Katarakt: Nedir, Belirtileri ve Tedavisi

Katarakt nedir? Katarakt (Cataracts), gözünüzün normal şartlarda şeffaf olan merceğinin bulanıklaşması hastalığıdır. Katarakt hastaları, buzlanmış ya da buğulanmış bir pencereden dışarıya bakıyor gibi görürler. Kataraktın neden olduğu bulanık görme, okumayı, araba kullanmayı (özellikle geceleri) veya sohbet edilen bir insanın yüzündeki ifadeyi görmeyi zorlaştırabilir.  Katarakt hastalarının bir çoğunda hastalık, yavaş ilerler ve ilk evrelerinde görme problemi yaratmaz. Hastalığın ilerlemesiyle birlikte görüş bozuklukları belirmeye başlar. Kataraktın ilk zamanlarında evin aydınlatmasını artırarak ve gözlük kullanarak, hastalık kontrol altına alınabilmektedir. Ancak görme bozukluğu, olağan günlük yaşamınıza etki etmeye başlarsa, katarakt ameliyatına ihtiyacınız olabilir. Kataraktın tedavisi oldukça kolay, basit ve güvenlidir. Bu yüzden ameliyat korkusu yaşayan hastaların, kataraktın ameliyatıyla ilgili olarak güncel bilgiler alması gerekir. Böylece korkulacak bir operasyon geçirmeyeceklerini anlayacaklardır.

Katarakt Belirtileri

Katarakt belirtileri ve semptomları genel olarak şunlardır:

• Bulanık ve soluk görme
• Geceleri artan görme problemleri
• Işığa karşı fazla duyarlılık
• Okumak ya da farklı aktiviteler gerçekleştirmek için fazla ışık ihtiyacı
• Gözlük veya kontakt lens reçetelerinde sık sık değişimler yaşama
• Renklerin soluk görünmesi ya da sararması
• Tek gözle bakarken çift görme

İlk zamanlarda, kataraktın neden olduğu görüş bulanıklığı, göz merceğinin yalnızca küçük bir bölümünü etkileyebilir ve herhangi bir görme kaybının farkına varmayabilirsiniz. Katarakt büyüdükçe, merceğinizin daha fazla bulanıklaşmasına neden olur ve mercekten geçen ışığı bozar. Bu da, daha fazla belirtinin ortaya çıkmasına neden olabilir. Gözlerinizde herhangi bir değişiklik fark etmeniz durumunda, göz katarakt muayenesi için randevu alın. Çift görme, aniden gelişen göz ağrısı ya da aniden baş ağrısı yaşama gibi belirtiler halinde, göz doktorunuza görünmeniz gerekmektedir.

Kataraktın Nedenleri

Katarak, genellikle yaşlanmaya ya da yaralanmaya bağlı olarak göz merceğinin dokusunun değişmesiyle oluşmaktadır. Farklı hastalıklara (Genellikle metabolik hastalıklara) neden olabilen genetik (Kalıtsal) problemler, hastalığın risk seviyesini yükseltmektedir. Bu hastalık aynı zamanda farklı göz hastalıklarından dolayı da oluşabilir. Önceki yıllarda göz ameliyatı geçirmiş bir hastanın da, kataraktı geliştirme ihtimali vardır. Diyabet hastalarında da görülme ihtimali yüksektir. uzun süreler steroid ilaçlar kullanan insanlarda katarakt gelişimi ihtimali de bir hayli fazladır.

Katarakt Nasıl Oluşur

Katarakt hastalığının ortaya çıktığı mercek, gözünüzün renkli kısmının (iris) arkasında oluşur. Lens, gözünüze geçen ışığı odaklayarak, gözdeki ışığa duyarlı zar olan retinada net ve keskin görüntüler üretir. Yaşlanmayla birlikte, gözlerde bulunan lensler esnekliğini, şeffaflığını ve inceliğini kaybedebilir. Yine yaşlılığa ve farklı hastalıklara bağlı olarak lens içerisindeki dokular parçalanabilir ve bu parçalanmalar kümelenmelere neden olabilir. Bu durum, göz merceğinizin içerisinde bulanıklık oluşmasına neden olmaktadır.

