıkan Oedipus kompleksi, erkek çocuğun annesini aşırı sahiplenmesi ve baba figürünü yani kendisi ile aynı olan cinsi rakip görmesi, düşman kesilmesi ile kendini belli eder. Erkek çocukta baba düşmanlığı, rakip kompleksi olarak açıklanabilmektedir.
Oedipus kompleksi, psikoloji alanının en ünlü isimlerinden Sigmund Freud tarafından ortaya atılan psikanalitik bir teoridir. Freud’un inanışına göre her çocukta ilk aşk karşı cins ebeveynle ortaya çıkmaktadır. Erkek çocukları için ilk aşkın anne olması, babanın bir rakip, bir düşman olarak görülmesine neden olmaktadır.
Freud’un bu teoriyi Sophokles tarafından kaleme alınmış bir Yunan efsanesi olan Oedipus eserini esas olarak ortaya attığı ve isimlendirdiği bilinmektedir. Freud’a göre bu durum fallus döneminde son derece olağandır. Erkek çocukların anneye, kız çocukların ise babaya karşı daha yakın olduğu, libidosal yoğunluk hissettiği bu teoremle açıklanmaktadır.
Çocukluk döneminde ideal eş kavramı ve otorite arayışı kız çocuğu babaya itmektedir. Erkek çocuk ise kendisi bir otorite kurma arzusunda olduğu için babadan çokça, anneden ise kısıtlı olarak uzaklaşmaktadır. Erkek çocuğun yaşadığı bu karmaşa Oedipus kompleksi olarak açıklanmaktadır. Kız çocuğun babaya yakınlaşması ve annesine düşman kesilmesi ise Elektra kompleksi olarak adlandırılmaktadır.
Oedipus Kompleksi Nasıl Anlaşılır?
Son derece doğal kabul edilen bu süreç, fallik dönemi yani 3 yaş sonrası dönemde kendini belli etmektedir. Cinsel organını, cinselliği keşfe başlayan ve kendi bedenini tanımaya başlayan çocuğun birini sevmek, aşık olmak gibi davranışları da bu yaş aralığında keşfettiği gözlemlenmektedir.
Fallus; erkek çocukların anneye, kız çocukların ise babaya karşı daha yakın olmak istediği, kendisi ile aynı cins ebeveyne daha kaba ve ters davranmaya başladığı bir dönemdir. Bu dönemde çocukta ebeveyn kayırma, karşı cinse daha yakın olma durumlarıyla kompleksin ortaya çıktığı anlaşılabilmektedir.
Oedipus kompleksi, tamamıyla riskli ve yanlış değerlendirilmemelidir. Çocuğun karşı cinsi ve kendi arzularını keşfi için bu dönemin besleyici bir yanı da bulunmaktadır. Ancak çocukta görülen aşırı saldırgan hareketler, düşmancıl tavırlar hem ebeveyne hem de çocuğa zarar verdiğinde bir uzmandan destek almak faydalı olacaktır. Avicenna Ataşehir Hastanesi Psikoloji bölümünde çocuk ve ergen ruh sağlığına dair hizmetler sunulmaktadır.
Oedipus Kompleksi Nasıl Tedavi Edilebilmektedir?
Bu davranış biçiminde, çocuğun ve ebeveynlerin psikolojisi olumsuz yönde etkilemediği sürece tedaviye ihtiyaç yoktur. Bir pedagog yardımı ile kolaylıkla bu dönemdeki değişimleri atlatmak mümkündür. Ancak çocuğun hem çevresine hem de kendisine zarar verecek şekilde tutumlarında bir profesyonelden destek alınmalıdır.
Oedipus Kompleksi Belirtileri
Psikoseksüel gelişim evreleri arasında kabul edilen 3-6 arası fallus (fallik) dönemi, çocuğun ruhsal gelişimini önemli ölçüde etkilemektedir. Libido (cinsel arzular) ve egonun oluşmaya başladığı bu dönemde çocuğun bir rakip araması ve libidosunu en yakınındaki karşı cinse yönlendirmesi son derece olağandır. Ancak bu kompleksin olumsuz yönleri de ortaya çıkabilmektedir. Saplantılı bir döneme dönüşmemesi, ebeveyn-çocuk ilişkisini zedelememesi için bu dönemin belirtilerini de takip etmek gerekmektedir.
Erkek çocuklarında oedipus kompleksi belirtileri şu şekilde sıralanabilmektedir:
- Çocuk kendisi ve babası arasında ortak yönler bulmaya çalışır, kıyasa başlar,
- Baba taklidi ve yetişkin davranışlarının kopyalanması en belirgin belirtiler arasında yer alır,
- Duş sırasında çocuk babayı değil anneyi yanında görmek ister,
- Babaya karşı nefret söylemleri, davranışları gözlemlenir,
- Çocuk babayı evden kovmak ister,
- Babaya vurma, annenin yanında babayı yerici konuşmalar yapma eğilimi görülür,
- Çocuk büyüdüğünde annesi ile evleneceğini söyler,
- Ebeveynlerin birbirleri ile olan duygusal ve fiziksel temasları çocuğu rahatsız eder ve saldırganlaşmasına neden olur,
- Anne ile uyuyarak babayı yataktan kovma davranışları sergilenir,
Çocuğun bu dönemde cinsel yönelimi ve gelişimi kendisiyle aynı olan babasına karşı nefret beslemesi ve düşmancıl tavırlarda bulunması kompleksin ortaya çıktığını gösterir. Bu belirtileri takip ederek bir pedagog yardımı almak ya da bir psikiyatrist desteğine başvurmak gerekebilmektedir.
Sık Sorulan Sorular
Bu kompleksin en önemli görevi çocuğun cinsel yönünü keşfini sağlamasıdır. Aynı zamanda sevgi, aşk, arzu gibi hisleri duyumsamayı öğretmesi de önemli görevlerdendir.
Özellikle ergenlik döneminin gelişiyle çocuğun bir başka karşı cinsi asıl aşk nesnesi olarak görmesiyle sağlanabilmektedir. Anneden kopma, dış dünyaya açılma ve sevgi besleme, cinsel dürtüleri uyandırma gibi etkilerle kompleksin çözümlendiği görülebilmektedir. Davranış bozukluklarında değişiklik görülmüyorsa bir uzmandan yardım almak gerekmektedir.
Oedipus kompleksi yetişkinlik döneminde; sosyal fobi, cinsel sorunlar, testis travması, anksiyete ve panik bozukluklarla görülebilmektedir. Bu sorunların üstesinden gelme adına bir uzmandan destek alınması gerekmektedir.
