Diyabet (Şeker Hastalığı) Nedir?
Dünya genelinde en sık karşılaşılan hastalıklardan biri olan diyabet, kandaki glukoz seviyesinin olması gerekenden yükseğe çıkması anlamına gelmektedir. Diyabet (şeker) hastalarında sıklıkla ağzın kuruması, kilo verme, bol su içme ve sürekli açlık hissiyatı gibi belirtiler görülür. Diyabet hastalığı 5 farklı çeşitte karşımıza çıkmaktadır. Bu çeşitlerden en sık görüleni Tip 2 diyabet olup, diğerleri ise şunlardır:
Tip 1: Pankreasın insülin üretimini çok az yapması ya da hiç yapmaması durumudur.
Tip 2: Hücrelerin insüline duyarsızlığı ya da hücrenin çevresinin hormon duvarlarıyla çevrelenmesine bağlı olarak insülinin hücreye ulaşamaması durumudur.
Latent Autoimmune Diabetes in Adults: Bu tip genellikle yaşlılarda görülmektedir ve bağışıklık sistemi bozukluğuna bağlı olarak insüline bağımlı hale gelmek olarak tanımlanabilmektedir.
Maturity Onset Diabetes: Gençlik yıllarında sık görülebilen ve tip 2’ye benzerliğiyle bilinen türdür.
Gestasyonel: Hamilelik sürecinde annelerde görülen türdür.
Diyabet Hastası İçin Karbonhidratın Önemi
Şeker hastası bir kişinin tüketmesi gereken karbonhidrat oranı son derece önemlidir. Uzmanların çoğu diyabetli kişilerin daha az karbonhidrat tüketmesini tavsiye etmektedir. Diğer taraftan üç ana karbonhidrat türü bulunmaktadır. Bunlar:
1. Şekerler:
Basit karbonhidratlardır. Basit karbonhidratlar bir şeker molekülüne (monosakkaritler) veya iki şeker molekülüne (disakkaritler) sahiptir. Şeker, bütün meyve, meyve suyu, süt ürünleri ve bal gibi yiyecek ve içeceklerde doğal olarak bulunmaktadır. İşlenmiş gıdalara mutlaka eklenirler.
2.Nişastalar:
Nişasta ve lifler her karmaşık karbonhidratlardır. Bu karbonhidratlar en az üç şeker molekülüne sahiptir. Vücudun nişastaları sindirmesi veya parçalaması şekerden daha fazla zaman alır. Lifi ise sindirmekte oldukça zorlanır. Nişasta olarak sayılabilen besinler; patates, mısır, baklagiller ve tam tahıllı ekmekler ve makarnalardır.
3.Lifler:
Meyveler, sebzeler, baklagiller, fındık ve tam tahıllar gibi gıdalarda bulunurlar. Şekerler ve nişastaların aksine, doğal olarak oluşan lif kan şekeri seviyenizi yükseltmez. Aksine yükselmesini yavaşlatır.
Yiyecekler kan şekerini nasıl etkiler?
Kan şekeri üzerinde 3 makro besinin büyük etkileri vardır. Bu besinler karbonhidrat, protein ve yağlardır. Karbonhidratlar kan dolaşımına girdiğinde şekere dönüşmektedir. Bu sebeple fazla karbonhidrat kanda fazla şeker anlamına gelir ve bu diyabet hastaları için tehlikelidir.
Rafine ve işlenmiş gıdalar, cipsler, kurabiyeler, meyve ve sebzelerin bazıları, paketli abur cubur gıdalar, yüksek karbonhidrat, ayrıca şeker içermektedir.
Özellikle Tip 1 ve Tip 2 hastalığında kan şekeri, karbonhidrat alımına bağlı olarak yükselir. Bu hastalar kan şekeri seviyelerini yönetmek için yüksek dozda insülin ve diyabet ilaçları tüketmelidir. Diğer taraftan bu ilaçları yüksek dozda kullanmamak için tüketilen karbonhidrat seviyesine dikkat edilebilir. Daha az karbonhidrat yemek, insülin dozlarını önemli ölçüde azaltmaktadır.
Diyabetli Kişiler Ne Kadar Karbonhidrat Tüketmelidir?
Çeşitli araştırmalar sonucunda, birçok farklı seviyede karbonhidrat alımının kan şekerini yönetmeye yardımcı olabileceğini ve optimal karbonhidrat miktarının kişiden kişiye değiştiğini ortaya koymuştur. Amerikan Diyabet Derneği (ADA), diyabet hastalarının kalorilerinin yaklaşık %45’ini karbonhidratlardan almasını tavsiye etmiştir. Ayrıca bununla birlikte, ADA şeker hastaları için ideal karbonhidrat alımının diyet tercihlerinin ve metabolik hedeflerin hesaba katıldığı bireysel yaklaşımları desteklemektedir.
Şeker (diyabet) hastaları karbonhidrat tüketirken:
Diyabet hastaları günde 50 gramdan daha az karbonhidrat alımı yaptığı takdirde insülin veya diyabet ilacı ihtiyacını azalır hatta ortadan kalkar. Bu, 2.000-2.200 kalorilik bir diyette günlük kalorinin %9-10’unu temsil etmektedir.
Ayrıca diyabet hastaları, günlük kalorilerinin %26 kadarının karbonhidratlardan gelmesine izin veren diyetlerden de yararlanabilir. Yani günde 2.000-2.200 kalori tüketen insanlar, 130-143 gram karbonhidrat tüketmelidir.
Uzak Durulması Gereken Karbonhidratlar
Şeker hastaları aşağıda yer alan karbonhidratlardan mümkün olduğunca uzak durmalıdır.
-
Ekmek,
-
Kek,
-
Simit,
-
Makarna,
-
Pirinç,
-
Mısır ve diğer tahıllar,
-
Patates,
-
Tatlı patates,
-
Süt ve şekerli yoğurt,
-
Çoğu meyve ( çilek hariç),
-
Kurabiyeler,
-
Turtalar,
-
Dondurmalar ve diğer tatlılar,
-
Cips ve patlamış mısır gibi atıştırmalık yiyecekler,
-
Meyve suyu,
-
Soda,
-
Tatlandırılmış buzlu çay ve diğer şekerle tatlandırılmış içecekler,
- Bira, şarap ve alkollü içkiler.
Sıkça Sorulan Sorular
Diyabet 1 ve 2 nedir?
Tip 1 diyabette insülin üretimi olmazken Tip 2 diyabette insülin üretimi vardır. Fakat üretilen insülin kullanılmaz ve bu sebeple kan şekeri oldukça yükselir. Yükselen kan şekeri önce damarlara ardından organlara hasar verir.
Diyabet ne yapar?
Şeker hastalığı yani diyabet; kardiyovasküler hastalıklar (kalp damar hastalıkları), böbrek yetmezliği, körlük, sinir hasarı ve diyabetik ayak gibi çeşitli sorunlara yol açar.
Diyabet tedavi edilebilir mi?
Kronik bir hastalık olan diyabetin kesin bir tedavisi yoktur. Bu hastalar gerekli beslenme alışkanlıklarını kazanarak kan şekerini normal sınırlarda tutmaya çalışırlar.