Katarakt gelişmeye devam ettikçe, bulanıklık daha yoğun hale gelir ve merceğin daha büyük bir bölümünü içerir. Bu hastalık, normal şartlarda mercekten geçmesi gereken ışığa engel olur. Retinanıza geçmesi gereken ışık net bir şekilde geçemez ve buna bağlı olarak da bulanık bir görüntü oluşur. Bu bulanık görüntü, nesneleri, cisimleri ya da kişileri keskin şekilde görmenize engel olur. Katarakt genellikle her iki gözde de gelişir, ancak eşit olarak gelişmez. Bir gözde katarakt diğerine göre daha ilerlemiş olabilir ve bu da gözler arasında görüş farklılığına sebep olur.

Kataratk Çeşitleri

Katarak, kendi içinde dörde ayrılan bir hastalıktır. Bu dört tür şunlardır:

• Merceğin merkezini etkileyen kataraktlar: Bu katarakt türü, ilk başlarda miyobun azalmasını ve hatta okumanızın geçici olarak iyileşmesini sağlayabilir. Fakat zamanla, lens daha da sararmaya başlar ve görüş bulanıklaşmaya başlar. Hastalık yavaş yavaş ilerler ve lensin rengi kahverengiye dönebilir. Merceğin yoğun şekilde sararması ya da kahverengileşmesi, hastanın renkleri ayırt etmesinde güçlük yaşamasına neden olmaya başlar.
• Merceğin kenarlarını etkileyen kataraktlar: Bu katarakt türü kortikal olarak da adlandırılabilir. Lensin dış kenarlarında beyazımsı çizgilerle başlayabilir. Zamanla ilerledikçe, bu çizgiler merkeze doğru uzanmaya ve merceğin merkezinden geçen ışığa engel olmaya başlar.
• Merceğin arka bölümünü etkileyen kataraktlar: Posterior subkapsüler katarakt olarak da bilinen bu türde, lensin arka tarafı etkilenmektedir. Işık yolunda oluşan küçük ve opak bir alan şeklinde başlangıç gösterir. Genellikle okumaya engel olur. Parlak ışıkta görüş azalması ve gece vaktinde görüş bozukluğuna neden olur. Bu katarakt türü, diğer türlere göre çok daha hızlı ilerler.
• Doğuştan katarakt: Bazı insanlar doğuştan ya da çocukluk döneminde gelişen konjenital katarakt sahibi olabilirler. Bunun nedeni kimi zaman genetik kimi zaman da bir enfeksiyona bağlı olabilir. Travmalar da katarakta neden olabilmektedir. Bebeklerde katarakt, her zaman görüş bozukluğu yaratmazlar. Fakat, görüş bozukluğuna sebep olması halinde acilen operasyon gerektirebilir.

Risk Faktörleri

Kataraktın oluşmasında belli başlı risk faktörleri bulunmaktadır:

• Yaşlılık
• Yoğun güneş ışığına maruz kalma
• Şeker hastalığı
• Sigara
• Hipertansiyon
• Obezite
• Göz yaralanması
• Göz iltihaplanması
• Göz ameliyatı geçirme
• Steroid ilaçların uzun süre kullanılması
• Yoğun alkol tüketimi

Kataraktı Önlemek İçin Alınabilecek Önlemler

Katakraktın önlenebileceğini ya da ilerlemesinin durdurulabileceğini ortaya koyan net çalışma bulunmamaktadır. Fakat doktorlar, aşağıda yer alan önlemlerin önemini vurgularlar:

• Düzenli olarak göz muayenesi yaptırmak: Göz muayeneleri, göz hastalıklarının erken teşhisi için hayati öneme sahiptir. Doktorunuz, hangi aralıklarla göz muayenesine gelmeniz gerektiğini size söyleyecektir.
• Sigara içmemek: Sigarayı bırakmak için doktorunuzdan yardım isteyebilirsiniz. Doktorunuz, size yardımcı olmak adına ilaçlar, stratejiler ve danışmanlık hizmetleri hakkında bilgi verecektir.
• Hastalıklarınızı tedavi ettirin: Katarakta neden olabilecek diğer sağlık sorunlarınızın tedavisi için çabalayın.
• Bol Bol meyve, sebze tüketin: Beslenme sisteminize mevsimsel meyve ve sebzeleri eklemek, çok sayıda vitaminden faydalanmanızı sağlar. Çeşitli meyve ve sebzeleri düzenli olarak kullandığınızdan emin olun.
• Güneş gözlüğü kullanmak: Güneşten gelen ışıklar, kataraktın ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Dışarıdayken güneş gözlüğü kullanmak, ultraviyole ışınlardan sizi koruyacaktır.
• Alkol tüketimini azaltmak: Yoğun alkol tüketimini acilen bırakın.

