Çölyak Hastalığı Nedir?
Çölyak hastalığı, bazı yiyeceklerde bulunan bir protein olan glutene karşı bağışıklık sisteminin duyarlı olmasıdır. Gluten intoleransı olarak da bilinen hastalığa sahip kişilerin, hayatları boyunca gluten içeren gıdalardan uzak bir beslenme diyeti uygulamaları gerekiyor.
En çok gluten içeren gıdalar arasında olan buğday, arpa ve çavdar gibi ürünler kullanılarak yapılan her türlü besin, Gluten Enteropatisi sahip kişilerde glutene bağlı bozukluklar oluşmasına neden olmaktadır. Çocuklarda ve yetişkinlerde Gluten Enteropatisi, dikkat edilmediği durumlarda bağırsaklarda kalıcı hasara ve ciddi komplikasyonlara yol açmaktadır. Gluten alımına devam edilen durumlarda zamanla ince bağırsaklara zarar vererek, besin maddelerinin emilimi azalmasına neden olur. Bağırsağın işlevini yerine getiremediği bu durumda hazımsızlık, kansızlık ve kilo kaybı gibi ciddi semptomlarla karşı karşıya kalmanıza neden olmaktadır.
Çölyak Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Gluten Enteropatisi belirtileri, yetişkinlerde ve çocuklarda değişiklik gösterebilir. İki kategoride incelediğimiz belirtilerden ilki;
Yetişkinlerde Çölyak Hastalığı Belirtileri
- İshal
- Yorgunluk
- Kilo kaybı
- Şişkinlik
- Gaz
- Karın ağrısı
- Mide bulantısı
- Kusma
- Kabızlık
- Soluk, kötü kokulu dışkı
Yetişkinlerde çölyak hastalığının belirtileri arasında yer almaktadır. Yukarıda bahsedilen belirtiler sindirim sistemiyle ilgili olarak görülebilen semptomlar arasındadır. Tüm vücutta görülebilen semptomlar arasında ise;
- Ağız ülseri
- Anemi
- Kemik yumuşaması
- Kemik yoğunluğu kaybı
- Kaşıntı
- Baş ağrısı
- Tükenmişlik
- El ve ayaklarda uyuşmalar
tüm vücutta görülebilen ve gluten intoleransı durumlarında oluşan belirtilerdir. Bu belirtiler yetişkinler için olup çocuklarda gluten intoleransı durumunda farklı semptomlar gözlemlenebilir.
Çocuklarda Çölyak Hastalığı Belirtileri;
- Mide bulantısı
- Kronik ishal
- Şişmiş göbek
- Kabızlık
- Gaz
- Soluk dışkı
- Kilo kaybı
- Sinirlilik
Çocuklarda Gluten Enteropatisi belirtileri arasında bulunmaktadır. Hem yetişkinlerde hem de çocuklarda Gluten Enteropatisi, dikkat edilerek beslenilmediğinde birçok soruna yol olabilmekte. Gluten diyeti uygulamayan kişilerde en sık görülen sorunlar arasında dermatitis herpetiformis (DH) sendromudur. Bu sendromda; dizler, gövde, kalça ve kafa derisinde yoğun kaşıntılı bir deri döküntüsü görülmektedir. Çölyak olan kişilerin % 25’inde dermatitis herpetiformis de gelişmektedir.
Çölyak Hastalığı Risk Faktörleri
Çölyak hastalığına sahip olma riski, aşağıdaki özellikleri taşıyan kişiler için daha yaygın olabilir. Bunlar arasında;
- Lupus
- Romatizmal eklem iltihabı
- Tip 1 diyabet
- Turner Sendromu
- Down Sendromu
- Otoimmün Tiroid Hastalığı
- Addison hastalığı
- Laktoz intoleransı
- Bağırsak Kanseri
ihtimali bulunan kişilerde Gluten Enteropatisi gelişme eğilimi daha fazla olmaktadır. Gluten intoleransı bazen aileden genetik olarak da geçebilmektedir. Ebeveyn veya kardeşlerde bu hastalık bulunuyorsa, diğer aile üyelerinde de olması ihtimaller arasındadır.
Çölyak Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?
Çölyak Hastalığı belirtileri olduğunu düşünüyorsanız, İç Hastalıkları bölümü uzmanlarına başvurmanız gerekmektedir. Tıbbi öykünüz ve fiziki muayeneniz yapıldıktan sonra, doktorunuz tarafından kesin teşhisin konulabilmesi adına bazı testler istenebilmektedir. Gluten intoleransı teşhisi için istenebilecek testler arasında;
- Tam kan sayısı
- Karaciğer fonksiyon testleri
- Kolesterol testi
- Alkalin fosfataz seviye testi
- Serum albümin testi
- Endoskopi
hastalığın teşhisinde kullanılabilecek tanı yöntemleri arasındadır. Gerekli görülen durumlarda endoskopi sırasında bağırsaklarda veya deri üzerinden biyopsi alınarak çölyak hastalığının kesin teşhisi konulabilir.