Katarakt Teşhisi

Kataraktınız olup olmadığını belirlemek için doktorunuz tıbbi geçmişinizi ve semptomlarınızı gözden geçirecek ve bir göz muayenesi yapacaktır. Doktorunuz aşağıdakiler de dahil olmak üzere birkaç test isteyebilir:

• Keskin görme testi: Bu test, bir dizi harfi kullanarak, ne kadar iyi okuma yapabildiğiniz ölçer. Her bir göz ayrı ayrı test edilir ve bu esnada diğer göz kapatılır. Doktorunuz, giderek küçülen ve okuması güçleşen harfler kullanır.
• Yarık lamba muayenesi: Yarık lamba adı verilen bir mikroskop ile yapılır. Korneayı, irisi, lensi ve iris ile kornea arasındaki boşluğu aydınlatması için yoğun bir ışık verilir. Bu ışık hattına yarık denir. Genellikle küçük anormalliklerin tespit edilmesi için kullanılır.
• Retina muayenesi: Retina muayenesi için doktorunuz, göz bebeklerinizin iyice açılmasını sağlayacak bir damla damlatır. Bu damla göz bebeklerinizin genişlemesini sağlar. Bu sayede gözlerinizin arkasını incelemek kolaylaşır. Daha sonra gözleriniz katarakt belirtileri açısından incelemeye alınır.

Katarakt Tedavisi

Gözlükler, düzgün bir görüş sağlamaya yetmemeye başladığı zaman, katarakt cerrahisi tek seçenek haline gelir. Göz doktorunuzla ameliyatın size uygun olup olmadığını konuşmanız gerekir. Göz doktorları, kataraktın günlük yaşama büyük etkileri olması halinde ameliyat seçeneğini değerlendirmenizi tavsiye eder.

Hastalar, kataraktın gözlere bir zarar vermemesinden kaynaklı olarak, tedaviyi erteleyebilirler. Fakat özellikle diyabet hastalarında kataraktın hızlı ilerlemesinden kaynaklı olarak, bu hastaların hızlıca tedaviyi almaları tavsiye edilir. Ameliyatın ertelenmesi, ameliyat sonrası başarı oranını düşürmemektedir. Ameliyatın faydalarını ve risklerini doktorunuzdan öğrenmenizde fayda vardır. Katarakt ameliyatı olmak istemeyen hastalar, düzenli olarak doktor tarafından takip edilmelidir. Böylece hastalığın ilerleme hızı gözlem altına alınmış olur.

Katarakt Ameliyatı Olmaya Karar Verme

Katarakt ameliyatları, farklı bir göz hastalığı tedavi edilirken, aynı operasyonda ikinci işlem olarak uygulanabilmektedir. Öte yandan, makula dejenerasyonu ya da diyabetik retinopati gibi hastalıkların takibi esnasında doktorunuz, katarakt yüzünden bu hastalıkları izlemekte zorlanıyorsa, katarakt ameliyatını önerebilir. Genellikle bu ameliyatı olmayı beklerken gözünüz herhangi bir zarar görmez. Bu yüzden hastaların gözde katarakt tedavisi olmayı düşünecekleri bir zamanları olur. Görme seviyeniz halen iyiyse, bu ameliyata yıllarca ihtiyacınız olmayabilir.

Katarakt ameliyatı olmayı düşünürken, hastaların kendilerine şu soruları sorması gerekir:

• Mesleğimi icra edebiliyor muyum?
• Araba sürebiliyor muyum?
• Televizyon izlerken ya da kitap okurken sorun yaşıyor muyum?
• Yemek yapmakta, alışverişte, bahçe işlerini yapmakta, merdiven çıkmakta ya da ilaç almakta zorlanıyor muyum?
• Görme problemim hayati ihtiyaçlarımı karşılamama engel oluyor mu?
• Işıkların parlak olduğu ortamlarda görme problemi yaşıyor muyum?

Katarakt Ameliyatı

Peki, katarakt ameliyatı nedir? Katarakt ameliyatı, bulanık merceğin çıkarılmasını ve şeffaf bir yapay mercekle değiştirilmesini sağlar. Göz içi lens olarak adlandırılan yapay lens, doğal lensinizle aynı yere yerleştirilir. Ameliyat sonrasında yeni yapay lens, gözün kalıcı bir parçası haline gelir. Bazı insanların halihazırda var olan göz hastalıkları, yapay lens kullanımına engel olur. Bu durumlarda katarakt çıkarıldıktan sonra gözlük veya kontakt lens ile görme düzeltilebilir.

Katarakt ameliyatı genellikle ayakta tedavi kategorisinde yapılır, yani ameliyattan sonra hastanede kalmanıza gerek yoktur. Katarakt ameliyatına başlamadan önce, doktorunuz gözlerini lokal anestezi kullanarak uyuşturacaktır. Operasyondan korkabilecek olan hastalar için sakinleştirici de kullanılabilmektedir. Ameliyat esnasında genel anestezi kullanılmadığı için uyanık olursunuz. Sakinleştiriciler, bir miktar sersemlemenize ve gevşemenize neden olabilir.

Kataraktlı göz ameliyatı genellikle güvenli bir operasyon olarak kabul edilir. Fakat her operasyonda olduğu gibi ufak da olsa risk bulunur. Göz kanaması ve enfeksiyon gibi riskler bulunur. Operasyonu takip eden birkaç gün boyunca gözlerinizde rahatsızlık hissetmeniz doğaldır. Tam iyileşme 8 hafta içerisinde gerçekleşir. Katarakt problemi her iki göz için de geçerliyse, doktorunuz ameliyatları sırayla yapacaktır. Bir göz iyileşmeden, diğer gözün ameliyatı yapılmamaktadır.

Riskleri

Katarakt ameliyatı sonrası görme problemleri nadir de olsa oluşabilmektedir. Bu komplikasyonların çoğunun kolayca tedavi edilebileceğini unutmamak gerekir:

• İltihaplanma
• Enfeksiyon
• Kanama
• Ödem
• Göz kapağı düşüklüğü
• Yapay lensin yerinden çıkması
• Retina dekolmanı
• Görme kaybı
• Glokom

Katarakt Ameliyatı Öncesi

Katarakt ameliyatından 12 saat önce herhangi bir şey yememeniz ve içmemeniz sizin için çok önemlidir. Rutin olarak kullandığınız bir ilaç, kanınızın sulanmasına ve ameliyat esnasında kanamanın durmasına engel olabilir. Düzenli kullandığınız ilaçlar varsa, bunları doktorunuzla paylaşmanız gerekmektedir. Doktorunuz ameliyattan bir ya da iki gün önce, antibiyotik göz damlalarına başlamanızı isteyebilir.

Peki, katarakt ameliyatı sonrası hastanede yatılır mı? Normal şartlarda ameliyattan sonra, aynı gün eve dönülebilir. Fakat araba kullanamayacağınız için, eve dönüş yolculuğunuzu önceden ayarlamanızda fayda vardır. Gerektiğinde, evde size yardım edecek birini ayarlamanız gerekebilir. Çünkü doktorunuz, ameliyattan sonraki bir hafta boyunca neleri yapamayacağınızı anlatacaktır. Doktorunuz ameliyattan bir hafta önce gözünüzün büyüklüğünü ve şeklini ölçmek için ultrason isteyebilir. Bu sayede, size uygun olan lens seçimi gerçekleştirilir.

Ameliyat Esnasında

Peki, katarakt ameliyatı süresi ne kadardır? Katarakt ameliyatlarının süresi bir saat ya da daha kısadır. Doktorunuz ameliyata başlamadan önce gözlerinize, göz bebeğinizi genişletecek damlalar damlatır. Ardından, gözünüzü uyuşturmak için lokal anestezi uygular. Bazı hastalara, rahatlayabilmeleri için sakinleştirici de verilebilir. Ameliyat sırasında hastalar uyanık olur. Ameliyat, katarakta yakalanmış lensin çıkarılması ve yerine yapay bir lens yerleştirilmesi şeklinde yapılır.