Çölyak Hastalığı Tedavisi
Çölyak testi sonucunda hastalığın teşhisi konulduktan sonra, doktorunuzla beraber bu hastalığın belirtilerini nasıl azaltabileceğiniz konusunda birebir görüşme sağlamalısınız. Çünkü çölyak hastalığının kalıcı tedavisi bulunmamaktadır. Gluten intoleransı bulunan kişiler yaşamları boyunca glutensiz yiyeceklerden oluşan bir diyet listesine uymak zorundadırlar.
Besleyici ve sağlıklı bir diyet uygulayarak bağırsakların düzgün emilimini geri kazandırarak, Gluten Enteropatisi nedeniyle oluşan belirtilerin ortadan kalkması sağlanır. Hastalığın belirtileri gluten kullanımı kesildikten sonra düzelmeye başlayacaktır. Çocuklarda bağırsak emiliminin düzelmesi 2-3 ayda olurken, yetişkinlerde bağırsak emiliminin düzelmesi 1 yılı bulabilir. Düzenli devam edilen diyetle birlikte, çölyak hastalığının neden olabileceği ileri komplikasyonların riski azaltılmış olacaktır.
Aklınızda Bulunsun!
Hastalığınızın tam teşhisi konulmadan gluten kullanımını kesmek, yanlış teşhis konulmasına veya hastalığın tespit edilememesine neden olabilir.
Çölyak Hastaları Ne Yemelidir?
Bu hastalığın en merak edilen konularından biri de “Çölyak hastaları ne yer? “ sorusu oluyor. Gluten bulunan ürünler incelendiğinde birçok besinin gluten proteini içerdiği hatta bazen kozmetik ürünlerde glutenle karşılaşabiliyor. Aşağıda yer alan ürünler gluten intoleransı olan kişi tehlikeli, yenmemesi gereken yiyecekler arasındadır.
Çölyak hastalarının yememesi gerekenler;
- buğday
- çavdar
- arpa
- tritikale
- bulgur
- irmik
- galeta unu
- yulaf
- kuskus
- şehriye
gluten içeren gıdalar arasında yer almaktadır. Yukarıda bahsettiğimiz ürünler yerine gluten içermeyen tahıl ve nişastaları tüketebilirsiniz.
Çölyak hastalarının yiyebileceği besinler;
- karabuğday
- mısır
- mısır unu
- pirinç
- pirinç unu
- nohut
- mercimek
- patates
- fasulye
- kinoa
bu hastalığa sahip kişilerin yiyebileceği yiyecekler arasındadır. Günümüzde birçok market ve restoranda glutensiz yiyecekler üretilmekte, satılmaktadır. Çölyak hastaları tüketmek istedikleri tüm ürünler için glutensiz un ve ekmek kullanabilir veya glutensiz etiketi bulunan gıdaları tercih edebilirler.
Çölyak Hastalığı Komplikasyonları
Tedavi edilmeye yönelik beslenme diyeti uygulanmayan çölyak hastalığının ilerlemesi, aşağıdaki hastalıklara neden olabilir. Bu hastalıklar;
- Kemik zayıflaması
- Kısırlık
- Düşük tehlikesi
- Laktoz intoleransı
- Kanser
- Sinir sistemi sorunları
- Yetersiz beslenmeye bağlı sorunlar
Sonuç
Gluten Enteropatisi sahip kişilerin hastalıklarıyla baş edebilmek için yaşamları boyunca glutensiz besinlerden oluşan bir diyet uygulamaları gerekiyor. Glutensiz bir diyet denemeden önce hastalığın takibinde bulunan doktora danışmalı ve doktorun belirttiği listeye uygun beslenmeye özen göstermelidir.
Gluten miktarının kısıtlanmasıyla birlikte belirtilerde azalmalar görülecek ve rahatsız edici belirtiler ortadan kalkacaktır. Gluten Enteropatisi belirtileri taşıdığınızı düşünüyorsanız, detaylı kontrol ve muayene için Avicenna Hastanesi İç Hastalıkları bölümü uzman doktorlarımızdan randevu oluşturabilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular
Gluten Enteropatisi tedavisi var mı?
Çölyak hastalığının kalıcı bir tedavisi yoktur. Tedavi yöntemi ömür boyu uygulanacak glutenden uzak sıkı bir diyettir.
Çölyak hastalığına ne sebep olur?
Bu hastalığın nedeni bağışıklık sisteminin glutene anormal yanıt vermesidir. 1 Yaşından itibaren gluten alımıyla birlikte kendiliğinden oluşabilir veya genetik yatkınlık kaynaklı olabilir.
Gluten Enteropatisi ölümcül olabilir mi?
Tedavi edilmediği süreçte, çölyak rahatsızlığı can kaybına neden olacak kadar ilerleyebilir. Oluşturduğu komplikasyonlar sonucunda ciddi sağlık sorunları ölümle sonuçlanabilir.