Katarakt Ameliyatı Sonrası

• Katarakt ameliyatından sonra hastaların görüş problemleri birkaç gün devam eder. İlk günler katarakt ameliyatı sonrası bulanık görme doğal karşılanır.
• Yeni ve berrak merceklere kavuştuğunuz için, renkler ve ışıklar gözünüze çok parlak gelebilir.
• Ameliyattan bir ya da iki gün sonra doktor ile görüşmeniz gerekir. Bir hafta sonunda ve bir ay sonunda kontrole gitmeye devam etmelisiniz.
• Ameliyat sonrası süreçte kaşıntı ve rahatsızlık hissi doğaldır. Gözünüzü kaşımaktan ve ovuşturmaktan kaçınmanız gerekir.
• Doktorunuz, ameliyat sonrasında göz bandı takmanızı isteyebilir. Bazı durumlarda doktor, uyumadan önce göz bandı kullanmanızı tavsiye edebilir.
• Ameliyat sonrası enfeksiyonunu önlemek için bir takım ilaçlar kullanmanız gerekebilir. Antibiyotik göz damlaları ve hapları, enfeksiyon oluşumunu engelleyecektir. Bazı durumlarda doktorlar, bu ilaçları ameliyat esnasında göze enjekte edebilir.
• Ameliyat sonrasında aşağıda yer alan durumlardan bir ya da birkaçını yaşamanız durumunda, acilen doktorunuzla iletişime geçmeniz gerekmektedir: Görme kaybı, Ağrı kesicilere rağmen yoğun devam eden ağrı, Gözün fazlasıyla kızarması, Göz kapağının şişmesi ve Gözünüzün önünde birden fazla uçuşan nokta görme.
• Katarakt ameliyatı sonrası gözde batma kısa süreliğine doğal kabul edilse de, batma hissi geçen günlere rağmen azalmıyorsa ve artış gösteriyorsa, göz doktorunuzdan randevu alın.
• Eğer iki gözünüzde de katarakt problemi yaşıyorsanız, gözleriniz ayrı ayrı zamanlarda ameliyat edilir. Bir göz iyileşmeden, diğer göz ameliyata alınmaz.

Henüz Ameliyat Olmak İstemeyenlere Öneriler

Katarakt ameliyatı olmaya karar vermeden önce, kataraktın semptomlarıyla başa çıkabilmek için aşağıda yer alan yöntemleri deneyebilirsiniz:

• Gözlüklerinizin ya da lenslerinizin mümkün olabilecek en iyi seviyede olduğuna dikkat edin.
• Okumanızı kolaylaştırması açısından büyüteç kullanabilirsiniz.
• Daha aydınlatıcı ampulleri tercih edin. Evdeki ampul sayısını arttırın.
• Gündüzleri dışarı çıkarken güneş gözlüğü ve şapka kullanın.
• Geceleri araba sürmekten uzak durun.

Bu yöntemler, ameliyat kararı alana kadarki süreçte size bir nebze de olsa yardımcı olacaktır. Fakat, kataraktın ilerlemesini durdurmayacaktır. Zamanla görüş problemleriniz artmaya devam edecektir. Görme kaybına bağlı olarak gündelik yaşamın ciddi seviyelerde etkilenmeye başlamasıyla birlikte, katarakt ameliyatını düşünmeye başlamak gerekir.

Sonuç

Katarakt ameliyatı, hastaların büyük bir bölümünde görme problemlerini tamamen yok eder. Katarakt ameliyatı sonrası çift görme gibi problemler hayatınızdan çıkar. Hastalar ameliyat olduktan sonra ikincil katarakt geliştirebilirler. Bu durum, göze takılan lensle ilgili değildir. Lensin ameliyat esnasında çıkarılmayan ve yeni takılan yapay lensi destekleyen kısmın bozulmasıdır. Bu bölüm bulanıklaşır ve görüş bozukluğuna neden olur. Bu durum, ağrısız ve beş dakikalık bir operasyonla tedavi edilebilir. Hasta ayakta tedavi görür. Operasyon sonrasında göz tansiyonunuzun yükselmediğinden emin olmak için, hastanede 1 saat beklemeniz gerekebilir. Farklı komplikasyonlar yaşanma ihtimali nadirdir.

Katarakt Tedavisi Sonrası Görme Problemleri Yaşanır Mı?

Genellikle görme problemi oluşmaz, aksine görme probleminiz ortadan kalkmış olur. Fakat bazı hastalarda makula dejenerasyonu ya da glokom gibi başka problemler ortaya çıkabilir. Bu komplikasyonların da tedavi edilmesiyle birlikte, görme kalitenizde artış olur. Katarakt hastalığı tedavisi, göz doktorunun bulanık merceği çıkarması ve yerine yapay bir mercek koymasıyla yapılır. Yeni takılan suni mercek, oldukça dayanıklıdır ve hayatınızın sonuna kadar sizin bir parçanız haline gelecektir. Kataraktın tedavisinden sonra, bir süreliğine gözlük kullanımı gerekebilir. Fakat daha sonra gözlük kullanıp, kullanmamanız gerektiğine doktorunuz karar verecektir.

Sıkça Sorulan Sorular